صلح؛ نغمه‌ ایرانی در گوش جهان

او در این باره می‌گوید که «آقای روحانی اگر بدون نقشه بودند، به نیویورک نمی‌آمدند. ایشان تردیدهای زیادی را مدیریت کردند تا به نتیجه مطلوب برسند. سفر برای سفر و مذاکره برای مذاکره یا شرکت برای شرکت در اجلاس برای ایشان به هیچ وجه معنایی نداشت. ایشان امکان مذاکره داشتند و مذاکره را انجام دادند و به نتایجی که موردنظرشان بود نیز رسیدند و پس از نیویورک گام‌های جدی را برخواهند داشت؛ من مطمئن هستم.»از جمله مهم‌ترین برنامه‌های رسانه‌ای روحانی در نیویورک، گفت‌وگو با شبکه خبری سی.ان.‌ان و روزنامه واشنگتن‌پست بود. گفت‌وگوهایی که با دقت انجام شد و در کنار دیگر مصاحبه‌های رئیس‌جمهور توانست چهره‌ای واقعی از کشورمان در افکار عمومی جهان ترسیم کند.

پرونده هسته‌ای، مذاکره با آمریکا و بحران سوریه از جمله مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوهای نیویورکی رئیس‌جمهور بود که به عقیده صاحب‌نظران، از نقشه‌ای حساب شده و دقیق پیروی می‌کرد و نشان داد که روحانی با دقت، نحوه تعامل خود با رسانه‌ها را تنظیم کرده و به رموز دیپلماسی رسانه‌ای و چگونگی تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان آشناست.

علاوه بر اینها، روحانی با نمایندگان و مدیران رسانه‌های آمریکایی نیز به‌صورت جداگانه دیدار و گفت‌وگو کرد تا از این طریق، فضای رسانه‌ای آمریکا و نگاه مطبوعات و خبرگزاری‌های این کشور به ایران را مهندسی کند. به دلیل اهمیت گفت‌وگوهای حسن روحانی با دو رسانه آمریکایی سی.‌ان.‌ان و واشنگتن‌پست، در ادامه مهم‌ترین بخش‌های این مصاحبه‌ها که در نیویورک انجام شده را می‌خوانیم.

The Washington Post جناب آقای رئیس‌جمهور اجازه دهید از شما به عنوان مذاکره‌کننده ارشد پیشین پرونده هسته‌ای، بخواهم برخی مواردی را که امروز در جمع مسئولان رسانه‌های آمریکایی بیان کردید، بیشتر برای من توضیح دهید، شما برای مثال صحبت از شفافیت کامل کردید، آیا شفافیت واقعا کامل خواهد بود؟ منظور شما این بوده برای مثال معنای آن این است که ایران به پروتکل الحاقی هم بپیوندد؟ آیا منظور این است که بازرس‌های آژانس بتوانند به سایت‌هایی که گفته می‌شود ابعاد احتمالی نظامی هم دارند و در عین حال هسته‌ای هم هستند، دسترسی پیدا کنند؟

اصولا حل و فصل مسائل هسته‌ای جزو وظایف دولت‌هاست. استراتژی کلی همان است که رهبری نظام هم بر آن نظر دارد. من به دلیل این‌که در مساله هسته‌ای سال‌ها خودم مسئول مذاکرات بودم، به این چارچوب‌ها آشنا هستم.

بنابراین در چارچوب آن سیاست کلی، دولت کاملا توانمند است که مذاکرات هسته‌ای را تا نهایت پیش ببرد. من هم مسئولیت مذاکرات در این زمینه را به وزارت خارجه واگذار کردم.

شما می‌دانید که از سال 2003 تا 2005 عملا پروتکل الحاقی در ایران اجرا می‌شده و به دلیل این‌که پرونده به شورای امنیت رفت، مجلس شورای اسلامی جلوی اجرای پروتکل را گرفت. به اعتقاد من اشتباه غرب از همین نقطه شروع شد؛ چون دلیل این‌که اینها تصمیم گرفتند پرونده را به شورای امنیت در سال 2005 ببرند، این بود که ایران فعالیت در کارخانه اصفهان را شروع کرده‌بود، اصفهان مرکز U.C.F است که کیک زرد تبدیل می‌شود 6 U.F.مرکز اصفهان از روز اول تحت نظارت آژانس بود، حتی از زمانی که ساختمانش ساخته می‌شد و خودِ آژانس اعلام کرده بود در مرکز U.C.F اصفهان هیچ‌گونه تخلفی صورت نگرفته است.

می‌خواستم برای شما توضیح دهم که مشکل عدم اجرای پروتکل که ایران از سال 2003 اجرا می‌کرد و علت این‌که متوقف شد، اشتباهی بود که غرب برای ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل کرد.

علتی هم که ارجاع کرد به دلیل راه‌اندازی واحد اصفهان بود، خواستم بگویم از نظر آژانس در اصفهان هیچ‌گونه تخلفی صورت نگرفته بود و بنابراین، این ارجاع اشتباه بود و آن باعث شد که پروتکل، اجرایش متوقف شود. حتی نسبت به ابعاد مطالعات ادعایی که شما مطرح کردید بین سال 2003 تا 2005، آژانس حتی به مراکز نظامی که می‌خواست دسترسی پیدا کند، ما اجازه دسترسی دادیم.

پرسش اصلی در ایران این است که اگر واقعا آژانس یا غرب دنبال روشن شدن مسائل بوده، چرا هر مقدار که ایران شفافیت نشان داد آنها عکس‌العمل مناسب نشان ندادند؟ در واقع یک پرسش اساسی این هست که آیا مساله هسته‌ای یک بهانه است، یا واقعا در زمینه مساله هسته‌ای پرسش وجود دارد؟ عده‌ای معتقدند که این بهانه است، پس همکاری خاصیتی ندارد. ما امیدواریم در مذاکرات 1+5، اعضا نشان دهند که مساله هسته‌ای بهانه نیست، واقعا پرسش منطقی وجود دارد. اگر واقعا دومی باشد براحتی مساله قابل حل و فصل است.

The Washington Post آگر آنها با این رویکرد جلو بیایند آیا ایران حاضر است اقداماتی را که در گذشته برای شفاف‌سازی انجام داد دوباره انجام دهد؟

اول باید غرب برگردد به سال 2003، بعد آن‌وقت ما می‌توانیم درباره سال 2003 صحبت کنیم. چون بحث ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل و بحث تحریم مطرح است، بحث تحریم یکجانبه مطرح است، یعنی غرب قدم‌های غیرقانونی زیادی برداشته. اولین پرسش این است که آیا غرب برمی‌گردد به سال 2003؟ من بخواهم به طور خلاصه بگویم اگر غرب به همه حقوق قانونی ایران اذعان کند و آن را بپذیرد، از جمله غنی‌سازی در خاک ایران، به اعتقاد من شفاف‌سازی در چارچوب مقررات بین‌المللی از طرف ایران مشکلی نخواهد بود.

The Washington Post آقای رئیس‌جمهور اجازه بدهید پرسش دیگری درباره اختیارات جنابعالی بپرسم، آیا اختیارات شما مذاکره درباره مسائل غیرهسته‌ای را هم در بر می‌گیرد؟ برای مثال، مساله آینده سیاسی سوریه. اگر ایران به مذاکرات ژنو 2، به کنفرانس مربوط دعوت شود، آیا شما اختیار دارید به این دعوت پاسخ مثبت بدهید؟ پرسش من این است که آیا رهبر در ایران باید اول اختیارات را به شما تفویض کند، بعد شما بتوانید کارها را انجام بدهید؟

رئیس‌جمهور همه اختیارات لازم برای مذاکره در زمینه منافع ملی و امنیت ملی کشور را دارد. هر گونه همکاری بین‌المللی که تشخیص دهیم به حل و فصل مساله سوریه از جمله توقف جنگ داخلی و حاکمیت نظر مردم در آینده سوریه، می‌انجامد، ایران حتما فعال خواهد بود. در مذاکرات از جمله «ژنو‌2» ایران حضور خواهد داشت.

The Washington Post از آنجا که کشور شما هم قربانی استفاده از سلاح شیمیایی بوده است، درخواست می‌کنم به این سوال به واضح‌ترین شکلی که می‌توانید پاسخ دهید. گزارش بازرسان سازمان ملل نشان می‌دهد راکت‌های شلیک شده از سوی دولت بشار اسد استفاده شده، قضاوت شما چیست؟ احساس شما در مورد استفاده از سلاح‌های شیمیایی چیست؟

ببینید در مساله سوریه مسلم است سلاح شیمیایی به کار رفته است، آن چیزی که مشخص نیست این است که چه کسی یا چه گروهی این سلاح را به کار برده است؟ ما کاربرد این سلاح را از طرف هر کسی باشد محکوم می‌کنیم، چون ما قربانی این سلاح هستیم و خوشحالیم از این‌که دولت سوریه به کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی CWC پیوست.

The Washington Post می‌خواهم موضوع صحبت را به شانس بزرگی که برای کشور شما و کشور من و برای جهان به وجود آمده و من فکر می‌کنم یک پیچ تاریخی برای تاریخ جهان معاصر است، معطوف کنم. می‌خواهم از شما در مورد پروسه عادی‌سازی روابط بین دو کشور براساس منافع مشترک و احترام متقابل بپرسم. یک نقطه آغاز می‌تواند حضور رسمی دیپلماتیک باشد و سفارت‌ها بتوانند، فعالیت کنند تا تجارت به صورت عادی شکل بگیرد. آیا این چیزی است که دوست دارید ببینید و آیا اجازه انجام این کار را دارید؟

ببینید اصلِ این‌که بین ایران و ایالات متحده باید تنش‌ها کاهش یابد، از دید این دولت کار درست و مثبتی است. می‌دانید که بی‌اعتمادی‌های بسیاری بین دو دولت وجود دارد. از دید جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران، دولت آمریکا سیاست‌هایش نسبت به کل منطقه ما و از جمله ایران اشتباه بوده است، اما در عین حال ما باید نگاه‌مان به آینده باشد.

اولین قدم این است که ما بتوانیم این اعتماد را از نو بسازیم، من از مجموع پیام‌ها و نامه‌هایی که بین من و آقای اوباما مبادله شده به این دیدگاه رسیدم که ما باید از یک نقطه آغاز کنیم و من فکر می‌کنم نقطه آغاز، موضوع هسته‌ای ایران است. اگر در مذاکراتمان نسبت به بحث هسته‌ای ایران در یک زمان کوتاه معقول به نتیجه نهایی برسیم، راه برای مذاکره در دیگر زمینه‌ها باز خواهد شد.

بنابراین پیشنهادم این است که دو طرف همه‌ انرژی دیپلماتیک‌ و مذاکراتی‌شان را برای حل و فصل این مساله بگذارند. تصمیم دولت من این است که بعد از حل و فصل مساله هسته‌ای، درباره موضوعات مورد علاقه دو طرف، گفت‌وگوها را ادامه دهیم.

The Washington Post در واشنگتن گفته می‌شود که شما و دولت شما می‌خواهید سریع حرکت کنید. همان‌طوری که همین الان گفتید. در یک بازه زمانی معقول پرونده هسته‌ای تعیین تکلیف شود و من پیش‌بینی‌هایی شنیده‌ام که این می‌تواند چند ماه باشد و ما باید حتی به آخر سال هم برای دستیابی به این نتیجه امیدوار باشیم. آیا این [درست] است؟

هرچه زودتر بهتر، هرچه زمان کوتاه‌تر باشد به نفع دو طرف است، اگر این زمان سه ماه باشد، اولویت ماست، اگر شش ماه باشد، باز هم خوب است، بحث ماه‌هاست، بحث سال‌ها نیست.

The Washington Post و فقط آن موقع سوال بازگشایی سفارت‌ها متناسب خواهد بود؟

همه چیز بعد از حل مسائل مهم بین دو طرف امکان‌پذیر است، هیچ چیز ناممکن نیست. باز هم تکرار می‌کنم، آن، بنای اعتماد است که بسیار مهم است.

The Washington Post این برای من و دیگران واضح و روشن است. من می‌خواهم در مورد موضوعی که در دوره تبلیغات شما پیش کشیده شد، بپرسم و آن موضوع امنیتی کردن فضای سیاسی ایران است. برایم جالب بود که رهبری یک هفته پیش گفت نیازی نیست سپاه‌پاسداران در مسائل سیاسی کار کند. به بیان دیگر باید مرزهایی باشد. دولت شما چطور می‌خواهد از امنیتی شدن فضای سیاسی در ایران کم کند یا از آن ممانعت به عمل آورد؟

کاملا درست است، یکی از برنامه‌های دولت و قول‌های دولت به مردم این بوده که فضای جامعه را به جای امنیتی کاملا فضای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کند.

نسبت به سپاه‌پاسداران انقلاب اسلامی که شما اشاره کردید، می‌دانید که این نهاد، نهاد بسیار مهمی است. سپاه‌پاسداران همان نهادی است که در جنگ هشت‌ساله نقش بسیار زیادی برای پیروزی ملت ایران داشت. بحث اصلی این است که سپاه‌پاسداران باید مسائل سیاسی را بخوبی بداند و تجزیه و تحلیل کند، اما در گروه‌های سیاسی و در دسته‌بندی‌های سیاسی و تشکل‌های سیاسی حضور نداشته باشد. در این زمینه رهبر معظم انقلاب نظرشان را بیان کردند و دولت هم همان نظر را دارد.

The Washington Post پرزیدنت اوباما روشن کرد که امیدوار است با شما دست بدهد و چند کلمه رد و بدل کند که اتفاق نیفتاد. من حس می‌کنم شما فکر می‌کنید هنوز وقت آن نرسیده است. اگر شما او را دیده بودید چه می‌گفتید؟

به هر حال این مساله پیش نیامد و اگر پیش بیاید، آن‌وقت حرف‌هایش هم همان زمان زده خواهد شد. به هر حال اگر به هم می‌رسیدیم و دست می‌دادیم، بیشتر از امیدها و آینده صحبت می‌کردیم و این‌که ما باید به منافع دو ملت فکر کنیم و نباید به گروه‌های فشار اجازه داده شود این روند را تخریب کنند.

رئیس جمهور در گفت‌وگو با سی‌.ان.ان: خواهان اعمال حقوق خود بدون تبعیض هستیم

CNN انتظارات زیادی بود که شما و آقای اوباما حداقل در سازمان ملل با هم دست بدهید، کسی احساس نمی‌کرد حالت رسمی پیدا کند، ولی احساس می‌کردیم شاید سلامی کنید و این یخ را بشکنید و دستی تکان دهید، ولی این کار انجام نشد، چرا شما این کار را انجام ندادید؟

صحبت‌هایی بود برای این‌که برنامه ملاقاتی بین پرزیدنت اوباما و من تنظیم شود که دو‌طرف در یک فرصت با هم گفت‌وگو کنند و مقدمات این کار تا حدی آماده شده بود، آمریکا اعلام تمایل کرده بود برای چنین ملاقاتی؛ علی‌الاصول از طرف ایران هم می‌توانست در یک شرایطی، برنامه‌ای این چنینی باشد، اما فکر می‌کنم فرصت کم بود برای این‌که ما بتوانیم همه این مسائل را هماهنگ کنیم، اما آن یخی که شما می‌گویید به اعتقاد من تا حدی باز شده، فضا عوض شده، این فضا را مردم ایران به وجود آورده‌اند، یک فضای نو در روابط ملت ایران و جهان؛ امید و توقع ما این است که همه ملت‌ها و دولت‌های دیگر به ملت ایران پاسخ مثبت دهند.

CNN آیا شما اختیار دارید که مذاکرات و گفت‌وگو را با آمریکا آغاز کنید؟ آیا رهبر ایران این اختیار را به شما داده‌اند؟

فکر می‌کنم رئیس‌جمهور ایران این اختیار را دارد تا هر جا منافع ملی‌اش اقتضا کند و لازم بداند برای احقاق حقوق ملتش با کسی حرف بزند و صحبت کند، البته آمریکا ویژگی خاص خود را دارد، 35 سال است که چنین رابطه‌ای بین دو کشور نبوده و مقامات عالی دو دولت هیچ وقت با هم صحبت نکرده‌اند، آن هم در سطح بالاترین مقام دو کشور یعنی دو رئیس‌جمهور؛ بنابراین باید به دیپلماسی، گفت‌وگو و فضای سیاسی فرصت بدهیم تا شرایط لازم برای این کار فراهم شود.اگر گفت‌وگو یا مذاکره‌ای برای منافع ملی کشور ضرورت داشته باشد، رهبر معظم انقلاب مخالفتی ندارند. ایشان در سخنانی بصراحت اعلام کرده‌اند که من نسبت به مذاکره با آمریکا خوشبین نیستم، اما در موضوعات خاص، مقامات دولتی می‌توانند با طرف آمریکایی خود صحبت کنند. اگر امروز فرصتی فراهم و همه مقدمات کار آماده می‌شد احتمالا عمده مذاکرات پیرامون موضوع هسته‌ای یا منطقه خاورمیانه می‌بود؛ بنابراین ایشان از قبل این اجازه را دادند که دولت بتواند دستش در این زمینه باز باشد.

CNN بنابراین شما این اختیار را دارید؟ رئیس‌جمهور اوباما در سخنرانی‌شان در سازمان ملل گفتند که به وزیر خارجه آقای جان کری اختیار دادند که در راس تیم مذاکره‌کننده باشند و با وزیر خارجه شما آقای ظریف در خصوص مسائل هسته‌ای صحبت کنند؛ آیا مسائل دو جانبه‌ای دیگری هم هست که بتوانید درباره آن با هم صحبت کنید یا نماینده‌های شما بتوانند با آمریکا صحبت کنند یا صرفا درباره مساله هسته‌ای و مسائل و تحولات خاورمیانه است که مذاکراتی انجام خواهد شد؟

مسائل فراوانی می‌تواند مورد گفت‌وگوی دو دولت قرار گیرد، اما بنای من (که گمان می‌کنم اولویت طرف آمریکایی هم این‌گونه باشد) بر این است که ابتدا موضوع هسته‌ای است که می‌تواند آزمایش مهمی برای دو دولت و برای به ثمر نشستن و تامین منافع مشترک دو دولت باشد، فعلا موضوع هسته‌ای است. اگر موضوع هسته‌ای به حل و فصل نهایی برسد، به اعتقاد من راه برای موضوعات متعدد دیگری که می‌تواند بر مبنای اولویت در بحث و مذاکره دو طرف قرار گیرد، باز می‌شود.

CNN شما در سخنرانی جلسه سازمان ملل از حل و فصل صلح‌آمیز مسائل هسته‌ای گفتید، ممکن است بفرمایید در این خصوص چارچوب یک معامله را چطور می‌بینید؟

در موضوع هسته‌ای اولین مساله که باید برای همه جهانیان روشن باشد این است ایران دنبال سلاح هسته‌ای نیست و نخواهد بود. ایران سلاح کشتار جمعی را خلاف باورهای دینی، مذهبی و اصول اخلاقی خود می‌داند و شما می‌دانید که رهبری معظم انقلاب، تولید یا انباشت یا کاربرد هر گونه سلاح کشتار جمعی بویژه هسته‌ای را حرام اعلام کردند؛ بنابراین اولین سخن این است که به دلیل تبلیغات سوء و غیرواقعی انجام شده در این زمینه باید به جهانیان این اعتماد را بدهیم که بدانند، ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست اما همچون سایر کشورها در چارچوب مقررات بین‌المللی خواستار اعمال حقوق حقه خود بدون تبعیض است. بنابراین اعتماد در سایه اجرای مقررات بین‌المللی به وجود می‌آید نه در سایه فشار یا ترس.

CNN شما و دیگر روسای جمهور ایران و رهبری ایران، همگی گفته‌اید که ایران سلاح هسته‌ای نمی‌خواهد اما می‌دانید که اینجا مساله اعتماد مطرح است و صادقانه بگویم خیلی‌ها این حرف را باور نمی‌کنند و می‌خواهند بدانند که شما دقیقا چگونه می‌توانید سطح اعتماد را بالا ببرید؟

این اعتماد از دو راه امکان‌پذیر است، راه اصلی آن حقوقی است، راه حقوقی یعنی اجرای مقررات بین‌المللی؛ اصلا آژانس برای چه تاسیس شد، برای این که به جهان با نظارت‌های خودش اعتماد بدهد. شما می‌دانید تمام مواد هسته‌ای ایران حتی در حد میلی‌گرم تحت محاسبه دقیق‌ آژانس بوده و اولین طریق برای اعتماد جهانی، این است که مواد هسته‌ای کشور تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. ما پادمان را امضا کردیم و مقررات آژانس بین‌المللی را اجرا می‌کنیم و بازرسان آنها مرتبا به ایران سر می‌زنند و گزارش تهیه می‌کنند، دوربین‌های آنها همه جا نصب شده و تمامی تحرکات را ضبط می‌کنند.راه اعتماد حقوقی در جهان اول ان‌پی‌تی و بعد پادمان است و همه این مقررات برای این بود که کشورهای جهان بتوانند فعالیت صلح‌آمیز داشته باشند و در کنار آن اعتماد هم وجود داشته باشد که در این صورت فعالیت به سمت نظامی منحرف نمی‌شود.یکی از مسائل اعتماد، فردو است که نزدیک قم است، یکی از دلایلی که جهان خیلی تردید دارد این است که گویا قبل از این‌که اعلام شود فردویی وجود دارد.

CNN اجازه بدهید درباره سوریه سوال کنم، شما گفتید با آقای اوباما درخصوص مساله سوریه، نامه تبادل کردید؛ آیا حاضرید تحت شرایط خاصی مثلا این‌که پارامترهای کنفرانس ژنو 2 و کناره‌گیری آقای اسد از قدرت را بپذیرید، در این کنفرانس شرکت کنید؟

ما پیش‌شرطی را نمی‌پذیریم، ما حاضریم در هر جمع بین‌المللی اگر بتوانیم به مردم سوریه کمک کنیم، این را وظیفه خود می‌دانیم، من به آقای اولاند گفتم که ما آماده‌ایم با هر کشوری همکاری داشته باشیم برای این‌که جنگ داخلی در سوریه هر چه سریع‌تر پایان بپذیرید، من بصراحت به آقای اولاند گفتم؛ ایشان هم قبول داشتند که تصمیم‌گیر اصلی نسبت به سوریه فقط مردم سوریه هستند و هیچ دولت خارجی حق ندارد برای مردم سوریه یا آینده سوریه تصمیمی بگیرد.

ما همه باید کاری کنیم جنگ داخلی تمام شود و زمینه‌های لازم برای حضور مردم در یک انتخابات فراهم شود؛ البته شرایط امروز سوریه تا رسیدن مردم به پای صندوق آرا فاصله وجود دارد. ما باید همگی تلاش کنیم که این فاصله کوتاه شود، ضمنا در مساله سوریه یک موضوع بسیار مهم، حضور تروریست‌ها در سوریه است، این مساله باید موجب نگرانی همه باشد؛ تقریبا هر چه القاعده یا دیگر گروه‌های تروریستی در منطقه بودند، فعلا همه در سوریه جمع شدند. باید همه دولت‌ها و دولت‌های منطقه بیشتر و دیگران هم باید نگران باشند، نباید کاری کنیم که به تروریست‌ها کمک شود، کمک به تروریست‌ها به ضرر همه ما خواهد بود. امروز شما می‌دانید که در سوریه معارضه وجود دارد، عده‌ای با دولت مخالف هستند، اما جنگی که امروز در سوریه وجود دارد، جنگ بین دولت و معارضه نیست، بلکه جنگ بین تروریست‌ها و دولت است و این چیزی است که ما همه باید تلاش کنیم تا جنگ خاموش شود و تروریست‌ها هم از سوریه اخراج شوند. چیزی که ما طرفدار آن هستیم، مذاکره سوری ـ سوری است، یعنی مذاکره بین معارضان سوریه و دولت سوریه که باید انجام شود و در نهایت به یک انتخابات منتهی شود.