توهم «خودامپراتور‌پنداری» ترکیه

اکنون مهار کردها در سوریه هدف راهبردی و میان‌مدت آنکاراست و سرکوب حزب طرفدار آنها در داخل هم مکمل این سیاست است.

در همین راستا دولت اردوغان پس از عملیات سپر فرات در شمال سوریه جمعی از رهبران و نمایندگان عضو حزب دموکراتیک خلق ترکیه را که از احزاب متعلق به کردهای این کشور به حساب می‌آید، به ظن دست داشتن در فعالیت‌های تروریستی دستگیر کرد.

هر دو رهبر حزب دموکراتیک خلق ترکیه یعنی «صلاح‌الدین دمیرتاش» و «فیگن یوکسک‌داغ» برای بررسی اتهاماتشان درخصوص دست داشتن در اقدامات تروریستی بازداشت شدند. وزارت کشور ترکیه ساعتی پس از بازداشت‌های گسترده، با صدور بیانیه‌ای، دستگیری دو رهبر و 11 نماینده مجلس مرتبط با حزب دموکراتیک خلق ترکیه را تائید کرد. این دستگیری‌ها که بخشی از آن در دیاربکر ـ منطقه کردنشین ـ بوده در حالی است که این منطقه روزهای ناآرامی را سپری می‌کند. صبح روز گذشته در بمبگذاری در این شهر هشت نفر ازجمله شش غیرنظامی کشته شدند.

از نظر دولت رجب طیب‌اردوغان، این حزب به دلیل ارتباط با پ.‌ک.‌ک. مبنای قانونی متزلزلی برای حضور در عرصه سیاسی ترکیه دارد.

با این حال حزب دموکراتیک خلق ترکیه سومین حزب بزرگ پارلمان این کشور است که در انتخابات اخیر، شش میلیون رای به دست آورد. دولت ترکیه پیش از شروع پاکسازی‌ها به بهانه کودتای نافرجام هم، سیاسیون کرد را تحت فشار قرار می‌داد.

برخی بر این باورند که اردوغان به دنبال احیای یک امپراتوری به شیوه امپراتوری نوعثمانی است و برای تائید ادعای خود هم به اظهارات اخیر اردوغان در‌باره تعلق موصل به ترکیه استناد می‌کنند.

در عین حال برخی دیگر بر این باورند که تلاش ترکیه و اردوغان نه امپرتوری بر اساس ایدئولوژی بلکه یک امپراتوری بر اساس قومیت، نژاد و زبان ترکی است.

سپر فرات در دیاربکر

صلاح‌الدین خدیو، کارشناس مسائل غرب آسیا در این باره می‌گوید: بازداشت شبانه و فله‌ای رهبران و اعضای حزب دموکراتیک خلق‌ها، صرفا کودتا بر ضد دموکراسی و اقدام علیه سومین حزب بزرگ ترکیه نیست، بلکه اعلان جنگ علیه کردهای این کشور است.

وی می‌گوید: اکنون ترکیه در داخل و خارج در حال جنگ با کردهاست. در خارج از مرزهایش عملیات سپر فرات را علیه کردهای سوریه پیش می‌برد و در روزهای اخیر هم به جنگ «سرچشمه‌های فرات » در داخل رفته است.

مساله کردها در ترکیه تا حد زیادی مخلوق دولت‌گرایی، نژادپرستی و تجدد آمرانه محمول در اندیشه کمالیسم است. اتفاقا بازگشت نسبی و گزینشی به تجربه عثمانی می‌توانست تا حدی نقش پادزهر داشته باشد، اما مشکل این بود که ترکیه از عثمانی‌گری صرفا احیای نفوذ امپریالیستی‌اش را در خاورمیانه می‌خواست و سویه‌های داخلی آن را نادیده می‌گرفت.

کجراهه ترکستان

اما نگاه دیگر به رویکردهای اردوغان نگاه امپراتوری ترکی و فارغ از مسائل جغرافیایی است. دکتر سیدجواد طباطبایی، عضو سابق هیات علمی و معاون پژوهشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، طی یک سخنرانی در دومین سمپوزیوم مناسبات ایران ـ قفقاز درباره راهبرد دولت اردوغان می‌گوید: کار اردوغان به لحاظ دینی درحال شکست خوردن است و به لحاظ ملی ـ اگر بتوان گفت موفقیت‌ داشته ـ این است که یک منطقه بزرگ ترکی ایجاد کند. وی می‌گوید: اکنون در برخی دانشگاه‌های ترکیه دبیرخانه‌ای ایجاد کرده‌اند برای به‌وجود آوردن وحدت ترکی بزرگی از مرز شرق‌های اروپا تا ترکستان چین. زبان ترکی زبان استاندارد ندارد، اما کار مهمی که ترکیه انجام می‌دهد این است که زبان استانداردی ارائه دهد و مرکز این کار یکی از دانشگاه‌های ترکیه است. با این کار ترکیه در پی آن است که بتواند زبان‌های ازبکی، قرقیز، تاتار، ترکمن و... را به زبانی که محصول دوران آتاتورک است، نزدیک کند.

حسین امیری

گروه بین‌الملل