درآمدزایی ارزی با توسعه صنایع پالایشی

ساخت پالایشگاه‌های جدید، اجرای طرح‌های افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های موجود، توسعه زیرساخت‌های خطوط انتقال و مخازن ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی و توسعه ظرفیت‌های صادراتی فرآورده‌های نفتی، رویکرد غالب فعالیت‌های صنعت پالایش کشور در دهه‌های اخیر بوده است،‌ به طوری که همه ساختارهای تولیدی در 9 پالایشگاه موجود کشور با ظرفیتی بیش از 1/75 میلیون بشکه در روز و ظرفیت‌های بندری و خطوط لوله به تامین نیازهای روزانه از محل تولیدات داخلی و واردات فرآورده‌های نفتی بخصوص بنزین و نفت‌گاز اختصاص یافته بود.

امروز بخش عمده نیاز کشور به بنزین از محل تولیدات داخلی تامین شده و تا زمان راه‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای در پالایشگاه‌های موجود کشور و تامین کامل نیازهای داخلی در آینده بسیار نزدیک، بخشی از بنزین مصرفی از فرآورده‌های استاندارد در بازارهای جهانی تامین می‌شود، اما تغییر راهبردی، ناظر به رویکرد برونگرای صنعت پالایش و پخش کشور است. برای نخستین بار طی فعالیت صنعت نفت در ایران، کشور به یک صادرکننده خالص فرآورده‌های نفتی با رکورد صادرات 400 هزار بشکه فرآورده نفتی در روز تبدیل شده است و امروز شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با حضوری پررنگ در بازارهای منطقه‌ای فرآورده‌های نفتی، ضمن صادرات روزانه بیش از 60 میلیون لیتر فرآورده‌های نفت‌گاز و نفت کوره، سهمی معادل 13.5 درصد مجموع صادرات فرآورده در منطقه خاورمیانه را که سال 2015 به عدد 2.9 میلیون بشکه در روز رسیده به خود اختصاص داده، ضمن این‌که در این رقم، صادرات گازمایع این شرکت لحاظ نشده است.

دستیابی به این رکورد عملکردی در شرایطی تحقق یافته که ظرفیت موجود شرکت برای توسعه صادرات، رقمی معادل 500 هزار بشکه (روزانه 80 میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی) است که در شرایط فعلی به دلیل رشد سریع صادرات و محدودیت‌های موجود در حوزه بارگیری و صادرات هنوز امکان تحقق نیافته و برنامه‌ریزی لازم برای رسیدن این رقم به حدود 600 هزار بشکه در روز در سال آینده انجام شده است. در کنار این تحولات، بررسی‌هایی برای معکوس ساختن جریان فرآورده در برخی خطوط لوله انتقال کشور در دست انجام است. به این ترتیب، خط لوله‌ای که در گذشته برای انتقال فرآورده‌های تولیدی از برخی مراکز پالایشگاهی از جمله پالایشگاه‌های امام خمینی(ره) شازند و تهران یا مبادی وارداتی در جنوب و جنوب غربی کشور به مراکز عمده مصرف در اقصی نقاط ایران استفاده می‌شد، برای انتقال مازاد فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌های کشور به مبادی صادراتی خارج از کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت؛ تحولی که پنج سال پیش تصور آن در عمل غیرممکن بود. به این ترتیب، شرکت ملی پالایش و پخش به موازات شرکت ملی نفت ایران به یکی از مهم‌ترین مجاری درآمدزایی ارزی برای کشور بدل شده است.

تجارت روزانه بیش از 400 هزار بشکه فرآورده‌های نفتی با چند بازار هدف مختلف نیازمند دسترسی به سامانه حمل و نقل دریایی و زمینی بین‌المللی، سیستم مالی بین‌المللی و امکانات و تسهیلات بیمه‌ای مورد نیاز و مهم‌تر از همه اعتماد ایجاد شده برای شرکای تجاری کشور در سایه سیاست موفق حل و فصل مساله هسته‌ای است. قطعا بدون برخورداری از دستاوردهای برجام در حوزه روابط خارجی و تجارت بین‌المللی، امکان کسب سهمی 13 درصدی از مجموع تجارت فرآورده در منطقه خاورمیانه متصور نبود.

عباس کاظمی

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران