ابزار هست، اراده نیست

پس از آن که رهبر معظم انقلاب در سخنان ابتدای سال 96 بر ضرورت کنترل واردات کالاهایی که در داخل به‌قدر کافی تولید می‌شود، تاکید کردند و واردات این نوع کالاها را حرام شرعی و قانونی خواندند، تحرکاتی از سوی مسئولان ذی‌ربط صورت گرفت. به عنوان مثال، هفته پیش محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: فهرستی شامل 800 قلم کالا برای جلوگیری از ثبت سفارش یا افزایش تعرفه واردات آنها به دولت ارائه شد.

با این حال و به گفته کارشناسان، کنترل واردات کالاهایی که در داخل به‌قدر کافی تولید می‌شود، نیازمند برنامه‌ریزی مدون‌تر، جامع‌تر و دقیق‌تری است.

در همین زمینه، مقام معظم رهبری در دیدار نوروزی روز دوشنبه مسئولان کشورمان برای چندمین بار بر ضرورت کنترل کالاهای دارای مشابه تولید داخل تاکید کرند.

رهبر معظم انقلاب در این جلسه با انتقاد از برخی برداشت‌های نادرست از سخنان ابتدای سال درخصوص جلوگیری از واردات، فرمودند: منظور از منع واردات، واردات کالاهایی نیست که در داخل به‌قدر کافی تولید نمی‌شوند یا واردات آنها می‌تواند برای تولید داخل الگو قرار گیرد، بلکه آن وارداتی باید متوقف شود که کارخانه داخلی و تولید را تعطیل می‌کند.

ایشان، نگاه منفی به واردات را ناشی از نگاه مثبت به تولید داخل خواندند و تاکید کردند: همه بدانند اگر کارخانه و تولید داخلی راه نیفتد، اشتغال ایجاد نمی‌شود و نتیجه بیکاری، آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد، فساد، مشکلات خانوادگی و نارضایتی از نظام و دولت است.

کارشناسان و نمایندگان مجلس می‌گویند، گرچه ابزارهای قانونی مناسبی برای کنترل واردات کالاهای دارای مشابه تولید داخل وجود دارد، اما به دلیل بی‌توجهی نسبت به چگونگی به‌کارگیری آنها‌ تاکنون مدیریت واردات آن‌طور که مدنظر مقام معظم رهبری بوده، اجرا نشده است.

در جلسه بعدی از وزیر فهرست می‌خواهیم

از سوی دیگر محمدرضا منصوری، عضو کمیسیون صنایع مجلس با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری به خبرنگار جام جم گفت: مقام معظم رهبری طی سال‌های گذشته با درنظر گرفتن اهمیت اشتغال و تولید داخل کشورمان بارها نسبت به مدیریت واردات و استفاده از محصولات داخلی تاکید فرموده‌اند که برداشت‌های متفاوت از فرمایشات ایشان عاملی برای کاهش دستاوردها بوده است.

منصوری افزود: برای رسیدن به سیاست‌های مناسب و دستاوردهای مورد نظر مقام معظم رهبری می‌توانیم از تجارب کشورهایی مثل کره جنوبی، ژاپن و چین استفاده کنیم به این دلیل که تمام این کشورها در گذشته‌ای نه چندان دور همین راه را رفته‌اند و می‌توانند الگویی بسیار مناسب برای حمایت از تولیدات داخلی باشند. درحالی که برخی مدیران با استناد به این‌که تولیدات داخلی گران‌تر و بی‌کیفیت‌تر از وارداتی‌ها هستند، همواره سعی در جهت‌دهی به سمت واردات می‌کنند.

عضو کمیسیون صنایع مجلس می‌گوید، تهیه یک نقشه راه مناسب برای چگونگی حمایت از تولیدات داخلی باید با هموار کردن شرایط تولید آغاز شود تا جایی که تولید کنندگان ما بتوانند علاوه بر کاهش قیمت محصولات، کیفیت مناسبی را هم به بازار ارائه کنند به این ترتیب قطعا مردم و مسئولان یا مدیران نیز با این سیاست‌ها همراهی خواهند کرد و در نهایت فرمایشات مقام معظم رهبری دقیقا آن‌طور که ایشان تاکید دارند، اجرایی خواهد شد.

وی تاکید کرد: متاسفانه تاکنون در برخی موارد مدیران میانی بدون توجه به منافع ملی، شیوه مدیریت واردات را اجرا نکرده یا این‌که کاملا با برداشت‌های شخصی به دنبال اجرایی شدن آن رفته‌اند، به عنوان مثال درباره کاهش تعرفه واردات پوشاک یا لوازم خانگی یا حتی تجارت ترجیحی با برخی کشورها این‌گونه عمل شده است.

منصوری تصریح کرد: در اولین جلسه بعدی کمیسیون صنایع مجلس از وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌خواهیم فهرست دقیقی از کالاهای وارداتی و تعرفه‌های اعمال شده به مجلس ارائه کند تا در این زمینه تصمیم‌گیری دقیقی داشته باشیم، هرچند از وزیر مربوط نیز سوال خواهیم کرد که برنامه خود را در این زمینه ارائه کند.

عضو کمیسیون صنایع مجلس می‌افزاید، از لحاظ قانونی کمبودی نداریم و در صورتی که نهادهای مربوط با دلیل و مدرک در این زمینه احساس کمبود کنند، مجلس و کمیسیون‌های تخصصی قطعا همراه آنهاست تا فرمایشات مقام معظم رهبری دقیق و صحیح اجرایی شود.

نقش تعرفه‌ها

علی اسدی کرم، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خانه ملت با اشاره به انتقادهایی که در خصوص تعرفه واردات کالا مطرح می‌شود، تصریح کرد: باید برای تعرفه‌گذاری، کالاهای مختلف را از یکدیگر تفکیک کرد و این موضوع به این بستگی دارد ‌که چه کالا و مواد اولیه‌ای مورد نظر است. تعدادی از کالاها در داخل کشور تولید می‌شوند که اقتصاد مقاومتی و تولید را تقویت کرده و به دنبال آن، اشتغال ایجاد می‌کنند.

وی افزود: همچنین کالاهایی وجود دارد که برای ساخت آن در داخل کشور مشکل داریم و باید مواد اولیه‌اش را از خارج وارد کرد تا در داخل برای تولید کالاهای دیگر به کار گرفته شود، از این رو باید برای این کالاها تعرفه کمتری تعلق گیرد، اما باید کالاهایی را که در داخل کشور توان تولید آن وجود دارد، مقدم بر ورود کالای خارجی بدانیم.

از ابزارهای موجود، درست استفاده نشده است

بابک افقهی، رئیس پیشین سازمان توسعه تجارت ایران درباره مدیریت واردات کالاها به جام‌جم گفت: مقام معظم رهبری با توجه به شناخت دقیق و اطلاعات بسیار کاربردی از واردات و تولید کشورمان طی سال‌های گذشته همواره نسبت به این نکته یعنی مدیریت واردات تاکید فرموده‌اند، اما سازمان‌ها و نهادهای مربوط تاکنون از ابزارهای پیش پا افتاده‌ای استفاده کرده‌اند که نتیجه مناسبی به دست نداده است.

افقهی افزود: سیاست مدیریت واردات، شیوه‌ای اقتصادی برای حمایت از تولیدات داخلی کشورهاست که نتایج مثبت آن خارج از مرزهای ایران تجربه شده است. حتی کشورهایی که عضو سازمان تجارت جهانی هستند با استفاده از ابزارهای مناسب توانسته‌اند این شیوه مدیریت واردات را خوب اجرایی کنند حال آن‌که ما اصلا عضو سازمان توسعه تجارت جهانی نیستیم و دیوار بلندی از تعرفه‌ها در کنار ابزارهای مناسب دیگر در اختیار مسئولان قرار گرفته است.

وی با اشاره به استاندارد و مالیات بر ارزش افزوده به عنوان ابزارهای مناسب مدیریت واردات به خبرنگار ما گفت: اوایل سال 1390 مجموعه‌ای از این ابزارها توسط مسئولان وقت طراحی و آماده بهره‌برداری شده بود که استفاده از آنها تا امروز به تعویق افتاده، بنابراین اگر اراده‌ای برای رسیدن به اهداف تعیین شده باشد همه ابزار در اختیار ماست و می‌توانیم واردات را بخوبی متناسب با منافع ملی کشورمان مدیریت کنیم.

رئیس پیشین سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: اساسا تجارت فرآیندی است که برای آن، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مشخصی با استفاده از نظر کارشناسان و نهادهای مرتبط مثل اتحادیه‌ها، انجمن‌های صنفی، اتاق بازرگانی، وزارتخانه‌ها و نهادهای دیگر مرتبط مشخص شده ‌است. بنابراین تعیین فهرست مناسب برای مدیریت واردات هم امری دور از دسترس نیست، چون نهادهای یاد شده می‌توانند متناسب با امتیازها و نقص‌های تولید داخل فهرست مناسبی را از کالاها ارائه کنند.

وی افزود: دبیرخانه‌ای در وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تهیه این منظور وجود دارد که می‌توان با استفاده از آن برای تعیین فهرست و ارسال آن به هیات وزیران اقدام کرد.

حتی آمریکا هم واردات را مدیریت می‌کند

حمید صافدل، رئیس سابق سازمان توسعه تجارت و کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره مدیریت واردات به خبرنگار ما گفت: مقام معظم رهبری همواره با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی کشورمان در جامعه بین‌المللی نسبت به چنین مواردی تاکید دارند به صورتی که ارتباط سیاست و اقتصاد کشورمان را مدنظر داشته و دستورهایی صادر می‌کنند.

وی افزود: با درنظر گرفتن فرمایشات ایشان و درهم تنیده شدن سیاست و اقتصاد در سطح بین‌المللی نباید فراموش کرد هرگونه تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در جهت مدیریت واردات باید در این محدوده انجام پذیرد به صورتی که حتی در برخی موارد ارتباطات سیاسی کشورمان با دیگر کشورها در زمینه مدیریت واردات تعیین‌کننده بوده و فراز و فرودهایی را رقم زده است.

این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد، در یک دهه اول و در دو برنامه اول و دوم توسعه اقتصادی، اگر مروری کوتاه به برنامه‌ها داشته باشیم، نگاهمان به سمت خودکفایی و حمایت از تولید ملی یا حفظ بازارهای داخلی بوده است درحالی که در برنامه‌های سوم و چهارم رفته‌رفته متناسب با شرایط روز کمی از موضوع حمایت گرایی دور شده‌ایم و به سمت تقویت زیرساخت‌های رقابت از جمله توجه به توسعه صادرات و تولید کالایی که توان رقابت برای صادرات داشته باشد، رفتیم که در برنامه چهارم خوب جواب گرفته‌ایم و در برخی بازارها ماندگاری و توسعه داشته‌ایم.

رئیس سابق سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: اما باید بپذیریم شرایطی که در اواخر برنامه سوم و اوایل برنامه چهارم داشتیم، عاملی بود برای تغییر رویکردهای مدیریت واردات به این ترتیب که رکود اقتصادی در جهان و تشدید تحریم‌های یک‌جانبه غرب علیه اقتصاد کشورمان عاملی بود که می‌طلبید برخی از سیاست‌های اقتصادی و تجاری تجدید نظر می‌شد.

وی به جام‌جم گفت: اگر به اتفاقات یک دهه گذشته نگاهی داشته باشیم، همزمان با تشدید رکود جهانی می‌بینیم کشورهایی مثل آمریکا که از اولین‌ کشورهایی هستند که سیاست‌های رقابت‌پذیری را توصیه می‌کردند با تغییر در سیاست‌های خود به سمت و سویی رفتند که بصراحت اعلام می‌کنند از کالاهای مشخصی حمایت می‌کنیم و با وضع تعرفه‌های جدید مانع واردات آنها می‌شویم.

عماد عزتی - اقتصاد