هراس از ایدز در کمپ‌های ترک اعتیاد

آخرین گزارش ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان می‌دهد که 80 درصد از کمپ‌های غیرمجاز در 21 استان ساماندهی شده است، اما همان تعداد باقی‌مانده نیز که به گفته بابک دین‌پرست، معاون کاهش تقاضای ستاد در استان‌های تهران، خراسان رضوی، لرستان، مازندران، البرز، فارس و خوزستان تجمع کرده‌اند، نیاز به نظارت‌های جدی دارد.

نظارت‌ بر مراکز اقامتی ترک اعتیاد ضعیف است و چون کمپ‌دارانی که پایبند رعایت اصول نیستند، از ترک اعتیاد به روش‌های غیرقانونی سود می‌برند، این کمپ‌ها تاکنون ریشه‌کن نشده و پلمب هر مرکز به تولد مرکزی دیگر منجر شده است.

با این حال فرید براتی‌سده، مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی، تمام قد از نظارت‌ها دفاع می‌کند که البته دفاعیاتش با یافته‌های عضو هیات رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس همخوانی ندارد.

رسول خضری دریافته است که 90 درصد از کمپ‌های ترک اعتیاد به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کنند و آن طور که به سایت خانه ملت خبر داده، گسترش ایدز در این کمپ‌ها را نیز هشداردهنده می‌داند.

او به طور کلی منتقد سیاست‌های کنترلی برای گسترش ایدز در کشور است و به باور او این سیاست‌ها تاکنون بسیار ناقص اجرا شده است.

نمونه‌اش وجود معتادان تزریقی که حتی در برخی کمپ‌ها به تزریق ادامه می‌دهند؛ کمپ‌هایی که به گفته خضری در آنها مواد مخدر نیز توزیع می‌شود.

با این مقدمه، او چهره منتقدش از نحوه نظارت بر کمپ‌ها را نشان می‌دهد، بویژه آن که خطاب به بهزیستی خواهان نظارت دقیق‌تر بر کمپ‌های غیرمجاز و جمع‌آوری آنها می‌شود.

البته این تقابل و این اختلاف نظر میان بهزیستی و مجلس یا هر نهاد نظارتی دیگر، اتفاق تازه‌ای نیست؛ اما وجود کمپ‌های غیرمجاز که در آن ویروس اچ آی وی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و شمار مبتلایان به ایدز را افزایش می‌دهد با این که خبری دست اول نیست، اما همچنان مهم و هشدار دهنده است.

آذرخش مکری، رئیس مرکز ملی مطالعات اعتیاد نیز این هشدار را حس کرده است و در گفت‌وگو با جام‌جم گسترش ایدز در کمپ‌ها را محتمل می‌داند و آن را به استفاده از سرنگ‌های مشترک و رفتارهای پرخطر جنسی ربط می‌دهد.

پس این که گفته می‌شود نظارت‌ها بر کمپ‌ها حتی بر مراکز اقامتی مجاز ضعیف است به همین دلیل است؛ چون اگر تاکنون نظارت‌ها مستمر، قاطع و موثر بود، کمپ نباید جایی برای تکثیر ویروس ایدز می‌شد.

 28 روز اقامت پر التهاب

رفتن به کمپ، ته خط اعتیاد است. آنها که تسلیم مطلق اعتیاد شده‌اند به کمپ می‌آیند و چون بیچاره، مفلوک و مانده از همه‌جا هستند، به چیزی به نام حق و حقوق فکر نمی‌کنند حتی خانواده‌های بیشتر معتادان بستری شده به واژه‌های مشابه نمی‌اندیشند چون خماری در راس مشکلات معتادان ساکن کمپ است و خلاصی از شر دغدغه‌های داشتن یک معتاد، در راس مشکلات خانواده‌ها. به همین دلیل است که گردانندگان بیشتر کمپ‌های غیرمجاز و حتی برخی کمپ‌های دارای مجوز دستشان برای تخلف نمی‌لرزد.

ضرب و جرح معتادان و اعمال تنبیه‌های سخت علیه آنها دیگر حتی اگر به کشته شدن تعدادی معتاد بینجامد نیز برای کسی تازگی ندارد، از بس که این تخلفات تکرار شده است و متخلفان قصر دررفته‌اند؛ اما حالا خبر می‌رسد که برخی کمپ‌ها ـ چه مجاز و چه غیرمجاز ـ از وعده‌های غذایی معتادان در حال ترک نیز کم می‌گذارند یا به نام صرفه‌جویی در هزینه‌ها یا به اسم ترک به روش تحمل گرسنگی، غذایی ناکافی و بی‌کیفیت به آنها می‌دهند.

اینها را مسئول فنی چند کمپ مجاز در گفت‌وگو با جام‌جم تائید می‌کند و توضیح می‌دهد که خودش در یکی از کمپ‌ها، انباری از مواد غذایی را پیدا کرده که سبزیجاتش فاسد شده و در کمپی دیگر مشاهده کرده که غذاهایی با کمترین حجم و بدترین کیفیت به معتادان در حال ترک خورانده شده است.

مرتضی خوش‌گفتار، درمانگر اعتیاد اما این روش را غیرانسانی می‌داند چون معتقد است اگر در کشور براساس قانون پذیرفته‌ایم که معتاد، بیمار است پس باید خدمات مورد نیاز یک بیمار را به او ارائه کرد.

استدلال او این است که کسی که مثلا 20 سال به هروئین معتاد بوده و قرار است در کمپ، «ترک خشک» یا «ترک یابویی» داشته باشد، دچار اسهال شدید و افت فشار می‌شود و بشدت املاحی چون سدیم، پتاسیم و کلسیم را از دست می‌دهد که باید با خوردن مایعات مقوی این کمبودها جبران شود در حالی که در بیشتر کمپ‌ها آب تنها چیزی است که در دسترس است و در بهترین حالت، چای.

این نقص‌ها البته از نگاه گردانندگان کمپ نه فقط نقص نیست، بلکه نوعی تطابق با شرایط است. کسی که برای اقامت معتادان، کمپ تاسیس کرده قبل از هر چیز به دنبال کسب درآمد و سود بیشتر است و به‌زعم او طبیعی است که در 28 روز اقامت معتاد در کمپ در پی صرفه‌جویی در هزینه‌ها و کسب بیشترین سود از شهریه دریافتی 511 هزار تومانی باشد.

این موضوع را مسئول فنی چند کمپ مجاز در گفت‌وگو با جام‌جم تائید می‌کند. به گفته او اگر کمپ‌داران چه مجاز و چه غیرمجاز بخواهند بهترین فضا و امکانات را تهیه کنند و طبق قانون، پزشک، مددکار و روان‌شناس را نیز به خدمت بگیرند و همه این نیروها را بیمه کنند، واضح است که تعرفه 511 هزار تومانی که بهزیستی برای اقامت 28 روزه در کمپ تعیین کرده، کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد.

پس اینجاست که ضرورت نظارت بر کمپ‌ها جدی‌تر می‌شود و اجحاف در حق معتادان به ته خط رسیده و خانوادهایشان بیشتر به چشم می‌آید.

درمان 28 روزه توهم است

حالا اگر فرض کنیم کمپ‌های ترک اعتیاد مجاز، همه موازین قانونی و اخلاقی را رعایت می‌کنند و به کمترین سود بسنده، کسانی هستند که درمان شدن معتاد در این کمپ‌ها را به واسطه کوتاهی دوره درمان، توهم می‌دانند و بس.

آذرخش مکری، رئیس مرکز ملی مطالعات اعتیاد به جام‌جم می‌گوید، مراکز اقامتی ترک اعتیاد دو ایراد اصلی دارد، یکی این که در یک دوره کوتاه‌مدت 28 روزه سم‌زدایی می‌کنند در حالی که درمان اعتیاد کاری درازمدت است و کمپ‌های واقعی بعد از این 28 روز، گروه درمانی دارند و بیماران را رها نمی‌کنند و دوم این که به گمان برخی کمپ‌ها، اگر به معتاد سخت گرفته شود و آزار ببیند و به بیگاری گرفته شود، مایه عبرتش می‌شود تا دیگر به سراغ مواد نرود.

مکری در این جملات پایانی، مرزی میان کمپ‌های مجاز و غیرمجاز قائل نمی‌شود که این موضوع نشان می‌دهد این برخوردها و باورها در هر دو نوع از کمپ‌ها وجود دارد.

این صاحب‌نظر حوزه اعتیاد بجد معتقد است اگر معتاد کتک بخورد، دستگیر شود یا توهین بشنود بیشتر به سمت مواد گرایش می‌یابد (تحقیقات این موضوع را ثابت کرده است)، بنابراین نقش بهزیستی در این میان یک بار دیگر جدی‌تر جلوه می‌کند تا با نظارت‌هایش، ترک اعتیاد به روش‌های خشن و منسوخ را از بین ببرد.

همچنین درازمدت دیدن فرآیند درمان اعتیاد نیز موضوعی مهم است که اگر به آن بی‌توجهی شود، کمپ‌های ترک اعتیاد فقط مراکزی اقامتی برای کمتر از یک ماه خواهند بود که معتاد بی‌هیچ سپر دفاعی از آنها خارج می‌شود و با توهم پاکی، دوباره به سمت اعتیاد کشیده خواهد شد.

مریم خباز ‌-‌ گروه جامعه