رکود، بهانه نخ‌ نمای فرار مالیاتی

این در حالی است که همه می‌دانیم در علم اقتصاد دو نوع درآمد دولتی داریم که یکی درآمد استحقاقی و دیگری غیراستحقاقی است.

درآمد استحقاقی شامل مالیات بر درآمد است و هرچه میزان این رقم بیشتر شود، دولت به مردم وابسته می‎شود و نهادهای مدنی تقویت خواهند شد. مالیات یکی از مهم‌ترین درآمدهای استحقاقی است، اما درآمد غیراستحقاقی مانند فروش نفت و مواد معدنی خام است که اگر این درآمد افزایش یابد، مردم به حکومت وابسته می‌شوند و دولت توزیعی نام می‌گیرد.

به صورتی که این دولت توزیعی شفافیت مالی را به خود نخواهد دید و رانت در آن حرف اول را می‌زند. از این‌رو باید تلاش کرد پایه‌های درآمد دولت پایدار و گسترده شود.

طبق بررسی‌های صورت گرفته و آمار و اطلاعاتی که در دست است، اکنون 30 درصد تولید ناخالص داخلی ایران مالیات نمی‌پردازند و این امر دولت را از بخش قابل توجهی از درآمد استحقاقی محروم می‌کند.

حال آن که دولت از محل مالیاتی که دریافت می‌کند، باید پروژه‌های عمرانی و هزینه‌های جاری خود را تامین مالی کند و همه می‌دانیم به دلایل واضح اقتصادی، این هزینه‌ها نباید از محل فروش نفت تامین شود، چون نفت متعلق به آیندگان و یک درآمد بین‌نسلی است که نباید در بودجه جاری دولت منظور شود.

از این‌رو برای محقق شدن درآمد استحقاقی که بخشی از آن شامل مالیات است، دولت باید با جدیت به بهبود کمی و کیفی کار خود در این زمینه بپردازد.

در حالی که اکنون فعالیت‌های غیررسمی متعددی در کشور وجود دارد که هیچ مالیاتی پرداخت نمی‌کنند و درآمدهای کلانی نیز دارند، بنابراین جای تردید نیست که تور مالیاتی دولت باید به گونه‌ای پهن شود تا به قول معروف ماهی‌های بزرگ را صید کند.

اما اکنون ماهی‌های درون تور مالیاتی دولت کوچک بوده و درآمد قابل‌توجهی را نصیب دولت نمی‌کند تا دولت با استفاده از آنها بتواند هزینه‌های یادشده را تامین و خرج کند.

این در حالی است که همه دولت‌ها در سراسر جهان درآمد خود را از این طریق تامین می‌کنند و فرهنگ پرداخت مالیات باید برای همه مردم و به‌خصوص اصناف ایران که گردش مالی بالایی دارند نیز نهادینه شود تا این‌که وقتی دولت به سراغ صنفی رفت، آن صنف با ادعای نخ نمای زیان یا رکود اقتصادی دست به اعتصاب و عدم فعالیت نزده و مانع از تحقق درآمدهای دولت نباشد که این کارها به هیچ‌عنوان عکس‌العمل مناسبی در این زمینه نیست، چراکه اگر رکودی درکشور هست، برای همه اقشار است و فقط این اصناف نیستند که درگیر رکود بوده و دیگران آسوده‌خاطر باشند.

از سوی دیگر در حال حاضر حقوق‌بگیران کارگر و کارمند بزرگ‌ترین پرداخت‌کنندگان مالیات هستند که این افراد تاکنون با وجود درآمدهای اندک، کوچک‌ترین اعتراضی به پرداخت مالیات نداشته و ندارند.

حال آن‌که اگر قرار به اعتراض و اعتصاب و صحبت‌های تند و گل‌آلود کردن آب باشد، حقوق‌بگیران هم باید دست به اعتصاب بزنند یا بگویند که مالیات نمی‌دهیم البته دولت نیز باید گزارش هزینه‌کرد مالیات‌ها را به مردم بدهد تا افرادی که مالیات پرداخت می‌کنند متوجه شوند که پولشان در کجا و برای چه کاری توسط دولت هزینه شده است اما این نقایص باز هم باعث اعتراض یک قشر به پرداخت مالیات یا تلاش برای کاهش یا نپرداختن آن نمی‌شود لذا دولت و اصناف باید بر سر یک میز نشسته و در یک گفت‌وگوی منطقی مسائلشان را بازگو کنند.

در این میان نیز سازمان امور مالیاتی باید با ارائه مدارک مستند که حاصل اجرای طرح جامع مالیاتی و الکترونیکی کردن فرآیند محاسبه و دریافت مالیات است، تلاش حداکثری در برقراری عدالت مالیاتی و گرفتن حق بیت‌المال داشته باشد.

دکتر هادی قوامی - نایب رئیس کمیسیون برنامه،‌ بودجه و محاسبات مجلس