تکنیک پوکایوکه و کنترل قطارها

آنهایی که هم سن و سالِ من باشند حتما با نوارهای کاست به خوبی آشنا هستند و از آنها خاطرات فراوانی دارند. ابزارهایی آنالوگ که بخش زیادی از خاطراتِ ما، شامل ترانه‌ها و آهنگ‌های محبوبمان تا صدای معلمان و سمینارها و … را روی آن ضبط می‌کردیم و گوش می‌دادیم. گاهی می‌شد که به اشتباه یک نوارکاست مهم را که صدای مهمی روی آن ضبط شده بود، به اشتباه و سهوی با دکمه ضبط (ریکورد) روشن می‌کردیم و آن وقت بود که آن صدای مهم و یا شاید عزیز، به راحتی ازدست می‌رفت. برای این‌که جلوی این خطای ناخواسته را بگیرند، زیر نوارهای کاست، قطعه ی کوچکی بود که اگر آن را می‌شکستیم، دیگر ضبط کردن صدا روی آن کاست ناشدنی می‌شد و خیالمان ازخطاهای سهوی در امان می‌ماند.

کد خبر: ۹۷۴۱۳۹

این تکنیک ساده را در علم مهندسی و مدیریت، «پوکایوکه» می‌نامند. فنی که یک مهندس ژاپنی ابداع کرد و با این شیوه، خطاهای احمقانه یا سهوی را از فرآیند تولید حذف کرد. خطاهایی که در اثر کارهای تکراری و عادتی می‌توانست رخ دهد و مقدار زیادی از حواس و انرژی کارگران خطوط تولیدی را به خود معطوف می‌کرد و در صورت بروز خطا باعث کاهش رضایتمندی مشتری از یک سو و افزایش هزینه‌های تولید (انسانی و مالی) از سوی دیگر می‌شد. خطاهای انسانی در زمره این خطاها هستند. خطاهایی که الزاما به معنی کوتاهی و قصور نیستند، بلکه ناشی از ضعف در طراحی هستند؛ از طراحی ذهنی ما انسان‌ها تا طراحی سیستم‌های تولید و راهبری. به عبارت درست‌تر ما انسان‌ها نمی‌توانیم کارها را مانند یک ماشین، به دفعات و تکرار بدون هیچ خطایی انجام دهیم و به دلایل متنوعی همچون شرایط محیطی (دما و شب و روز و …)، شرایط زیستی (خواب آلودگی، بیماری و …)، شناختی (تصمیم‌گیری در شرایط بحران و …) تصمیم‌هایمان دچار خطا می‌شود. برای همین است که وقتی مجبوریم از هوش انسانی استفاده کنیم، با شیوه‌های مختلف تلاش می‌کنیم این شرایط موثر در تصمیم‌گیری را به حداقل برسانیم. مثلا با آموزش‌های پیاپی، کنترل‌های متعدد و ابزارهای مکمل از این دست هستند.

با این همه می‌بینیم که خطاهای انسانی رخ می‌دهند و رویدادهایی نابهنگام و بسیار ناگوار به بار می‌آورند و همین جاست که فن پوکایوکه به کار می‌آید. این شیوه خطای انسانی را به صفر می‌رساند و فرصتی برای خطاکردن باقی نمی‌گذارد. پوکایوکه می‌تواند به سادگی ِ شکستن زائده‌ای در کفِ یک نوارکاست باشد، یا به پیچیدگی سیستم‌های Trackside (CT C)C در عبور و مرور قطارها.

این نوع سیستم‌ها زمان حرکت و عبور قطارها را از ایستگاه‌ها و محل‌های علامت‌گذاری شده ثبت و به ایستگاه‌های قبل و بعد اعلام می‌کنند و در صورت عدم خروج قطار ا ز ایستگاه یا توقفش در محلی دیگر روی ریل، آن موقعیت را به اطلاع کنترل‌کننده‌های مسیر می‌رساند. این یک پوکایوکه دقیق و کامل است که خطای انسانی را به صفر می‌رساند.

به داستان اول برگردیم. در زمان‌ رواج نوارهای کاست، وقتی زائده کاستی شکسته می‌شد، ولی می خواستیم روی آن دوباره صدایی ضبط کنیم، پوکایوکه را نادیده می‌گرفتیم و روی شکستگی را یک تکه نوار چسب می‌چسباندیم. به این شیوه خطای صفر انسانی را دور می‌زدیم و احتمال خطا را می‌افزودیم! به همین سادگی می‌شود خطای انسانی را دوباره باز آفرید و در شرایط ناگوار قرار گرفت. درست است که ماشین‌ها روحیه زمخت و غیر انسانی دارند، اما در کارکردهای تکراری به ندرت خطا می‌کنند. بهتر است به آنها اطمینان کنیم.