بازار زعفران ؛ هر روز داغ تر از دیروز

مسئولان زعفران خراسان دلیل این امر را کاهش تولید، افزایش تقاضا و صادرات و بخصوص ورود دلالان به این حوزه دانسته و معتقدند فقط با اجرای «برنامه جامع زعفران» و به‌دنبال آن تشکیل «بانک زعفران» می‌توان به رفع مشکلات این محصول بویژه تثبیت قیمت آن مبادرت کرد.

آن‌طور که رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی به جام‌جم می‌گوید: وجود نوسانات شدید در بازار زعفران و افزایش قیمت آن، نه‌تنها مقدار مصرف داخلی این محصول را به میزان زیادی کاهش خواهد داد، بلکه صادرات این محصول را نیز با مشکلات متعددی مواجه خواهد کرد که این امر در وهله اول به ضرر کشاورز است، زیرا باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی خواهد شد.

غلامرضا میری با اشاره به این‌که از فروردین امسال تاکنون تقریبا هر روز حدود 50 هزار تومان به قیمت زعفران در هر کیلو افزوده شده است، می‌افزاید: این مساله باعث افزایش قیمت 30 تا 50 درصدی زعفران شده، به‌طوری که قیمت آن از کیلویی چهار میلیون تومان در فروردین ماه به پنج تا هفت میلیون تومان در زمان حاضر رسیده و کاهش80 درصدی عرضه این محصول در بازار را به همراه داشته است.وی مهم‌ترین دلیل نوسانات و افزایش قیمت زعفران را حضور دلالان در این بازار عنوان و تصریح می‌کند که کشاورزان نیز پس از دلالان در ایجاد این شرایط بی‌تاثیر نبودند، که البته فعالیت هر دو گروه نیز به‌دلیل شرایط تولید و صادرات زعفران در سال جاری بود، زیرا از یک سو با کاهش 30 درصدی تولید زعفران به دلایل خشکسالی و سرمازدگی در سال گذشته مواجه بودیم و از دیگر سو صادرات زعفران اردیبهشت امسال با افزایش 40 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بود که این شرایط دلالان را به خرید زعفران از کشاورزان و دپوی آن در خانه‌های خود وسوسه کرد تا در آینده با قیمت بیشتری به صادرکنندگان عرضه کنند. این حرکت دلالان باعث کمبود زعفران در بازار و افزایش قیمت آن شد که این شرایط، طمع تولیدکنندگان را نیز برانگیخت تا آنها نیز از فروش زعفران خود به تجار خودداری کنند و ترجیح دهند آن را در خانه‌های خود نگهداری کنند تا در ماه‌های آینده و به هنگام نیاز تجار و صادرکنندگان با افزایش قیمت بیشتری به فروش برسانند. این احتکار سودجویانه در مجموع باعث کاهش 80 درصدی محصول زعفران طی یکی دو ماهه اخیر در بازار و در نتیجه افزایش سرسام آور قیمت آن شده است.

میری با بیان این‌که نوسانات قیمت زعفران و کمبود شدید آن در بازار، صادرات و بازار خارجی این محصول را بشدت تحت تاثیر قرار داده و موجب کاهش آن خواهد شد، می‌گوید: این امر می‌تواند به از دست رفتن بازارهای ما در خارج و فرصتی برای سبقت گرفتن رقبا تبدیل شود، زیرا در حالی ما با نوسانات روزانه قیمت زعفران مواجه ایم و قیمت این محصول حتی به اندازه 48 ساعت ثبات ندارد، که در کشورهای خارجی حتی یک درصد تورم و افزایش قیمت نیز قابل قبول نیست و بی شک این شرایط آنها را به سمت انصراف از عقد قراردادهای تجاری با صادرکنندگان زعفران ما ترغیب خواهد کرد و این اولا به ضرر منافع ملی کشور است و ثانیا به ضرر تولیدکنندگان و کشاورزان که اکنون با شرایط کم آبی شدید و خشکسالی به تولید این محصول مشغولند و نمی‌توانند محصول دیگری را جایگزین آن کنند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی تشکیل «بانک زعفران» را بهترین راهکار برای بازگشت ثبات به بازار این محصول و قطع دست دلالان از این بازار عنوان کرده و می‌افزاید: در واقع هیچ راهی برای قطع دست دلالان نیست، جز این‌که هر ساله بخشی از زعفران تولیدی به قیمت کارشناسی از کشاورزان خریداری، در این بانک ذخیره و در مواقع لزوم وارد بازار شده و مانع از افزایش و نوسانات قیمت شود، که این امر علاوه بر ثبات قیمت و حفظ بازار خارجی، به نفع کشاورز نیز هست، زیرا در زمانی که قیمت محصول کاهش می‌یابد، با قیمتی از آنها خریداری می‌شود که دچار ضرر و زیان نشوند.

ضرورت اجرای برنامه جامع زعفران

از آنجا که زعفران محصولی ملی است و حدود 700 هزار فرصت شغلی را در کشور بویژه دو استان خراسان رضوی و جنوبی ایجاد کرده است، و از سویی به‌دلیل صادرات 80 درصد این محصول به 54 کشور جهان، ارزآوری بسیار زیادی برای کشورمان دارد، ضروری است جهت رفع مشکلات آن با نگاهی ویژه و ملی مورد توجه قرار گیرد. در حالی که این مهم تاکنون مورد توجه مسئولان دولتی قرار نگرفته و بسیاری از طرح‌هایی که برای رفع مشکلات این محصول ملی ارائه شده به دلیل موانع بسیار و بی‌توجهی دولت و نبود اعتبار به مرحله اجرا نرسیده است که با این روند بیم آن می‌رود بزودی و با توجه به ورود رقبای جدیدی به این بازار همچون افغانستان و چین، شاهد سقوط رتبه ایران در ارائه این محصول به بازار جهانی باشیم، درحالی که کشورمان هم اکنون تامین‌کننده 90 درصد نیاز زعفران جهان است.

یکی از طرح‌هایی که به گفته مسئولان جهادکشاورزی خراسان رضوی نجات بخش زعفران خواهد بود، «برنامه جامع زعفران» است که اجرای آن با وجود تایید دولت مدت‌هاست به تعویق افتاده است.

مسئول واحد زعفران جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با اشاره به این‌که «برنامه جامع زعفران» درواقع نقشه راه زعفران است، درباره این برنامه به جام‌جم می‌گوید: این برنامه از صفر تا 100 زعفران شامل تمام مراحل تولید، داشت، برداشت، فرآوری، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات این محصول را در برگرفته و با اجرای آن بسیاری از مشکلات کنونی این محصول در مسیر طی شده بویژه در بخش تولید، ثبات قیمت و بازاریابی رفع خواهد شد.

رامین اسمی با اشاره به این‌که طرح اولیه این برنامه در سال 88 و در قالب یک مقاله ارائه شد و مورد استقبال مسئولان وقت قرار گرفت، می‌افزاید: یک سال با محوریت و مدیریت جهادکشاورزی خراسان رضوی و جنوبی روی این برنامه کار و از همه نهادهای مربوط در مراحل تولید تا صادرات خواسته شد مشکلات چالشها و برنامه‌های خود را برای توسعه کمی و کیفی حوزه خود ارائه دهند که تمام این اطلاعات جمع‌آوری و درنهایت در قالب یک برنامه کامل پنج ساله تدوین و اعتبارات هر بخش نیز مشخص و به دولت ارائه شد.به گفته وی این برنامه در نهایت با پیگیری فراوان در سال 91 به تصویب هیات دولت رسید و پس از مدتی نیز برای دریافت ردیف بودجه اعتباری به کمیسیون 215 سازمان برنامه ریزی رئیس جمهوری ارائه شد، اما در آنجا متوقف شد تا این‌که در دولت جدید مورد توجه قرار گرفت و قرار شد امسال برای آن یک ردیف اعتباری در بودجه سالانه کشور مشخص شود که متاسفانه به‌دلیل شرایط اقتصادی و تحریمی کشور تخصیص این اعتبار میسر نشد، اما مسئولان دولت قول مساعد دادند که با توجه به اهمیت استراتژیک این محصول، در بودجه سال آینده برای آن یک ردیف اعتباری در نظر بگیرند.

اسمی با بیان این‌که اعتبار مورد نیاز این طرح فقط 300 میلیارد تومان برآورد شده که این اعتبار قرار است از طریق آورده‌های شخصی، تسهیلات و تملک و دارایی (کمک دولت) تامین شود، یادآور می شود: اگر این طرح به اجرا درآید با پیامدهای بسیار مثبتی در هر مرحله از فرایند زعفران مواجه خواهیم شد.

به طور مثال در بخش تولید علاوه بر افزایش کیفیت زعفران، از نظر کمی نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهیم داشت، زیرا براساس این برنامه قرار است میزان تولید این محصول که هم‌اکنون 3.5 کیلو در هر هکتار است، به هشت تا 10 کیلو در هکتار افزایش یابد، که البته افزایش تولید، کاهش قیمت را نیز به‌دنبال داشته و در نتیجه می‌توان با عرضه محصول ارزان‌تر به بازار جهانی، مانع پیشرفت رقبای جدید ایران در این بازار نیز شد.

کارشناس مسئول زعفران با اشاره به این‌که جلوگیری از نوسانات قیمت زعفران و تثبیت نرخ آن نیز با ارائه طرح تشکیل بانک زعفران در این برنامه گنجانده شده است، یادآور می‌شود: یکی دیگر از بخش‌های مهم برنامه جامع زعفران، ثبت ژنتیکی این محصول است که خوشبختانه این اتفاق از سال گذشته رقم خورده و قرار است طی سه سال به سرانجام برسد که در این صورت مشخصات ژنتیکی زعفران ایران در سطح جهانی به ثبت رسیده و حقوق معنوی آن برای همیشه به ما تعلق خواهد گرفت.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران