ضایعات میوه از شمال تا جنوب

در استان‌های جنوبی، بتازگی حجم عظیمی از گوجه‌فرنگی کشاورزان به علت قیمت پایین خرید در جاده‌ها رها شد و در استان‌های شمالی هم برف و یخبندان سبب شد باغداران از خیر فروش محصولات خود به قیمت پایین بگذرند و پرتقال‌ها خوراک دام شد.

سال گذشته نیز دفن صدها تن سیب‌زمینی در استان فارس، بسیار حاشیه‌ساز شد، اما وعده‌های مسئولان برای تکرار نشدن این مساله، محقق نشد.

بر اساس برآوردهای کارشناسی به دلیل نبود صنایع تبدیلی مناسب، الگوی کشت غیرکارشناسی و سیاست‌های مقطعی در مقابله با حوادث طبیعی، حجم ضایعات محصولات کشاورزی ایران به 30 درصد کل تولیدات کشاورزی رسیده است، اما با توجه به سرمای بی‌سابقه استان مازندران و همچنین مازاد تولید محصولات جالیزی در استان‌های جنوبی کشور، احتمال روند افزایشی ضایعات محصولات کشاورزی در سال جاری بسیار جدی است؛ اما این نگرانی به قول معروف یک روی سکه صنعت کشاورزی یا امنیت غذایی کشورمان است، چون سوءمدیریت‌ها و افزایش میزان خسارات وارده به کشاورزان طی دوره‌های اخیر به نوعی عاملی در بی‌تمایلی آنها برای ادامه فعالیت اجدادی و کشت مجدد زمین‌هایشان بوده است تا جایی که احتمال روند افزایش تغییر کاربری زمین‌های زراعی در مناطق شمالی دور از انتظار نیست.

کشت خارج از فصل دیگر مزیت نیست

عزیز سیدی، مدیر تنظیم محصولات و نهاده‌های کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان با اشاره به مشکل برداشت نشدن محصول صیفی‌کاران این استان به دلیل کاهش قیمت‌ها به خبرنگار ما گفت: صیفی‌کاران هرمزگان از گذشته‌ها با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه از مزیت کشت خارج از فصل برخوردار بودند، اما با توجه به افزایش تولیدات گلخانه‌ای در استان‌ها این نوع کشت دیگر برای استان‌های جنوبی مزیت نیست.

این مقام مسئول، معضل کاهش قیمت در دوره برداشت را مشکل هرساله کشاورزان منطقه دانست و گفت: با توجه به این‌که سطح زیر کشت محصولات مشابه در استان‌های جنوبی بسیار بیشتر از نیاز بازار است و همزمان این محصولات روانه بازار می‌شود، کاهش قیمت و نبود صرفه اقتصادی برای برداشت، مشکل تازه‌ای نیست و باید برنامه‌ریزی دقیقی برای کنترل آن صورت پذیرد.

به اعتقاد وی، پیروی نکردن کشاورزان از الگوی پیشنهادی کشت وزارت جهادکشاورزی و همچنین نبود شرایط صادراتی برای محصولات در بسیاری از موارد آسیب‌های اقتصادی قابل توجهی به تولیدکنندگان زده و باعث افزایش ضایعات خواهد بود.

سیدی تاکید کرد: احداث کارخانه‌های صنایع تبدیلی، ایجاد مراکز سورتینگ میوه و تسهیل شرایط صادراتی در کنار اجرای سیاست الگوی کشت مناسب، راهکارهای برطرف شدن این معضل است.

سیاست‌های مقطعی چاره کار نیست

در همین حال سیدرضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران درباره میزان ضایعات محصولات کشاورزی در کشورمان به جام‌جم گفت: از آنجا که سیاستگذاری درباره محصولات کشاورزی پشت درهای بسته صورت می‌پذیرد، عموما شاهد ناکارآمدی آنها در بخش کشاورزی هستیم که به همین دلیل ضایعات روند صعودی به خود می‌بیند.

وی افزود: بخش خصوصی و کارشناسان، راهکارهای مفیدی ارائه می‌کنند که می‌توان این معضل را مدیریت کرده و برای جلوگیری از هدررفت دسترنج کشاورزان برنامه‌ریزی کرد، اما همان سیاست‌های مقطعی عاملی است برای پیروی نکردن از الگوی کشت از‌سوی کشاورزان به صورتی که کشت بدون مطالعه صورت می‌گیرد و هنگامی که مشکلاتی ایجاد می‌شود همه انتظار خرید تضمینی دارند.

نورانی معتقد است: بهترین شیوه برای بهبود شرایط فعلی، این است که مسئولان برای کشت، الگوی مناسبی را متناسب با توانمندی‌ها و ظرفیت‌های مناطق مختلف کشور تدوین کرده و به کشاورزان نوید بدهند که اگر از این شیوه برای تولید استفاده کنند، حمایت‌های دولتی را همراه خواهند داشت، این در حالی است که لازم است زمینه‌ صادرات برای مازاد تولید نیز فراهم شود.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران با اشاره به معضل سرمازدگی مرکبات استان‌های شمالی کشورمان به جام‌جم گفت: سیاست‌های غیرمنطقی و شتابزده دقیقا در این مورد نمایان است، چون آسیب‌های وارده به کشاورزان و باغداران در مناطق یادشده در دو بخش محصول و باغ دیده می‌شود در حالی که فقط بحث خرید محصولات آسیب‌دیده مطرح شده است.

نورانی تصریح کرد: باغداری که امروز با از بین رفتن کل باغ خود مواجه شده است، اصولا نگرانی بالاتری نسبت به فروختن محصولات آسیب‌دیده داشته و آینده معیشتی خود را در خطر می‌بیند، هرچند نباید فراموش کنیم همین برنامه خرید محصولات یادشده نیز بدرستی اجرا نشده و معطلی‌ها برای تحویل محصول یا قیمت نامناسب تعیین‌شده بر مشکلات افزوده است. وی با ابراز نگرانی از روند بازیابی باغ‌های استان‌های شمالی و مزارع استان‌های جنوبی تاکید کرد: عملکرد دیرهنگام و غیراصولی وزارت جهاد کشاورزی عاملی شده تا برخی از باغ‌ها مثل باغ‌های کیوی که آسیب جدی دیده برای سال آینده تقریبا امکان تولید نداشته باشد و ممکن است در برخی موارد با کاهش تولید مواجه باشیم.

نورانی گفت: مشکل سرمازدگی در حال حاضر مختص باغ‌های شمالی نیست بلکه مزارع صیفی در شهرستان بهبهان نیز دچار سرمازدگی شده و اکنون کشاورزان به دلیل از بین رفتن دسترنجشان، دام‌های خود را روانه مزارع کرده‌اند تا چرا کنند.

این مقام صنفی معتقد است، اگر واقعا دولت قصد کاهش حجم ضایعات و جبران خسارت‌های اینچنینی را دارد، می‌تواند در مناطق تولیدکننده، زمینه احداث یا تجهیز کارخانه‌های سورتینگ میوه را فراهم کند تا امکان صادرات محصولات هنگام برداشت و افزایش عرضه فراهم باشد به این ترتیب تولیدکننده برای مازاد تولید خود برنامه‌ریزی کرده و می‌تواند از خسارت‌های تغییرات آب و هوایی تقریبا دوری کند.

مشوق‌ها برای واردات است

مجتبی شادلو، رئیس سابق اتحادیه باغداران تهران، مشکل ضایعات محصولات کشاورزی را خلاف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و فرموده‌های مقام معظم رهبری دانست و به خبرنگار ما گفت: هر سال شاهد ضایع شدن حاصل دسترنج کشاورزان به دلایل مختلف مثل بلایای طبیعی، افزایش یکباره حجم تولید و نبود صنایع تبدیلی و از این دست موارد هستیم که دقیقا خلاف سیاست‌های اقتصادمقاومتی است.

وی تاکید کرد: برای جلوگیری از ادامه این روند لازم است سیاست‌های تولیدی را در چارچوبی منطقی و اصولی بنا کنیم تا جایی که بتوانیم برای تولیدات هر یک از محصولات کشاورزی بر اساس نیاز بازار داخلی یا توان ارائه محصولات در بازارهای بین‌المللی، برنامه مدون ارائه کنیم.

این کارشناس کشاورزی تصریح کرد: سیاست‌ها و مشوق‌های صادراتی محصولات کشاورزی ایران امروز همه برمبنای واردات است به‌عنوان مثال، مصوب شده صادرکنندگان پرتقال جایزه صادراتی دریافت ‌ و بتوانند میوه‌هایی مثل موز وارد کنند. حال سوال این‌است که این نوع سیاست آیا واقعا به نفع تولید ملی کشورمان است؟

عماد عزتی - اقتصاد