از اپرای عروسکی غریب‌پور تا «شمس پرنده» پری صابری

مولانا روی صحنه

اقیانوس معنا و مفهوم آثار مولانا آنچنان فراخ و پر‌ژرفاست که همه هنرها می‌توانند قطراتی از این گنجینه بردارند و به هنر خویش زلالی بخشند. مثنوی معنوی به‌واسطه حکایت‌ها و قصص‌اش، روایت‌ها و مثل‌های فراوانی برای ادیبان و سینماگران به همراه دارد. از سویی، تغزل دیوان شمس آنچنان آهنگین است که می‌تواند موسیقیدانان را به خود مشغول دارد.

کد خبر: ۸۴۰۵۹۵

دیگر آثار مولوی هم آن‌قدر نغز و پر معناست که می‌تواند اندیشمندان و پژوهشگران را وارد این اقیانوس معنا کند. با وجود چنین گنجی که می‌تواند دستمایه خلق آثار هنری بسیاری از هنرمندان شود، اقتباس‌های بسیار کمی صورت گرفته است. در سینما جز ساخت چند فیلم کوتاه از حکایت‌های مثنوی که سویه تعلیمی و اندرزگونه آن بر وجه هنری می‌چربد، اثر فاخری هرگز ساخته نشده است. زمانی که حجت‌الله ایوبی، رئیس فعلی سازمان سینمایی کشور، ریاست موسسه فرهنگی اکو را عهده‌دار بود، همواره عنوان می‌کرد مولانا ساخت فیلمی عظیم و جهانی را طلب می‌کند. در عرصه موسیقی هم اگرچه بسیاری از خوانندگان کلاسیک و سنتی ما اشعار مولانا را خوانده‌اند، ولی باز هم خلأ رویکردهای نوگرایانه به اشعار مولانا محسوس است. در اپرا و صحنه نمایش هم تنها می‌توان به دو اثر اشاره کرد که اگرچه رقمی کوچک جلوه می‌کند، اما هر کدام از این دو اثر آن‌قدر حرفه‌ای بودند که بتواند ذره‌ای کم‌کاری درباره شخصیت جهانی مولانا را کاهش دهد.

یکی از این کارها، اپرای عروسکی «مولوی» به کارگردانی، نویسندگی و طراحی صحنه بهروز غریب‌پور و اجرای گروه نمایشی آران است که برای اولین‌بار در بهمن سال ۱۳۸۸ در تالار رودکی روی صحنه رفت. این اپرا 27 مهر تا 9 آبان 93 مجدد در تالار فردوسی اجرا شد و قرار است در ماه‌های آتی بار دیگر برای علاقه‌مندان اجرا شود. این اپرای عروسکی براساس اشعار مثنوی معنوی و کلیات شمس نوشته شده و موسیقی آن بر اساس موسیقی کلاسیک ایرانی، دستگاه‌ها و ردیف‌های آوازی با آهنگسازی بهزاد عبدی ساخته شده است. خوانندگانی چون محمد معتمدی و همایون شجریان روایت آوازین این اپرا را به‌عهده داشته‌اند. ضبط موسیقی این اثر در کشور اوکراین انجام شده است و بیش از صد عروسک در آن به کار گرفته شده‌اند. اگرچه این اپرا برای اولین‌بار در جشنواره تئاتر فجر روی صحنه رفت، اما این نمایش در کشورهای خارجی همچون گرجستان و امارات عربی متحده روی صحنه رفته است.

اثر نمایشی شاخص دیگر درباره مولانا «شمس پرنده» به نویسندگی و کارگردانی پری صابری است که به دیدار شمس تبریزی و مولوی می‌پردازد. این نمایش برای اولین بار تابستان ۱۳۷۹ و سپس پاییز ۱۳۸۶ روی صحنه رفت. پری صابری که در آثارش به بزرگان فرهنگ و هنر ایران زمین می‌پردازد، به تازگی در گفت‌وگویی اعلام کرده است تمایل دارد این نمایش را بار دیگر و بدون تغییرات روی صحنه ببرد، آن هم در عمارت زیبای مسعودیه.

مروری بر این آثار نشان می‌دهد جز تعداد محدودی کارگردان، کمتر هنرمند و مسئول فرهنگی به سراغ الهام گرفتن از گنجینه آثار مولانا رفته و این در شرایطی است که برای مولانا ده‌ها بزرگداشت، سمینار و کنفرانس برگزار می‌شود. کاش به جای برگزاری این مراسم‌ آثار مولانا را دستمایه خلق آثار هنری کنیم و بستری برای فعالیت هنرمندان کشورمان برای اقتباس از متون گرانقدر کلاسیک فراهم آوریم.