توافق خوب، توافق بد

در عین حال معنی و مفهوم توافق خوب، از نظر هر یک از طرفین مذاکره با دیگری فاصله‌ای غریب دارد.

براساس آخرین اظهارات خانم شرمن، معاون سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده این کشور که ریاست تیم مذاکرات هسته‌ای با کره‌ شمالی در زمان کلینتون را نیز در سوابقش دارد، می‌توان مختصات توافق خوب را از نظر آمریکایی‌ها شفاف فهمید.

شرمن چهارشنبه گذشته پس از شرکت در جلسه استماع مجلس سنا، در جلسه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان حاضر شد و در باره مذاکرات هسته‌ای با ایران و معیارهای آمریکا برای یک توافق خوب گزارش داد.

وی اظهار کرد: «ایران باید تصمیم‌های دشواری بگیرد و من اطمینان ندارم که بتوانند چنین کاری انجام دهند، این است که آنان برنامه بسیار محدود و کوچک با نظارت بسیار شدید داشته باشند و این نظارت‌های شدید سال‌ها ادامه داشته باشد. به نظر من این راهی نیست که دنبال کردنش برای کسی جذابیت داشته باشد. ولی این چیزی است که مذاکرات ما درباره‌اش ادامه دارد و به‌صراحت بگویم همان‌طور که می‌دانید، بهتر است ایران بدون هرگونه برنامه اتمی باشد و سوختش را از بازار آزاد تهیه کند.»

شرمن درباره برنامه موشکی ایران نیز گفت: «چیزی که ما در طول مذاکرات گفته‌ایم، این است که ایران باید به همه نگرانی‌های موجود در قطعنامه 1929 شورای امنیت رسیدگی کند. اشاره‌ای خاص به هر گونه سامانه تحویل و موشک‌های دوربرد بالستیک با قابلیت حمل سلاح اتمی شده است؛ با این رو باید به شکلی به این مساله در این توافق رسیدگی شود که در دست بحث است ولی هنوز حل و فصل نشده است.»

شرمن در این اظهارات پا را از مسائل موشکی هم فراتر گذاشت و گفت: «به صورت عمومی‌تر باید بگویم تعامل بر سر یک مساله به این معنی نیست و این‌گونه نخواهد بود که درباره مسائل دیگر سکوت کنیم. آمریکا در بیان دیدگاه‌های خود و وارد کردن فشار بر ایران در زمان لازم درباره حقوق بشر، حمایتش از تروریسم، خصومت علیه اسرائیل، بازداشت زندانیان و شهروندان آمریکا هیچ تردیدی به خرج نمی‌دهد.»

وندی شرمن همچنین تخفیف در تحریم‌های آمریکا را بسته به عملکرد ایران دانست و گفت: «تنها تخفیف‌هایی شامل ایران می‌شود که این کشور گام‌های قابل راستی‌آزمایی را براساس توافق جامع بردارد و همچنان توانمندی خود را برای تشدید فشار در صورت سرپیچی ایران حفظ خواهیم کرد.»

شرمن موضوع تحقیقات را هم از قلم نینداخت و تصریح کرد: «نگرانی‌هایی درباره ابعاد احتمالی نظامی وجود دارد که باید رسیدگی شود و تحقیق و توسعه آنان باید به شکلی چشمگیر محدود شود.»

بر اساس این اظهارات، مفهوم توافق خوب از نظر آمریکا، توافقی است که در مرحله اول بتواند ایران را به‌طور کلی از داشتن هرگونه برنامه اتمی محروم و ایران نیاز های خود در این زمینه را از بازار آزاد تهیه کند! در غیر این‌صورت حداکثر برنامه هسته‌ای داشته باشد که اولا بسیار محدود و کوچک باشد؛ ثانیا تحت نظارت شدید باشد و ثالثا این نظارت شدید سال‌ها ادامه داشته باشد.

توافق خوب آمریکایی همچنین باید به موضوع توانمندی موشکی ایران بپردازد و نگرانی‌های آمریکا در این زمینه را برطرف کند.

بطور مثال اگر بخواهیم فضای مذاکرات هسته‌ای را بر موضوع موشکی منطبق کنیم، ایران باید اساسا فاقد هر گونه توان موشکی باشد و اگر نمی‌شود حداکثر بتواند «فشفشه» تولید کند، آن هم زیر نظر بازرسان آمریکایی!

از نظر آمریکا، تحقیق و توسعه هسته‌ای نیز باید به شکلی چشمگیر، محدود شود. در توافق خوب آمریکایی ساختار تحریم‌ها حفظ خواهد شد و صرفا تخفیف‌هایی به ایران داده خواهد شد.

در مقابل این نگاه زیاده خواهانه و غیرقانونی که مصداق بارز یک «توافق بد» از نگاه جمهوری اسلامی است، «توافق خوب» از نگاه ایران توافقی است که مطابق معاهدهNPT باشد.

یعنی هیچ محدودیتی برای برنامه هسته‌ای کشورمان جز آنچه در متن معاهده آمده است، اعمال نشود و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطابق با تعهدات بین‌المللی انجام شود.

در عین حال فقط برای اثبات حسن نیت خودمان از سویی و گرفتن بهانه از دشمن از سوی دیگر و فقط برای دوره‌ای موقت که نباید چندان هم طولانی باشد، جمهوری اسلامی محدودیت‌هایی را در برنامه هسته‌ای خود اجرا می‌کند و نظارت‌های بیشتر را مشروط به شرایطی و در صورت تصویب مجلس شورای اسلامی اجازه خواهد داد.

از نظر جمهوری اسلامی ایران، در توافق خوب، موضوع توانمندی موشکی به هیچ عنوان قابل مذاکره نیست و جایی در این مذاکرات نخواهد داشت. تحقیق و توسعه هسته‌ای نیز نباید مشمول هیچ محدودیتی شود و تحریم‌ها نیز باید برداشته شود.

طبیعی است روند مذاکرات با وجود چنین اختلاف نظرهای عمیق و جدی، روندی دشوار و پر فراز و فرود خواهد داشت.

بر اساس آنچه گفته شد، مذاکرات هر مقدار به سمت خواست طرف مقابل و بخصوص آمریکا سوق پیدا کند از نظر ما به سمت یک توافق بد رفته است و برعکس هر مقدار حقوق کشورمان بیشتر حفظ و تأمین شود، مسیر مذاکرات، مسیری به سمت یک توافق خوب را طی کرده است.

مهدی فضائلی