افتتاح سد آیت‌الله بهجت در گیلان

آب این سرچشمه‌ها از طریق چهار رودخانه سرشاخه «سی سر» از ارتفاعات شمال غربی کاسه درفک، رودخانه کله چوله، رودخانه دیلمده از روستای شاه شهیدان و ارتفاعات جنگلی پشت دیلمان و رودخانه خشکرود از چند چشمه پر آب می‌جوشد و به داخل سد آیت‌الله بهجت هدایت می‌شود. پیوستن این رودخانه‌ها و ده‌ها رودخانه کوچک در محلی به نام دوآبان که اکنون در محل سد واقع شده، زیلکی رودخان را تشکیل می‌دهند.

براساس اطلاعات محلی، بیش از 150 چشمه از برکت وجود جنگل‌های انبوه از مخازن زیرزمینی صخره‌ای از دل جنگل‌های این مناطق به بیرون جاری می‌شوند و مسیرهای طولانی را طی می‌کنند تا به عنوان منابع پاک، آب شرب شهروندان گیلانی را تامین کنند.

تاکنون تنها منبع تامین آب شهرهای رشت، انزلی و خمام از سدمنجیل که از رودخانه‌های شاهرود و قزل اوزن که سرچشمه‌های آن از هشت استان کشور می‌گذرد و آب بقیه شهرها نیز از چاه‌های عمیق تامین می‌شده است.

مدیرعامل آب و فاضلاب استان گیلان در این باره به ایرنا گفت: این طرح در حالی امروز به‌طور رسمی با حضور اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور افتتاح میشود که آب وارد شبکه آب شرب شهرهای رشت، انزلی، خمام، لاهیجان، آستانه اشرفیه، لنگرود، سیاهکل و روستاهای مسیر خطوط انتقال شده است.

کاظم لطفی با اشاره به این‌که این سد آب شرب 70 درصد جمعیت شهری استان را پوشش می‌دهد، افزود: کیفیت آب سبک این سد که از سرچشمه‌ای ارتفاعات کوه درفک جاری شده، به قدری بالاست که هم‌اکنون آب آشامیدنی شهر رشت را می‌توان از آب‌های کیفی کشور خواند.

به گفته وی سختی کل آب سد آیت‌الله بهجت که جایگزین سد سفیدرود شده، با 110 میلی‌گرم در لیتر و هدایت الکترونیکی آن 250میکروموس کاملا آبی گوارا و سبک است، در حالی که سختی کل آب سد سفید رود 400 میلی‌گرم در لیتر و هدایت الکترویکی آن یک‌هزار و 500 میکروموس بر سانتی‌متر برآورد شده است.

مدیرعامل آب و فاضلاب شهری گیلان یادآور شد: با بهره‌برداری از آب سد آیت‌الله بهجت، گیلان تنها استانی است که از منبع آب پایدار برخوردار می‌شود.

لطفی خاطرنشان کرد: برای تامین آب مطمئن شهر رشت در بستر رودخانه سفیدرود در محدوده سنگر نیز سه چاه فیلمن (عمیق) با ظرفیت 80 متر در ثانیه در حال حفر است که بتوان از این آب برای آب شرب در مواقع خاص بویژه آب شهر رشت در ایام گرم سال استفاده کرد.

به گفته وی با تامین آب شرب شهر رشت از سه منبع سد آیت‌الله بهجت، سد منجیل و چاه‌های فیلمن، شهروندان مرکز استان صاحب منبع ذخیره آب کافی و مطمئن شدند.

مراقب جنگل هم باشید

باید توجه داشت که ساخت سد آیت‌الله بهجت (شهر بیجار) که بخش کثیری از شهروندان گیلانی را بهره‌مند از آب سالم و پاکیزه کرده، پس از این نیازمند حفاظت از جنگل‌های حوزه آبریز به عنوان عامل اصلی ذخیره‌سازی آب این سد است.

یک کارشناس منابع طبیعی گیلان دراین باره گفت: جنگل‌ها ارکان اصلی ذخیره و حفظ تعادل جریان آب‌های حوزه آبریز زیلکی رودخان هستند که سد آیت‌الله بهجت بر روی آنها ساخته شده است.

عادل کاظمی افزود: اکنون که تولید آب شرب از جنگل‌های دامنه‌های درفک با ذخیره شدن در مخزن این سد تامین و جمع کثیری از جمعیت شهری استان گیلان از آب سالم برخوردار می‌شوند، ارزش این جنگل‌ها که تاکنون به منظور برداشت چوب استفاده می‌شد را چند صد برابر افزایش داده است.

وی تاکید کرد: دولت باید وزارت نیرو را مجاب کند که بخشی از درآمد آب بها را به عنوان بهره مالکانه برای حفاظت از جنگل‌های حوزه آبخیز و بالادست سد که تولید اصلی آن به آب تبدیل شده، اختصاص دهد.

این کارشناس منابع طبیعی تصریح کرد: باید تهیه و اجرای طرح‌های اصولی و فنی برای افزایش تاج پوشش جنگل‌های تنک بالادست سد نظیر زردلبه در منطقه دیلمان، اسپهبدان و لاک تاش در شاه شهیدان و مناطقی همچون شیخ سرا و کله چوله در دستور کار قرار گیرد.

به گفته کاظمی، عقب‌نشینی جنگل از بخش ارتفاعات بالادست قله در محدوده حوزه آبریز طی 50 سال اخیر کاملا مشهود است و در بسیاری از این مناطق، پوشش‌های جنگلی جای خود را به مرتع داده که می‌توان از طریق بازسازی و اشکوب بندی جنگل‌ها از سوی منابع طبیعی در احیای آبریز این سد اقدام کرد.

این کارشناس ادامه داد: کاشت درخت‌ها در این مناطق موجب جلوگیری از جاری شدن روان آب‌ها به صورت سیل شده و ذخیره‌سازی بارش‌ها به حداکثر می‌رسد و خطر لغزش، رانش و حرکت توده خاک و رسوب در مخزن سد و حجم ذخیره سد کاهش می‌یابد.

به عقیده وی احیای جنگل‌های بالادست هزینه مراقبت و نگهداری از سد را کاهش می‌دهد که حفظ جنگل‌ها موجب ماندگاری بیشتر ذخیره برف زیر تاج پوشش درختان در ارتفاعات حوزه آبریزسد می‌شود.

در همین زمینه معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان نیز گفت: عملیات احیای جنگل‌های بالادست سد پس از بهره‌برداری می‌تواند در پایداری ذخایر آب مهم باشد.

سید مازیار رضوی افزود: باید از اعتبارات ملی و داخلی به منظور تثبیت خاک و جلوگیری از رسوبات در مخزن سد استفاده شود.

وی یادآور شد: مطالبات و خواسته ما از استانداری این است که اعتبارات خاص از محل بحران، برای تثبیت خاک بالا دست و جلوگیری از رسوبات سدهای ساخته شده اختصاص دهد.

این سد ذخیره گاه کافی شمشادها در قسمت‌های بالادست و درخت سرخدار در ارتفاعات و یکی از با ارزش‌ترین زیستگاه‌های حیات وحش نظیر مرال، شوکا، پلنگ، خرس قهوه‌ای و بسیاری از جانوران نادر استان گیلان است که نیاز به حفاظت بیشتر دارد.

سد مخزنی آیت‌الله بهجت‌فومنی (شهربیجار) با حجم مخزنی 165 میلیون مترمکعب آب مورد نیاز 14شهر استان گیلان از جمله کلانشهر رشت را تامین می‌کند.

کلنگ احداث این سد که پیش از این با نام سد شهر بیجار شناخته می‌شد، با حضور محمدرضا عارف معاون اول وقت رئیس‌جمهور در سال 1383 به زمین زده شد و نزدیک به یک دهه پس از آن با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول دولت یازدهم به طور رسمی به بهره‌برداری می‌رسد.