اسپانیا؛ پیشگام از سرگیری روابط با ایران

اسپانیا نخستین کشور اروپایی است که پس از توافق اخیر سیاسی میان ایران و کشورهای گروه 1 + 5 در لوزان سوییس بر سر برنامه هسته ای صلح آمیز کشورمان، از ظریف میزبانی می کند تا شوق خود را برای پایان بخشیدن به تحریمهای اقتصادی غرب علیه ایران و از سرگیری دوباره روابط گسترده اقتصادی دو کشور به همگان نشان دهد. این سفر همچنین فرصتی خواهد بود تا تهران و مادرید، هماهنگی هایی نیز در زمینه مبارزه با تندروی و افراط گرایی که به جان منطقه خاورمیانه افتاده و اسپانیا نگران است شعله های آتش آن بسرعت دامن این کشور جنوب غربی اروپا را نیز بگیرد، انجام دهند.

سفر ظریف از آنجا اهمیت بیشتری می یابد که به یاد آوریم اسپانیا از ژانویه – دی – گذشته برای یک دوره دو ساله به عضویت غیردائم شورای امنیت سازمان ملل متحد درآمده و کمیته نظارت بر تحریمهای شورای امنیت علیه ایران را ریاست می کند.

بر اساس اخبار منتشره، ظریف در سفر فشرده یک روزه خود به مادرید با ماریانو راخوی نخست وزیر، خوسه مانوئل گارسیا مارگالو وزیر امور خارجه، خسوس ماریا پوسادا رییس کنگره نمایندگان و لوئیس د گیندوس وزیر اقتصاد اسپانیا دیدار و گفت وگو می کند و علاوه بر آن، در نشستی در مرکز فرهنگی و سیاسی 'خانه امریکا' با جمعی از شخصیتهای سیاسی، اقتصادی و رسانه ای اسپانیا و سفیران خارجی مقیم مادرید شرکت خواهد کرد.

برخی منابع گزارش داده اند که وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر نفسگیر خود به مادرید، همچنین با خوسه مانوئل ثریا وزیر صنعت، تجارت و گردشگری اسپانیا و خاویر سولانا مسئول سابق سیاست خارجی و امنیت مشترک اتحادیه اروپا که برای سالیان متمادی، ریاست گروه مذاکره کننده با ایران بر سر برنامه هسته ای را بر عهده داشت، دیدار خواهد کرد.

مقام های اسپانیایی امیدوارند با تفاهم سیاسی که در لوزان سوییس میان ایران و قدرتهای بزرگ حاصل شده است، توافقنامه جامع هسته ای حتی پیش از موعد مقرر در تیرماه آینده به امضا برسد و مراحل اجرایی آن نیز با سرعت آغاز شود. از آنجا که اسپانیا در حال حاضر ریاست کمیته نظارت بر تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را در شورای امنیت بر عهده دارد، به نظر می رسد یکی از مهمترین محورهای مذاکرت ظریف در مادرید، هماهنگی میان دو کشور برای تسریع در روند تدوین قطعنامه لغو تحریمها علیه ایران و دیگر اقداماتی باشد که طبق توافقات، بایستی در شورای امنیت در این زمینه به عمل آید.

این روند، علاوه بر آنکه نقش بیشتری در عرصه بین المللی به اسپانیا می دهد و به مادرید کمک می کند تا در راه لغو تحریمها علیه ایران گامهای موثری بردارد، مقامهای این کشور اروپایی را امیدوار می سازد تا روابط گسترده اقتصادی خود با ایران را در دوران پساتحریم احیا کرده و به روند خروج کشورشان از بحرانی که از سال 2008 میلادی به این سو آن را در بر گرفته است، سرعت بخشند.

اسپانیا با بیش از 505 هزار کیلومتر مربع وسعت و 47 میلیون نفر جمعیت، دومین کشور اتحادیه اروپا از نظر مساحت و پنجمین کشور آن از نظر نیروی انسانی پس از آلمان، فرانسه، انگلیس و ایتالیا است و تا پیش از وقوع بحران سال 2008 نیز پنجمین قدرت اقتصادی اتحادیه اروپا به شمار می رفت.

در حالی که بحران اقتصادی از همان سال اسپانیا را گرفتار کرده بود، تحریم های سازمان ملل و اتحادیه اروپا علیه ایران به بهانه برنامه هسته ای، موجب شد تا این کشور که بزرگترین واردکننده اروپایی نفت خام از ایران تا سال 2012 بود، بیش از دیگر کشورهای اتحادیه از این تحریمها آسیب ببیند و بارها مقامهای اسپانیایی از این وضعیت، آشکارا زبان به شکوه و انتقاد و حتی اعتراض بگشایند.

تا پیش از تحریم ها، اسپانیا روزی 196 هزار بشکه نفت از ایران وارد می کرد که بیش از 14 درصد کل واردات آن را تشکیل می داد. علاوه بر آن، شرکتهای نفتی اسپانیا نظیر رپسول در پروژه های نفت و گاز ایران فعال بودند و صدها شرکت صنعتی اسپانیایی نیز در نقاط مختلف کشور در طرحهای گوناگون حضور یافته بودند.

نتیجه این روند، علاوه بر سرمایه گذاری ها، افزایش حجم مبادلات دو کشور از یک و نیم میلیارد دلار در سال 2007 به بیش از چهار میلیارد دلار در سال 2011 بود که بخش اعظم آن را واردات نفت از ایران در بر می گرفت. میزان صادرات اسپانیا به ایران نیز رقمی نزدیک به 500 میلیون دلار بود که بیشتر آن را تجهیزات صنعتی تشکیل می داد. با اعمال تحریم ها و الزام اسپانیا به رعایت مصوبات اتحادیه اروپا، این وضعیت، دگرگون شد و حجم مناسبات اقتصادی دو کشور به شدت افت کرد. از همین رو، در طول سه سال اخیر، اسپانیایی ها بارها و بارها، دلتنگی خود را بخاطر دوری از ایران ابراز کرده و از اشتیاقشان برای برقراری روابط دوباره با تهران سخن گفته اند.

حالا با اعلام تفاهم سیاسی در قالب بیانیه لوزان، به نظر می رسد مقامهای مادرید همه تلاش خود را بکار بسته اند تا با تسریع در گشایش در حوزه دیپلماسی و رفع موانع قانونی فراروی توسعه روابط دو و چندجانبه، همکاریهای مشترک آنها با ایران در همه حوزه ها از جمله اقتصاد و تجارت از سرگرفته شود.

روابط سیاسی ایران و اسپانیا تاریخی 600 ساله دارد و مردم ایران در طول این دوران طولانی همکاری، بر خلاف بسیاری از کشورهای اروپایی، نه تنها سابقه و خاطره نامیمونی از اسپانیاییها ندارند بلکه حتی به این کشور به دلیل 8 قرن حکومت مسلمانان در اندلس و آثار فرهنگی - تمدنی و بناهای ارزشمند آن دوران که همچنان در اسپانیا حفاظت می شود، با دیده احترام و دوستی می نگرند.

از سوی دیگر، پس از سقوط دیکتاتوری ژنرال فرانکو در سال 1975 میلادی در اسپانیا و استقرار دوران دموکراسی در این کشور که همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران رخ داد، دولتهای گوناگون حاکم بر اسپانیا در طول سه دهه اخیر همواره در اندیشه گسترش مناسبات با تهران بوده اند و بویژه از زمان پایان جنگ تحمیلی به این سو، بیش از همیشه، علاقه خود را به روابط با ایران نشان داده اند. این گرایش و علاقه محور سیاست خارجی اسپانیا به ایران را چه در زمان حاکمیت حزب راستگرای 'مردمی' و چه حزب سوسیالیست به روشنی می توان مشاهده کرد و نشانه های آن را در قالب سفرهای فراوان هیاتها و مسئولان دو کشور و انعقاد موافقتنامه های متعدد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دید.

با این وجود، پیداست که جنجال غرب بر سر برنامه هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران و تصمیماتی که امریکا و اتحادیه اروپا در سالهای اخیر در این زمینه گرفتند، آشکارا به جایگاه دولت اسپانیا نزد ایرانیان آسیب رسانده و به روابط تهران – مادرید، لطمات جدی وارد کرده است.

با اعمال تحریمهای نفتی بخاطر برنامه هسته ای ، اسپانیا که وابستگی انرژی شدیدی به خارج دارد و بزرگترین واردکننده اروپایی نفت خام از ایران بود، ناچار شد تامین کنندگان دیگری را بیابد و از سال 2013 به این سو، مکزیک ( با 15 درصد)، عربستان سعودی (1/14 درصد) و روسیه (14 درصد) به طرفهای جدید نفتی مادرید تبدیل شده اند. با این حال، اسپانیاییها هرگز کتمان نکرده اند که همچنان مشتاق خرید دوباره نفت ایران هستند و بی صبرانه منتظرند تا باز هم به بازار اقتصادی بزرگ ایران بازگردند، به یکی از شرکای بزرگ نفتی آن تبدیل شوند و از تاثیرگذاری سیاسی جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقه ای و بین المللی و حل بحرانها، سود ببرند.

همین شوق احیای روابط بود که اسپانیا را واداشت پس از نشست تاریخی وزیران خارجه ایران و امریکا در نیویورک و بروز نشانه هایی از حل مساله هسته ای ، خوسه مانوئل گارسیا مارگالو را اسفندماه گذشته برای دیدار با مقامهای ایرانی به تهران بفرستد و حالا نیز اولین کشور اروپایی باشد که پس از تفاهم لوزان سوییس، بطور رسمی میزبان محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است.(ایرنا)

محمدرضا نادری گیسور - کارشناس مسائل اسپانیا و امریکای لاتین