قلب تپنده شهر

به گزارش جام جم آنلاین ، مغازه‌های رنگارنگ و کوچه‌های باریک و بلندی که هر کدام سر از بازار اصلی درمی‌آورند و پیاده‌راه سنگفرش شده و نیمکت‌ها و کالسکه‌های اسبی و همهمه و ازدحام مردمی که در میان مغازه‌ها می‌گردند، در کنار پاساژهایی که انبوهی از مغازه‌های شیک و امروزی را در خود جا داده‌اند، سیمای ورودیه بازار را می‌سازند.

سبزه‌میدان، ورودی بازار

همین طور که جلوتر می‌روید، به سبزه‌میدان می‌رسید که راه اصلی ورود به بازار است که به بازار بزرگ معروف است با سردر قدیمی و طولانی‌ترین راسته بازار که به بزازها شهره است.

این بخش بازار همان‌طور که از نامش پیداست، در گذشته محل فروش پارچه بوده است، ولی در حال حاضر انواع و اقسام کالاها در آن فروخته می‌شود. طاق ضربی و حجره‌های کوچک چسبیده به هم که هر کدام کالایی می‌فروشند و راه باریک و نورگیرهای سقف که کنار لامپ‌ها و نئون‌ها کارکرد گذشته خود را از دست داده‌اند، فضای سنتی این راسته بازار است.

در ادامه قسمت شرقی بازار حدفاصل سبزه میدان‌ و مسجد امام سرای امیر و بازار زرگرها و بازار عباس‌آباد قرار دارد. امامزاده زید هم یکی از زیارتگاه‌های بازار و محل دفن لطفعلی‌خان زند در امتداد این راسته است. این امامزاده ازنوادگان امام چهارم است و در گذشته یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های تهران قدیم بوده است.

تیمچه حاجب‌الدوله هم در دو طبقه با چندین سرا و دالان و چهار ایوان و نورگیرهای بزرگ و معماری چشمگیر در ادامه همین مسیر محل فروش ظروف وکریستال و لوازم کوچک برقی خانگی و لوازم آشپزخانه است.

راسته کفاش‌ها

در ادامه بازار امین‌الملک راسته کفاش‌ها قرار دارد. بازار کفاشان مانند دیگر بخش‌های بازار، فقط نام قدیمی خود را حفظ کرده و از فروش کفش در آن خبری نیست، اما از بخش‌های مهم دیگر بازار که معماری بسیار دیدنی دارد، می‌توان به سرای امیر و چهارسوق‌های بزرگ و کوچک اشاره کرد.

بازار امیر یا اتابکی با طاق ضربی و آجری و حجره‌هایی که در آن انواع پارچه به فروش می‌رسد و نورگیرهای داخل سقف جلوه خاصی از بازارهای سنتی ایرانی را به نمایش می‌گذارد، اما اوج معماری زیبای ایرانی را باید در شبستان‌ها و صحن و سرای مسجد امام ـ شاه یا سلطانی ـ دید.

اگرچه این مسجد قدمت مسجد جامع را ندارد، اما فضای وسیع با ورودیه‌های متعدد با طاق‌های ضربی و کاشیکاری‌های فیروزه‌ای گنبد و گلدسته‌های آن بسیار دیدنی است .در کنار هر ورودی مغازه‌هایی با انواع و اقسام کالا‌ها وجود دارد. ورودیه پله نوروزخان با گودی و حوض و درخت قطوری که بر اثر ساخت‌وساز‌ها داخل مغازه‌ای قرار گرفته و مدخلی که به محل فروش زیورآلات و نقره‌جات ختم می‌شود، از ورودیه‌های معروف این مسجد هستند، البته اگر به دنبال زرق و برق طلا هستید، به راسته زرگرها در ضلع شرقی بازار بروید؛ راسته‌ای که ضربان نوسانات بازار طلای ایران را اینجا تنظیم می‌کنند و جای بسیار جذابی هم برای خانم‌هاست.

بازار، صندوقچه خاطرات تهران

بازار تنها یک مرکز خرید و تجارتخانه بزرگ نیست؛ بلکه بخشی از خاطرات و گذشته تهران هم هست. و به اعتقاد قدیمی‌ترها بازار قلب تهران محسوب می‌شود. هنوز در کنار فروشگاه‌ها و سنترها و مغازه‌های شیک و امروزی، سردر بازار بزرگ و طاق‌های ضربی و آجری با نورگیرها که رقص نور و غبار را به نمایش می‌گذارند و حجره‌ها و راسته‌ها و رسته‌ها و خان‌ها و تیمچه‌های حاجب‌الدوله و مهدیه با معماری چشمگیرشان و قیصریه‌ها و دالان‌های تودرتوی پرپیچ و خمی که هرکدام نام صنفی را همچون بزاز‌ها، مسگر‌ها، زرگر‌ها و کفاشان به دنبال دارند و رایحه خوش عطاری‌ها و عطرفروشی‌ها و کباب بازار و آوای بلند اذان از گلدسته‌های مسجد جامع و مسجد امام و سقف‌های زیبای چهارسوق بزرگ و چهارسوق کوچک و تکایا و سقاخانه و مدرسه و خانه‌های قدیمی و گذر لوطی صالح یادگاری باقی مانده از گذرهای قدیم تهران، کنار فرهنگ کاسبکارها که هنوز عطر بازار برایشان عطر زندگی است، همه هویت تهران هستند.

قدم زدن در بازار پرسه‌ای در تاریخ گذشته تهران است. هسته اصلی تهران در زمان شاه‌عباس دوم با ساخت بازار و ارگ و مسجد جامع شروع شد. چهار بازار با راسته‌های لبافی، سراجی، کرجی‌دوزی و بازار لعل‌چی‌گری ـ که جزو بخش‌های قدیمی بازار هستند ـ شکل گرفتند، به همراه سبزه‌میدان که محل کاشت سبزی بود و کلیسای طاطاوس در جنوب تهران در کوچه ارامنه شدند تمام تهران آن زمان. شاید به همین دلیل اولین مساجد و مدرسه دینی و کلیسا و سقاخانه و تکیه‌ها و حمام‌ها و گذر‌ها و دروازه‌ها در این بخش تهران قرار گرفتند.

تاریخچه گسترش بازار

در دوران قاجار بازار گسترش بیشتری پیدا کرد و بخش‌های اصلی آن مانند چهارسوق بزرگ و کوچک و تیمچه‌ها و مساجد و خانه‌های قدیمی تکایا در این دوران ساخته شد و اکثر صنوف در آن دوران راسته‌ای را به خود اختصاص داده بودند که امروزه تنها نامی از آنها باقی مانده؛ مانند بزاز‌ها و سراج‌ها و صحاف‌ها و کفاش‌ها و زرگر‌ها و فرش‌فروش‌ها.

بازار دنیای رنگ است و شما هر کالایی را در راه‌های پر پیچ و خم آن می‌توانید بیابید. بازار تجارتخانه‌ای به اندازه یک شهر است که داد و ستد به شکل عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و انبار کالا و تولید کالا در دل آن انجام می‌شود و هر نوع کالایی از لباس و کفش و پارچه و لوازم آشپزخانه و کریستال و فرش و نقره و طلا تا لوازم‌التحریر وکیف وکفش... در آن یافت می‌شود و مشتریان خود را از هر قشر و صنفی که باشند، راضی می‌کند.

اما نمی‌شود به بازار بیایید و کباب معروف بازار را نخورید. رستوران‌های قدیمی و معروف مسلم و نایب و شمشیری و شرف‌الاسلامی... از قدیمی‌های بازار در کنار فلافلی‌ها و فست‌فود‌ها هستند تا گردش در بازار را برای شما دلچسب‌تر کنند.

اکرم بیگی - ضمیمه چمدان