از کیسه خلیفه می‌بخشد

اما ریشه تاریخی این ضرب‌المثل: می‌گویند در روزگار خلافت هارون‌الرشید خلیفه معروف عباسی، شخصی بود به نام عبدالملک بن صالح که از امرای بزرگ نزدیک به حاکمیت بود.

به گزارش جام جم آنلاین، درباره فضل و دانش او مطالب فراوانی نقل شده است. وی پیش از به خلافت رسیدن هارون‌الرشید، بنا به دستور هادی خلیفه پیشین، حاکم موصل شد. پس از گذشت دو سال از حکومت، به خاطر سعایت و بدگویی بدخواهان به فرمان هارون‌الرشید حکم برکناری او از امارت موصل صادر شد و مدتی چند به حالت انزوا و گوشه‌گیری در بغداد روزگار می‌گذراند. گشاده‌دستی از جمله ویژگی‌هایی است که درخصوص عبدالملک بن صالح نقل می‌کنند. ظاهرا وی هیچ درخواستی را که از او می‌شد رد نمی‌کرد و همین مساله باعث شد بعد از مدتی مقروض شود. تنگدستی و فقر روزگارش را آشفته کرد اما به خاطر عزت نفسی که داشت، از کسی درخواست منصب و مقامی نکرد.

این ایام مصادف بود با صدارت جعفر برمکی وزیر با اقتدار هارون. عبدالملک که تا آن موقع روی کمک گرفتن از کسی را نداشت، با ظاهری ناشناس به منزل جعفر رفت و درخواست کمک کرد. جعفر برمکی هم به اعتبار این که پیش خلیفه از مقام و منزلتی بالا برخوردار بود، از خزانه خلافت هم قروض سنگین عبدالملک را پرداخت کرد و هم برای او مقرری برای سال‌های باقی مانده عمر در نظر گرفت و هم زمینه عزیمت او را به مدینه فراهم کرد. جعفر به منظور هماهنگی با خلیفه عباسی برای اجرایی شدن تصمیماتی که برای عبدالملک گرفته بود به نزد هارون‌الرشید رفت و او را در جریان ماجرا گذاشت. ‌خیلفه هم به اعتبار دوستی‌ای که میان او و جعفر برقرار بود از وی پرسید این هدایا و بخشش‌ها را از کیسه خودت خرج کردی که جعفر پاسخ داد آن‌قدر پیش خلیفه منزلت و آبرو دارم که از کیسه او بخشیدم. هارون هم ضمن قبول پیشنهاد جعفر، علاوه بر حکومت مدینه، اداره طائف را نیز به عبدالملک بن صالح سپرد.

پایان این ماجرا البته با خیر و خوشی تمام شد اما از این پس به کسی که برای انجام کار دوستانش از اعتبار دیگران خرج می‌کند، می‌گویند «از کیسه خلیفه بخشیدی». معلوم هم نیست آخر و عاقبت چنین بذل و بخشش‌ها، پایان دلپذیری داشته باشد.‌ امروزه و در روزگار ما کسانی هم پیدا می‌شوند با این که خود را در مقابل دیگران بخشنده معرفی می‌کنند از جیب مردم بذل و بخشش می‌کنند و برای صرف بیت‌المال عمومی گشاده‌دستی دارند.