موسیقی نواحی در رمضان موزه‌ای شده است

این مراسم با خواندن اشعار دعاگونه و نواختن دمام همراه است. دم‌دم، صوتی است که با کوبش بر دمام پدید می‌آید و با این بیت همراه می‌شود: «خداوندا تو ستاری همه خوابند تو بیداری‌/‌ به حق لا اله الا الله همه عالم نگه داری»... مردم بوشهر سال‌هاست با این نوا به هنگام سحر بیدار شده و خود را برای خوردن سحری و آغاز روزه‌داری آماده کرده‌اند.

پیشینه‌ تاریخی این رسم به دلیل تعلق آن به مسلمانان، به روزگار پس از ظهور اسلام برمی‌گردد؛ اما باید توجه داشت مشابه این مراسم، همواره به شیوه‌های گوناگون، پیش از اسلام نیز رواج داشته؛ نواختن ساز در نقاره‌خانه‌های پادشاهان ساسانی و... نیز از این دست است.

اجراکنندگان مراسم دم‌دم ‌سحری، پس از 30 شب نواختن ساز و آواز، صبح عید ماه رمضان با نواختن دمام به طرف خانه‌ها می‌رفتند و با استقبال اهالی محل همراه می‌شدند مردمی که هرکدام به نسبت توان مالی خود، مقداری پول به آنها هدیه می‌کردند.

بر دم‌دم ‌سحری در بوشهر، مناجات‌خوانی به وقت سحر نیز، مراسم مشابه دیگری است که در بوشهر اجرا می‌شود. البته شبیه این شیوه و به همین منظور در دیگر مناطق ایران زمین نیز رواج دارد. برای مثال می‌توان به مقام سحری در اقوام کُرد، نواختن طبل و دف در سقز، اجرای مقامی با همین نام (سحری) در لرستان، نواختن ساز سرنا یا سحر آوازی (آواز سحر) در ایل قشقایی فارس، همراه نواختن کرنا و نقاره و نیز چلک‌زنی (نواختن حلب) در بجنورد اشاره کرد.

با روی کار آمدن رسانه‌های خبری بویژه رادیو، عملا موسیقی محلی رمضان کارکرد عملی خود را از دست داده و صرفا به صورت سمبلیک اجرا می‌شود. گرچه متولیان فرهنگی ایران بسیار خوش اقبالند که هنوز هم کسانی هستند که بدون هیچ چشمداشتی، این موسیقی را اجرا کنند و زنده نگه‌دارند؛ در مقابل شایسته است متولیان فرهنگی هم به این نوازندگان توجه کنند. حتی در حد یک تجلیل ساده! من بارها چنین چیزی را مطرح کرده و از دولتمردان خواسته‌ام از معدود کسانی که زنده هستند و همچنان موسیقی رمضان را به اجرا درمی‌آورند، تجلیل کنند؛ اما دیدگاه متولیان فرهنگی این است که این افراد، آدم‌های شناخته شده‌ای نیستند. بله، اتفاقا آنها بیشتر از قشر تهیدست جامعه هستند. به نظر من نیازی نیست حتما استاد آواز باشند یا تحصیلکرده موسیقی و مشهور!

محسن شریفیان ‌/‌ پژوهشگر موسیقی و سرپرست گروه لیان