نگاهی به موقعیت بیت‌المقدس

خارج شدن بیت‌المقدس از تحت حاکمیت مسلمانان و ضربه حیثیتی که به این لحاظ بر مسلمانان وارد شده است،‌ آن را در عین حال به عنوان عامل اتحاد ملل اسلامی و نقطه اشتراک و همسویی در سیاست خارجی کشورهای اسلامی نسبت به اشغالگران مطرح کرده است.

اکثر ساکنین شهر در طول تاریخ، عرب بوده‌اند. در قرون 13 و 14 میلادی تعداد ساکنان عرب شهر، بالغ بر 40 هزار نفر بوده است و همچنین بعد از آزادی بیت‌المقدس در نبرد حطین جمعیت مسلمان شهر قدس بین 70 تا 80 درصد از کل جمعیت شهر بود. منابع تاریخی درباره مسیحیان بیت‌المقدس ذکر می‌کنند که اکثر آنها اصالت عربی داشته و بعضی اصالت اروپایی دارند. مهم‌ترین طوایف مسیحی که در قرن 13 در بیت‌المقدس وجود داشتند شامل لاتین‌ها، سوریون (سریانی)، الیعاقبه، ارمنی،‌ ارتدوکس، النساطره، الهنود، الاحباش و الجورجیون بودند، اما حضور یهودیان در قدس در دوران اسلامی بسیار کم بود و آنها به دنبال انعقاد پیمان صلح و دریافت امان‌نامه در دوران خلیفه دوم در این شهر حضور پیدا کردند.

قدس با ادیان آسمانی مرتبط بوده و در دل تمام مومنان و معتقدان به ادیان الهی جای دارد، اما ارتباط آن با اسلام و مسلمانان از عمق بیشتری برخوردار است. قدس از دیرباز جایگاه ویژه‌ای در اندیشه، تاریخ و میراث اسلامی داشته و مسلمانان آن را مانند فرزند خود مورد سرپرستی و حفاظت قرار داده‌اند.

این شهر نه تنها در اسلام بلکه در تمام ادیان آسمانی مورد تقدیس و احترام بوده و است. خلفا، امرا، علما و صالحان در آن به ساخت مسجد، تکیه، راه، مدرسه و سایر اماکن مشابه پرداختند. تمام ادیان در آن برای عبادت آزاد بوده و پیوسته امنیت و ثبات داشته است. قدس به چند سبب از جایگاه ویژه‌ای در بین مسلمانان برخوردار است:

ـ این شهر موطن ابراهیم خلیل، محل پیامبران، محل نزول وحی و مبعث عیسی(ع) بوده است.

ابن عباس در این باره می‌گوید: پیامبران الهی بیت المقدس را بنا نهاده و در آن سکنی گزیدند. بدین سبب در وجب به وجب آن یک پیامبر نماز خوانده‌ یا یک فرشته اقامت نموده است.

ـ قدس اولین قبله مسلمانان و سومین حرم شریف است و پروردگار متعال آن را با لیله الاسرای رسول و حبیب خود ویژگی خاصی بخشید.

پروردگار متعال در قرآن کریم می‌فرماید: سبحان الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انّه هو السمیع البصیر.

پیامبر گرامی اسلام نیز فرمودند: «لاتشدّ الرّحال إلاّ إلی ثلاثه مساجد مسجدی هذا و مسجد الحرام و مسجد الاقصی»

ـ این شهر پایتخت فلسطین و موزه آثار دینی است که به مدت 13 قرن جمع‌آوری شده و نقطه اتصال کشورهای عربی و مناره‌ای است که نور هدایت و خیر از آن ساطع می‌شود.

مسلمانان پیوسته قدس را مورد حمایت قرار داده و هرگز تفاوتی میان ادیان آسمانی در آن و همچنین پیامبران قائل نشدند. در این شهر انواع مساجد، کلیساها و معابد مشاهده می‌شود و نام پروردگار بر زبان مردم جاری است. یکی از قدیمی‌ترین آثار قدس که برای مسلمانان از اهمیت خاصی برخوردار است، مسجد سلیمان می‌باشد. در این مکان قبه‌السلسله در کنار قبه‌الصخره قرار دارد. قبه‌السلسله منتسب به حضرت سلیمان بن‌داوود(ع) است و روی محراب آن نوشته شده است: یا داوود انا جعلناک خلیفه فی‌الارض فاحکم بین‌الناس بالحق.

مسلمانان مسجدی را در این مکان برپا کردند که «مقام داوود نبی» نام دارد و کلیدداری آن را یک خانواده مسلمان به عهده گرفت. برخی مورخان معتقدند که این مقام قبر داوود نبی(ع) است. در داخل حرم دو مسجد عظیم قرار دارد. مسجد دیگر کرسی سلیمان نام دارد که در هر دو نماز اقامه می‌شود. علاوه بر آن آثاری که در خارج بیت‌المقدس قرار دارد و یکی از مشهورترین آن مقام ابراهیم نبی(ع) در شهر الخلیل است که مسجد بزرگی نیز در آن واقع شده است. مسلمانان هرگز آسیبی به آثار مسیحیان در این شهر وارد نکرده و هرگز آن را مورد بی‌حرمتی قرار ندادند و این اماکن در دوران‌های مختلف در دست خود مسیحیان بوده است. در این میان مسلمانان در طول تاریخ اسلامی و حاکمان مسلمان فقط در حال ساخت و ساز یا بازسازی بناهای قدیمی در قدس بوده و اهتمام ویژه‌ای به آن ورزیده‌اند.

در دوران امویان، عبدالملک بن مروان برای ساخت مسجد الصخره خراج 7 سال مصر را اختصاص داد و نام وی بر گنبد مسجد با تاریخ ساخت یعنی سال 72 هجری حک شد.پس از آن خلفا و امرا یکی پس از دیگری به تزیین و نوسازی آن پرداختند تا جایی که به گفته یکی از مورخان غربی به یکی از زیباترین بناهای موجود و مساجد تاریخ تبدیل شد. عبدالملک مسجد الاقصی را ساخت و فرزندش ولید آن را تکمیل کرد. پس از وی این مسجد در دوران امرایی که یکی پس از دیگری به قدرت رسیدند نوسازی و تزئین و فرش‌های گرانقیمتی در آن قرار داده شد. از جمله این افراد می‌توان به صلاح‌الدین ایوبی، سیف‌الدین ابوبکر، تقی‌الدین عمر بن شاهنشاه، نورالدین علی و عزیز عثمان اشاره کرد. مسلمانان از محوطه حرم قدسی، دو مسجد بزرگ و رواق‌های آن به عنوان محل تدریس علوم دینی بهره گرفتند. اکثر حجاج بیت‌الله الحرام نیز هنگام رفتن و برگشتن به زیارت قدس می‌آمدند. روزی از رسول خدا(ص) درباره بیت‌المقدس پرسیده شد. فرمودند: این سرزمین محشر و منشر است و نماز در آن مانند هزار نماز در نقاط دیگر می‌باشد.

این شهر در واقع موزه‌ای بزرگ آثار باستانی، ساختمان‌ها، نقوش و از میناکاری‌های نادری است که نمی‌توان روی آن قیمت گذاشت. آثار اسلامی باعث شده که قدس بسیار عظیم‌تر از اورشلیم یهودیان باشد و در ردیف مکه و مدینه قرار گیرد. پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز در یکی از احادیث خود این شهر را چهارمین شهر بهشت نامیدند.

بنابر گواهی تمام علمای مسلمان و مسیحی، در این شهر اثری مادی و تمدنی از یهودیان یافت نمی‌شود. لذا چشم‌پوشی از از این شهر مقدس در واقع چشم‌پوشی از مقدس‌ترین مقدسات اسلامی و محروم ساختن آنها از انجام فرایض و شعائر دینی و همچنین خطری بزرگ برای سایر مقدسات در مکه و مدینه و اوقاف اسلامی است که هیچ مسلمانی نمی‌تواند در برابر آن سکوت اختیار کند.