میراث کهن خواف زیرآوار بی‌مهری‌

به گزارش جام‌جم، براساس مطالعات باستان‌شناسی پیشینه این منطقه به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد که روزگاری بر مسیر جاده ابریشم واقع بوده و دارای 450 اثر تاریخی و جاذبه گردشگری است که 90 اثر ملی آن ثبت شده است.

آسبادهای (آسیاب) نشتیفان، مدرسه غیاثیه خرگرد، کوشک سلامی، آب انبارهای قدیمی نشتیفان و مسجد جامع، جزئی از آثار باستانی این شهرستان است. خواف با پتانسیل بالای گردشگری می‌تواند یکی از مقاصد عمده بازدید گردشگران چه داخلی و چه خارجی باشد، اما متاسفانه نبود شرایط مساعد باعث شده این مکان از چشم گردشگران دور بماند. به عنوان مثال، آسبادهای نشتیفان به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اثر تاریخی این شهرستان که یادگار دوران تیموری است، برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو معرفی شد، اما با گذشت چند سال، هنوز این پروسه به سرانجام نرسیده است.

یکی از اهالی نشتیفان در این باره به جام‌جم می‌گوید: ما برای جذب گردشگر تلاش زیادی داشتیم و از موقعیت‌های موجود استفاده کردیم تا بتوانیم این منطقه را به مردم معرفی کنیم، اما انتظار داریم مسئولان نیز جدی‌تر پیگیر باشند.

عبدالحق پوریعقوب، تسریع در ثبت جهانی آسبادها را منوط به برداشتن موانع و آزادسازی حریم اطراف آنها می‌داند و می‌افزاید: هنوز اقدام موثری در این زمینه انجام نشده است. اینجا باز هم اهتمام مسئولان و پیگیری جدی آنها لازم است، اما همکاری بین مسئولان مرتبط کمتر مشاهده می‌شود. وی بیان می‌کند: بی‌توجهی شورای شهر و شهرداری به آثار تاریخی و بخصوص آسبادها، کم‌کاری در تصویب طرح هادی شهر و تعیین حریم، از موانعی است که موجب شده با گذشت 15 سال از شهر شدن نشتیفان، هنوز طرح جامع تفصیلی آن مصوب نشود.

مشکلات طولانی اداری و قانونی

مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواف در این باره به جام‌جم می‌گوید: برای ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان، پروسه‌ای طولانی در پیش است که آزاد کردن حریم خصوصی اطراف این اثر تاریخی نه‌تنها زمین خالی مقابل آن بلکه تمام خانه‌های مسکونی اطراف آسبادها جزو این پروسه است که بدین منظور کمیته‌ای تشکیل شده است.

محمود با عقیده می‌افزاید: سازمان‌های مربوطه مانند سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، منابع طبیعی، استانداری و شهرداری شهرستان خواف عضو آن کمیته هستند و پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهند.

وی عنوان می‌کند: به دلیل این که طرح جامع شهری هنوز ابلاغ نشده و محدوده شهری وکاربری شهری مشخص نیست، سازمان‌های منابع طبیعی و شهرداری نمی‌توانند اقدام کنند و این طرح بایستی از جانب استانداری ابلاغ شود تا پس از آن بتوانیم به واگذاری زمین اقدام کنیم.

این مقام مسئول ادامه می‌دهد: طی این طرح باید زمین معوض به مالکین تحویل داده شود و محدوده از دسترس آنها خارج و به قولی آزاد‌سازی شود که این کار حداقل سه چهار سال به طول می‌انجامد.

وی بیان می‌کند: مرمت آثار باستانی اعم از آسبادها به عهده سازمان ماست که طی دو سال گذشته، اقدامات زیادی در این زمینه انجام داده‌ایم، به طوری که 6 عدد از آسبادها مرمت و احیای کامل شده است.

خریدی که غیرممکن شده است

وی درخصوص وضعیت کوشک سلامی نیز اظهار می‌کند: این اثر در یک ملک شخصی واقع شده که باید خریداری شود یا تغییر کاربری دهد، اما با اعتبارات محدود سازمان میراث فرهنگی خواف حتی نمی‌توانیم رو ی آن قیمت بگذاریم و خریدن آن غیرممکن می‌نماید.

وی تصریح می‌کند: مکان‌های تاریخی و باستانی در صورتی که در ملک شخصی واقع شده باشد، قانونی مبنی بر اخذ آن توسط میراث فرهنگی وجود ندارد و تنها در صورت تخریب توسط مالکین، سازمان ما اجازه دارد جلوی تخریب را بگیرد.

محمود باعقیده درخصوص دیوار نوشته‌های روی این مکان خاطرنشان می‌کند: وقوع این موارد به خاطر نبود نگهبان دائم است. البته غیر از آتش گرفتن در مجموعه کوشک سلامی تا کنون آسیب جدی دیگری در هیچ کدام از آثار شهرستان خواف نداشته‌ایم.

حتی یک هتل نداریم

وی در پاسخ این سوال که چرا هیچ یک از آثار تاریخی ورودی ندارد و گردشگر موظف به پرداخت هیچ هزینه‌ای نیست، اشاره می‌کند: باید از تهران مجوز صادر شود. ما پیشنهاد اخذ ورودی برای مکان‌هایی مانند کوشک سلامی، مدرسه غیاثیه و آسبادهای نشتیفان را به تهران ارائه کرده‌ایم، اما زمان عملیاتی شدن آن مشخص نیست.

این مقام مسئول با تاکید بر این که زیرساخت‌های گردشگری در شهرستان خواف آماده نیست، تاکید می‌کند: هنوز اقامتگاهی اعم از مهمان خانه و هتل برای گردشگران در هیچ یک از شهر‌های این شهرستان وجود ندارد، اما ما درخواست ساخت چهار اقامتگاه را ارائه کرده‌ایم که مجوز سه تا صادر شده و 2 مورد نیز در دست ساخت قرار دارد که تا عید نوروز آماده خواهد شد.

ابهام در زمان تملک اراضی حریم‌ آسباد‌ها

مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان رضوی می‌گوید: زمان به سرانجام رسیدن کار تملک زمین‌های حریم آسبادهای نشتیفان مشخص نیست، اما مرمت این مجموعه انجام شده است.

حسین زارع صفت درگفت‌وگو با جام‌جم ادامه می‌دهد: در این خصوص باید تملک زمین‌های حریم مجموعه آسبادها صورت گرفته یا زمین معوض یا هزینه خرید آن به زمین دار تعلق گیرد. همچنین این کار هر چقدر کامل‌تر باشد در کاربری‌های بعدی اثرگذار‌تر خواهد بود و برای منطقه ارزش افزوده خواهد داشت. با این حال وی زمان قطعی به سرانجام رسیدن این پروسه را غیرقطعی می‌خواند و ابراز می‌کند: این امر به همکاری و مقدار بودجه بستگی دارد. همچنین مهم‌ترین مساله، همکاری اهالی محل و تامین منابع مالی محلی است. این مقام مسئول ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان را اثربخش می‌داند و تصریح می‌کند: سلسله آسبادهای کشور ثبت جهانی خواهد شد و مهم‌ترین آنها آسبادهای نشتیفان است، زیرا ویژگی‌های بهتری دارد. همچنین این شهرستان به شهر مشهد نزدیک است. وی خاطر نشان می‌کند: خراسان رضوی محل تعاملات گردشگران است و ثبت جهانی این اثر می‌تواند گردشگران را به سوی خواف راهی کند و برای این منطقه ارزشمند، رونق به همراه بیاورد.

نسیم سهیلی

جام‌جم خراسان رضوی