اختلال در خواندن

اختلالات خواندن شامل انواع مختلفی است و در یکی از تقسیم‌بندی‌ها به سه دسته آوایی (این افراد لغات زیادی را می‌دانند، اما هجی‌کردن آنها ضعیف است)، ایده‌ای (این افراد می‌خوانند و هجی می‌کنند، اما در ساختار بینایی اشکال دارند) و ایده‌ای ـ بینایی (افرادی که هر دو مشکل را دارند) تقسیم می‌شود.

اختلال خواندن ممکن است بنابر دلایل مختلفی ایجاد شود از جمله نداشتن آمادگی برای خواندن، مشکلات زیستی، معلولیت جسمانی مثل مشکلات شنوایی و بینایی، محدودیت در واژه‌ها، عوامل اجتماعی و محیطی، عقب‌ماندگی مرزی و معمولی، اشکال در رشد گفتار، مشکلات عاطفی و سازگاری، تشخیص ضعیف بین تصاویر مشابه، روش‌های آموزشی ناقص و تشکیلات ناقص مدرسه، محتوای ضعیف متن خواندنی و اشکال در درک موقعیت.

زمانی که فرد می‌خواهد خواندن را یادبگیرد از مراحل مختلفی عبور می‌کند: مرحله آماده شدن، شروع خواندن، رشد سریع، خواندن گسترده و پالایش.

در فرآیند خواندن، مرحله آماده شدن مرحله مهمی است و شامل جنبه‌های وراثتی، محیطی و خانوادگی است و ‌رشد مفاهیم پایه مانند شناختن جهت‌ها، تشخیص رنگ‌ها، هماهنگی دست و چشم و پا و... را در بر می گیرد بنابراین توصیه‌ای که به والدین و مراقبان کودکان می‌شود این است که از سنین پایین‌تر آموزش مفاهیم را شروع کرده و با فرزند خود تمرین کنند.

معمولا معلم پایه اول سال تحصیلی اولین فردی است که می‌تواند متوجه اختلال خواندن شود زیرا در دوره پیش‌دبستانی ممکن است کودک شکل کلمات را حفظ کرده باشد و بخواند. کودکی که دچار اختلال خواندن است این علائم را از خود بروز می‌دهد:

تمایل به خواندن ندارد.

سرکلاس درس مشکلات رفتاری و هیجانی دارد.

تمرکز او ضعیف است.

بعضی اوقات ضعف شنیداری و بینایی دارد.

اعتماد به نفس و جرات‌ورزی او ضعیف است.

کلمه به کلمه می‌خواند و صدای او گاهی لرزان است.

در خواندن ممکن است دچار لکنت شود.

به نقطه گذاشتن توجه نمی‌کند و معنای کلمه را درک نمی‌کند.

واژه‌ها را حدس می‌زند.

سازگاری فردی و اجتماعی او ضعیف است.

افت تحصیلی پیدا می‌کند.

احساس ناامیدی دارد.

کلماتی را که خوانده جابه‌جا یا تکرار می‌کند.

حافظه دیداری و شنیداری او ضعیف است.

هنگام خواندن مطلب معمولا صدای ضعیف و آهسته دارد و لب‌هایش را تکان می‌دهد یا در ذهن خود لغت را می‌خواند.

چنانچه مشخص شد دانش‌آموزی دچار اختلال خواندن است لازم است هم در زمینه خواندن و هم در زمینه ارتقای اعتماد به‌نفس روی او کار شود.

دکتر مهرنوش دارینی - روان‌شناس و مشاور