آلودگی بصری دوشادوش آلودگی هوا

این‌که سازمان زیباسازی شهر تهران به عنوان نهاد متولی در زمینه هنرهای شهری و نهادی که برای ایجاد بسترهای هنری در فضای شهر با همکاری هنرمندان در زمینه‌های مختلف همچون نقاشی دیواری، آثار حجمی و گرافیک شهری در پی ایجاد گسترش هنر در شهر است، چقدر موفق بوده و چقدر می‌تواند در میان این همه اغتشاش بصری فعالیت کند، سوالی است که با برخی هنرمندان آن را بررسی می‌کنیم.

استفاده از دیدگاه هنرمندان

اصغر کفشچیان مقدم از هنرمندان و استادان دانشگاه هنر معتقد است شهر تهران دچار یک وندالیسم است که نهادی همچون شهرداری باید در پی مهار این موضوع باشد. وی در این باره توضیح می‌دهد: اگر نگاهی دقیق به منظر شهر تهران داشته باشیم، درمی‌یابیم مردم در این شهر ذی‌نفع نیستند، زیرا اغتشاش بصری بسیاری وجود دارد که از مناسبات تجاری و اقتصادی پیروی می‌کند. این هنرمند بیان می‌دارد: امروزه خوب است که سازمان زیباسازی برای داشتن شهری قابل تحمل از دیدگاه هنرمندان، مجسمه‌سازان، طراحان گرافیست، معماران، جامعه‌شناسان و شهرسازان در قالب یک شورا استفاده و شرایطی را فراهم کند که از سوی نهادی همچون شورای شهر، قانون‌های مدون این شوراهای هنری ملزم به اجرا شود.

جلوگیری از ورود سلیقه‌های مختلف

محمد خزایی از هنرمندان و مدرسان هنر گرافیک، با تحسین اقدامات صورت گرفته در سال‌های اخیر در زمینه گرافیک شهری می‌گوید: اگرچه امروزه گرافیک محیطی از سوی مسئولان شهری برای ایجاد یک فضای فعال و مشارکتی به کار گرفته شده، اما آن چیزی که امروزه نادیده گرفته می‌شود، نبود نگاه تخصصی برای ارائه ایده و برنامه‌ریزی در این زمینه است. امروز اگر بنایی در شهر ساخته می‌شود برنامه و نظارتی بر آن نیست و هر فرد بر اساس سلیقه خود اعمال نظر می‌کند. این در حالی است که می‌شود با نظارت از سوی متولیان در مورد ابعاد، رنگ، نما، حجم و الگوهایی برای تناسب شهری را ایجاد کرد.

او ادامه می‌دهد: شهرداری و سازمان زیباسازی به عنوان متولی این موضوع می‌تواند با اعمال برنامه مدون و با نظارت دقیق، گرافیک شهری را در ساختمان، محله و شهر ساماندهی کند.

داشتن قوانین لازم‌الاجرا

مسعود سپهر از گرافیست‌های پیشکسوت نیز معتقد است گرافیک شهری از مسائل پیچیده در شهرهاست که باید نگاهی دقیق به آن داشت. او می‌گوید: هنر گرافیک شهری امروز با عموم مردم ارتباط دارد. اگر در نظر بگیریم شهرداری بخواهد در کل شهر فقط یک گل بنفشه بکارد، گرچه بنفشه زیبایی خود را دارد، اما گسترده‌شدن آن در تمام شهر این زیبایی را از بین خواهد برد، زیرا هر بافت شهری نیاز به یک نگاه دارد و همین مسأله نشان می‌دهد که گرافیک شهر چه مقوله پیچیده‌ای است.سپهر تاکید می‌کند که نقش یک مدیریت جامع با ضریب داشتن قوانین لازم‌الاجرا می‌تواند در جهت بهبود وضع بصری شهر قدمی قابل توجه باشد.

ایجاد هارمونی

مسعود نجابتی از هنرمندان باسابقه عرصه طراحی هم معتقد است: بر کسی پوشیده نیست که شهر برای به هنجار رسیدن نیازمند تعریف، اجرا، نصب، معماری، مبلمان شهری و... است. باید در نظر گرفت که امروز آلودگی بصری شهرها کمتر از آلودگی هوا و آلودگی صوتی نیست و این موضوع شهر را غیرقابل تحمل می‌کند و در این شرایط است که زمینه‌های خشونت و وندالیسم بروز پیدا می‌کند. سازمان زیباسازی متولی و ناظری جدی بر گرافیک شهری است که البته باتوجه به فعالیت‌های گسترده‌ای که دارد در برخی از مسائل با کاستی‌هایی روبه‌روست. در این زمینه یک راهکار مناسب وجود دارد که به آموزش شهروندی بازمی‌گردد و امروز باید در زمینه آموزش بیشتر فعالیت کرد.

این هنرمند می‌گوید: به طور روشن یکی از تعاریف زشتی، نبود هماهنگی و هارمونی است که باعث لذت نبردن فرد از محیط پیرامونی خود می‌شود. امروز نبود تناسب بصری و ناهماهنگی معضل بزرگی را در برابر شهرنشینان قرار داده است و شهرداری در این زمینه باید راهکارهای قابل اجرا ارائه دهد.

پرهیز از راهکارهای مقطعی

کیانوش غریب‌پور، طراح و تصویرگر نیز معتقد است: از دلایل عمده آشفتگی گرافیک شهری این ‌است که امروز خرده سلیقه‌ها برای مناظر شهری تصمیم می‌گیرند و به نوعی بد‌سلیقگی را ترویج می‌دهند.او می‌گوید: برای برخورد و جلوگیری از این اغتشاشات بصری، باید در نظر گرفت ترویج سلیقه بد بصری در جامعه چه مشکلاتی را رقم خواهد زد. اگر شهری پر از رستوران بد شود، سلیقه و اشتهای مردم به آن عادت پیدا می‌کند، پس هر چیزی را می‌خورند. این مسأله از این جهت خطرناک خواهد بود که اگر سلیقه بصری مردم کاهش پیدا کند و خوراک تصویری که در مقابل او قرار می‌گیرد بی‌سلیقگی را ترویج دهد، رفته رفته این کج‌سلیقگی‌ها در زندگی مردم خود را نشان می‌دهد.

غریب‌پور ادامه می‌دهد: باید در نظر گرفت که در این موقعیت از راهکارهای مقطعی پرهیز کرد و اکنون رویکرد استفاده از هنرمندان برای برطرف کردن آشفتگی بصری در شهر بهترین راهکار است.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر