چرا نقاشی‌های سهراب سپهری گرانبها شده‌است؟

برای رسیدن به آن ‌باید ببینیم سهراب کیست و در کجای هنر معاصر ایران قرار گرفته است.

سهراب از نوجوانی به شعر پرداخت و پنجره‌ای دیگر در ایهام‌ها و استعاره‌های شعر نو گشود. شخصیت هنری سهراب در احساس ژرف او بود و در خلاقیت بدیع او ؛ چه در شعر و چه در نقاشی، نگاه سهراب نگاهی سرسری و کاسبکارانه نبود. او با دلش هستی را می‌دید. سهراب زندگی را خوب می‌دید، در شعرهایش به دیدگاه‌هایی سفر می‌کرد که به‌راحتی برای دیگران دیده نمی‌شد. می‌گفت «آن شهر به سرشاری خوشه انگور نبود» یا «هیچ آئینه تالاری سرخوشی‌ها را تکرار نکرد» این ایهام‌ها و رفتن به دیدگاه‌های خاص خود او بود. نقاشی را هم این گونه می‌دید. دنبال تکرار نقاشی‌های عامیانه نبود که هر روز سیب و گلابی نقاشی کند. سهراب فراتر از تفکر شاعرانه زمان خود بود. کسی به ناکجاآباد سهراب آگاه نبود. او از دیدن یک شاخه گل زرد در جانش حدیثی می‌ساخت از انحنای نرم تپه‌ای و حرکت ماهی قرمز حوضی در کاشان شعری می‌سرود و نقاشی خلق می‌کرد که خاص خود او بود. کم‌کم جامعه می‌رفت تا سهراب را به‌گونه‌ای متفاوت ببیند و نقاشی‌هایش را در نمایشگاه‌ها می‌دید که حرفی تازه دارد و از همان زمان جای خود را باز کرد. از همان زمان خواص نقاشی‌هایش را می‌خریدند. سهراب مانند شعرهایش روان و مانند آبرنگ‌هایش شفاف و زلال و درخشان بود.

نقاشی‌هایش سهراب آباد سرزمین وجود خودش بود. کمتر نقاشی نازکی لطافت‌طبع او را داشت و کمتر شاعری «تپش باغ و حوض بی‌آب ماهیان را می‌دید» احوال او فیلسوفانه و عارفانه بود. سهراب همیشه سهراب ماند . همیشه کودکی بود بزرگ و شاعری اندیشمند. سپهری با این احوال و این‌که روز به‌روز شهرتش بیشتر می‌شد خود را از یک کوچه تنها‌تر می‌دید. «در ابعاد این عصر خاموش من از طعم تصنیف در متن ادراک یک کوچه تنهاترم» اما در این نگرش و این تنهایی، او غوغا و پرهیاهو بود پرواز او در آسمان سهراب آباد خود به وسعت و زیبایی ذات پرواز در آسمان خیال بود. سهراب همراه شعر در جان خود نقاشی می‌کرد و هنگام نقاشی قلمش شاعرانه شعر می‌کشید. رفیق شفیق طبیعت بود. طبیعتی که اسیر چنبر شهر و شهرنشینی نشده باشد. می‌دید و می‌گفت که «هنوز روی دیوارهای دنیا برای تابلو جا هست» او دیوارهای دنیای درونش را خوب می‌شناخت. سهراب در دوران زندگی کوتاه خود عالمی وسیع و بدیع داشت. رفیق ماهی‌ها و شقایق‌ها و درختان مهربان شهرش بود و تاثیر او در ذکر طبیعت عبادت‌گونه بود. سهراب سپهری چون سایه مرغان هوا بر گذر خاک آزار به موری نرساند و گذشت. در نامه‌ای به احمدرضا احمدی می‌نویسد «یک‌چهارم قارقار کلاغ برای من بس است»

هنرمندی که به مقام والای اخلاق و انسانیت رسیده بود. لذا بدیهی است که ارزش آثار چنین انسانی بسیار بیش از این باید بالا باشد، چون او یگانه دوران خود بود او نگران هستی درختی و محزون تیغه تیز تبری بود. او نگران قطره بارانی بود که مبادا به پای شقایقی ننشیند. نگران کویری که ابری در آن نبارد. این احوال نقاشی بود که اینک شهره خاص و عام‌ شده و آثارش چون برگ زر می‌رود و هر کس که اثری از سهراب دارد یک سهراب دارد.

گرچه آثارش پراکنده است و کسی در فکر تاسیس موزه‌ای برای او نبوده اما مجموعه‌داران دانا و بافرهنگ قدر او و کارش را می‌دانند.

سهراب مظلومیت و معصومیت طبیعت را در آثارش بیان می‌کند. نقاشی‌های سهراب چون خود او دیدگاهی فروتنانه و نجیب دارند.

او در قلم‌گذاری و نشاندن رنگ روی بوم یا مقوا چنان زلال نقاشی می‌کند که شفافیت بوم از زیر رنگ‌های او پیداست. با زحمت نقاشی را به پایان نمی‌برد، راحت و روان نقاشی می‌کند. خودش برای نقاشی می‌گوید نباید به نقاشی‌رو داد چون نقاشی‌سوار نقاش می‌شود. می‌گوید من خیلی‌ها را دیده‌ام که به نقاشی‌سواری می‌دهند. به دشواری می‌توان میان نقاشی‌های او و اشعارش فاصله قائل شد، قلم و قلم‌مویش، هر دو یک حال دارند. هر دو حکایت از سهراب دارند.

چنین است که سرمایه‌داران یا سرمایه‌گذاران و مجموعه‌داران فرهنگ دوست و هنرپرور که ارزش کار او را می‌دانند و قدر آن را می‌شناسند با دل و جان در پی خرید آثارش برمی‌آیند. مجموعه‌داران نقاشی‌های سهراب در حقیقت سرمایه‌گذارانی مطلع و دوستدار هنر بوده و با شناخت عمیقی که از شخصیت جهانی سهراب دارند با رغبتی تام و میلی عمیق در پی خرید و به دست آوردن آثارش هستند و با نگاه به این‌که او عمری کوتاه داشت و تعداد آثارش اندک بوده و اغلب در موزه‌های ملی و شخصی نگهداری می‌شود با بی‌صبری در انتظار داشتن اثری از او و افزودن به مجموعه خود هستند. کوتاه سخن‌، سهراب سپهری شاعر و نقاشی بود تاثیرگذار و ماندنی که جایگاهی خاص در تاریخ فرهنگ و هنر ایران داشته و دارد.

عنایت‌الله نظری‌نوری

نقاش