«اقدام و عمل» در مواجه با «ولنگاری فرهنگی»

در طول این مدت درباره ولنگاری فرهنگی گفت‌وگوها و گزارش‌های متعددی منتشر شده و کارشناسان و دلسوزان این عرصه به اظهارنظر پرداخته اند و گاه برخی مدیران ارشد متولی فرهنگ هم سعی کرده اند که نوک پیکان این ولنگاری را از سمت نهاد و دستگاه تحت مدیریت خود به سمت دیگری هدایت کنند. اما نکته‌ای که در اغلب این گزارش‌ها و اظهارنظرها کمتر مورد توجه قرار گرفته است، مصداق‌های آن و از طرفی موضوعات زیربنایی ست که می‌تواند به برطرف شدن این آسیب کمک کند.

ضرورت کار زیربنایی و ساختارمند

در همین زمینه روح الله شمقدری، مدیرعامل موسسه فرهنگی و هنری «مرات هنر» چنین نگاه استراتژیک و زیربنایی به مساله ولنگاری فرهنگی دارد، او به جام‌جم آنلاین گفت: معضل ولنگاری فرهنگی چیزی نیست که یک شبه ایجاد شده باشد و رهبر انقلاب هم نسبت به آن واکنش نشان دهند، این معضل یک ریشه‌هایی دارد و مسیری را طی کرده است که منجر به آفت‌های جدی و اثرگذار شده است.

شمقدری افزود: من معتقدم توجه به مضامین ارزشی و استراتژیک در همه دوران‌ها پس از انقلاب رضایتبخش نبوده است و در همه دولت‌ها این آسیب و ضعف وجود داشته است حالا در دوره‌ای کمتر و در دوره‌ای بیشتر، حالا خروجی این کم توجهی یا در برخی بازه‌های زمانی بی‌توجهی چیست؟ وقتی دست ما در تولید کالای فرهنگی خوب بسته باشد که مورد تذکر رهبری هم قرار گرفت، آثار دیگر که شاید مضر هم باشند جای آن را در سبد مصرفی مردم می‌گیرند.

مدیر موسسه مرات هنر ادامه داد: حالا فرض را بر این بگیریم که می‌خواهیم از تولید کالای فرهنگی و هنری خوب حمایت کنیم، متاسفانه این رویکرد مدیران فرهنگی ما اغلب آماری و از سر رفع تکلیف بوده است، یعنی کار زیربنایی و ساختاری و بلند مدت انجام نشده است، برای همین هم ما در مجموعه خودمان به این نتیجه رسیدیم که فعالیت مان را بر روی تولید فیلمنامه و پژوهش بر سر موضوعات استراتژیک و انقلابی متمرکز کنیم، تولید فیلم خوب به سه عامل اصلی نیاز دارد،‌ عنوان، سوژه و در نهایت فیلمنامه مناسب و قوی، من به عنوان فیلمساز وقتی دغدغه تولید فیلم ارزشی و خوب دارم باید زیرساخت هایش آماده باشد.

شمقدری در پایان تاکید کرد که مهم‌ترین مساله برای جبران گذشته و رفع این بلاتکلیفی اقدام و عمل برای کار زیربنایی و ساختارمند است و همچنین پرهیز از فعالیت‌های زودگذر و شعاری.

تقویت شوراهای نظارتی

اما نکته دومی که در فرمایشات رهبری مورد توجه قرار گرفت جلوگیری از تولید کالای فرهنگی مضرّ بود، این که با چه ابزارهایی می‌توان مقابل برخی آثار و کالاهای فرهنگی مضر ایستاد،‌ موضوعی ست که بخش عمده آن را باید در شوراهای ممیزی و نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جستجو کرد، خوشبختانه به نظر می‌رسد این مجموعه در مقایسه با یکی دو سال ابتدایی آغاز به کار دولت یازدهم به تکاپوی بیشتری افتاده است و نخستین نمود تغییرات را در شورای نظارت و بازبینی فیلم‌های سینمایی شاهد بودیم که اعضای آن تغییرات جدی داشتند و از طرفی خود وزیر ارشاد هم پیش قراول تذکر به مجموعه خود در دادن مجوز به برخی فیلم‌ها و آثار هنری شد، در همین رابطه به سراغ حسین نوش آبادی رفتیم، او که در یک نشست خبری حاضر شده بود، در پاسخ به این پرسش خبرنگار ما، ابتدا از همان تکنیک هدایت و تعمیم موضوع به همه دستگاه‌ها استفاده کرد و گفت: موضوع ولنگاری فرهنگی موضوعی نیست که بخواهیم آن را محدود به وزارت ارشاد کنیم و حتی فراتر از آن من فکر می‌کنم که این موضوع همه دستگاه‌ها را در بر می‌گیرد نه فقط دستگاه‌های فرهنگی کشور را.

او افزود: همه باید مراقبت کنیم که فرهنگ کشور به دلیل این ولنگاری‌ها آسیب نبیند، البته این دلیل نمی‌شود که ما به عنوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برابر این موضوع مهم پاسخگو نباشیم.

شاید نکته پایانی مورد اشاره نوش آبادی همان چیزی بود که ما انتظارش را داشتیم، یعنی تغییرات در برخی شوراهای نظارتی که او اینچنین توضیح داد: ما دقت‌هایمان را بیشتر کرده‌ایم، شوراهای نظارتی و ممیزی ما در همه عرصه‌ها تقویت‌ شده‌اند و در جاهایی که لازم باشد، بیش از پیش تقویت می‌شود. ما اجازه نمی‌دهیم که محصولات فرهنگی مسموم و مضر در جامعه تولید یا توزیع شود و جلوی این کار را خواهیم گرفت.

بررسی ولنگاری فرهنگی در ابعاد مختلف جامعه

از این دو مساله که بگذریم، این سوال به میان می‌آید که آیا موضوع ولنگاری فرهنگی صرفا مصداق هایش در کالاهاست یا نه اگر فرهنگ را به مثابه یک روح اجتماعی در نظر بگیریم که متشکل از باورها و رفتارهای مردم است، ولنگاری فرهنگی در همه شئون زندگی روزمره ما به چشم می‌خورد، این پرسش را با حجت الاسلام والمسلمین احمدرضا احمدی،‌ استاد حوزه و دانشگاه در میان گذاشتیم، او گفت: وقتی صحبت از ولنگاری فرهنگی می‌شود، من معتقدم مشکلاتی که امروز در جامعه در زمینه حجاب وجود دارد را نیز در بر می‌گیرد،‌ قطعا حضرت آقا نگاهی چندوجهی به این موضوع داشته‌اند، ایشان پیش از این در مبحث توجه به سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی هم تذکرات جدی داشتند که بخشی از آن قطعا ریشه‌های فرهنگی دارد، دست اندازی به بیت المال، خیانت در امانت، کم کاری، کم فروشی و ... همه را می‌توان نوعی ولنگاری فرهنگی دانست.

این پژوهشگر معارف اسلامی و فرهنگ دینی افزود: این که بیاییم بگوییم مقصر فلان دستگاه و یا سازمان است، صرفا راهگشا نیست، اول باید بدانیم که نتیجه ولنگاری، خطری است که دامان کل جامعه را خواهد گرفت و سپس به فکر احیای فرهنگ ارزشی و مورد توجه قرار دادن الگوهایی باشیم که در گذشته وجود داشتند و امروز نقش فرهنگی خود را کمتر ایفا می‌کنند. در این میان سهم رسانه‌ها و بخصوص رسانه ملی برای الگوسازی بسیار حائز اهمیت است.