آنجا که باید به زبان بورس سخن گفت

این نکته اساسا اولین شرط لازم برای آغاز هر فعالیتی است که البته در عرصه اقتصادی به دلیل عینی بودن سود و زیان‌ها اهمیتی دوچندان می‌یابد، بنابراین اگر می‌خواهید با ادبیاتی ساده، با مفاهیم رایج در بورس اوراق بهادار آشنایی پیدا کنید با ما همراه شوید.

بورس: Bourse کلمه‌ای فرانسوی است که معنای آن در زبان فرانسه کیف پول می‌باشد.

سهم: نشان‌دهنده مقدار مالکیت یک فرد (حقیقی یا حقوقی) در یک شرکت است.

شاخص: اعدادی که وضع بازار را طی دوره‌های قبل و جاری نشان می‌دهد که شامل شاخص کل، مالی، صنعتی، 50 شرکت فعال‌تر، بازده نقدی و بازده نقدی و قیمت است.

شاخص کل: شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران موسوم به تپیکس (به انگلیسی: TEPIX)‏ که به‌طور خلاصه شاخص کل هم خوانده می‌شود، نشانگر روند عمومی قیمت کل شرکت‌های بورس است و تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها را نسبت به تاریخ مبدأ نشان می‌دهد.

شاخص کل در اول شهریور ۱۳۶۹ با عدد صد واحد تعریف شد. هر گروه در بورس برای خود شاخصی دارند که سهامداران می‌توانند با پیگیری این شاخص‌ها، چشم‌انداز آن بازار یا صنعت را مورد بررسی قرار دهند. شاخص کل بورس تهران، شامل پرتفوی (سبد) فرضی از کل سهام پذیرفته شده در بورس بوده و تنها بیانگر تغییر قیمت سهام طی یک دوره زمانی است.

شاخص مالی: عبارت است از روند بازدهی شرکت‌های سرمایه‌گذاری.

شاخص صنعت: عبارت است از بازدهی شرکت‌های غیرسرمایه‌گذاری یعنی شاخص کل منهای شاخص مالی.

شاخص 50 شرکت فعال‌تر: بورس هرچند وقت یک‌بار (معمولا به‌ صورت فصلی) براساس وضع معامله شرکت‌ها و نقدشوندگی آنها 50 شرکت فعال‌تر یا برتر را اعلام می‌کند، این شاخص روند رشد آنها را بازگو می‌کند.

شاخص بازده نقدی: عبارت است از بازدهی شرکت‌ها به جهت بازده سود خالص

شاخص بازده نقدی و قیمت: عبارت است از بازدهی شرکت‌ها به جهت بازده سود خالص و قیمت

سود تقسیمی یا DPS: این شاخص نشانگر مبلغ سودی است که شرکت پس از کسر مالیات بابت هر سهم پرداخت می‌کند. برای محاسبه این نسبت، رقم متعلق به سود تقسیمی سهام را بر تعداد سهام عادی که در دست سهامداران است تقسیم می‌کنند.

درآمد هر سهم یا EPS :EPS سود هر سهم است. هرگاه کل سود شرکت پس از کسر مالیات را به تعداد سهام تقسیم نماییم، سود هر سهم به دست می‌آید. EPS در دو حالت پیش‌بینی شده و تحقق یافته اعلام می‌شود.

این شاخص در حالت پیش‌بینی شده عبارت است از سود هر سهم که شرکت برای سال مالی که در پیش است پیش‌بینی می‌کند. EPS تحقق یافته عبارت است از سود هر سهم که در دوره مالی گذشته به هر سهم تعلق گرفته است.

نسبت قیمت به درآمد یا P/E: نسبت قیمت به درآمد، نشانگر اقبال بازار نسبت به سهم خاصی می‌باشد. اگر یک شرکت P/E یک داشته باشد؛ یعنی سود سرمایه‌گذاری شما بعد از یک سال برابر خود سرمایه‌گذاری‌تان می‌شود. بسیاری از افراد با P/E در مورد خرید و فروش سهام تصمیم می‌گیرند. در محاوره عمومی گفته می‌شود که P/E پایین نشان‌دهنده ریسک کمتر و در عوض سود کمتر (از لحاظ افزایش قیمت سهم) است و P/E بیشتر نشان‌دهنده ریسک بیشتر، ولی سود بیشتر است.

برگه سهام: بعد از این‌که شما تقاضای خرید یک سهم را به کارگزار ارائه دادید و کارگزار آن سهم را خرید، دست‌کم هفت روز کاری طول می‌کشد تا برگه سهام شما آماده شود. این برگه سهام به منزله سند مالکیت سهام برای شماست که در آن میزان سرمایه شرکت و مقدار مشارکت شما در سرمایه شرکت (تعداد سهام) قید شده است. چنانچه شما دوباره به خرید سهام از شرکتی که قبلا سهامدار آن بودید، اقدام کنید، میزان جدید سهام خریداری شده به میزان قبلی اضافه می‌شود و داخل سند جدید قید می‌شود؛ بنابراین برگه قبلی سهام دیگر ارزشی ندارد.

کارگزار: بنگاه‌های معاملاتی هستند که خرید و فروش سهام از سوی آنها صورت می‌گیرد. در این معاملات، کارگزار وکیل تام‌الاختیار فروشنده و خریدار است.

قیمت اسمی: قیمت اولیه سهم در بازار است که اکنون در بورس تهران قیمت اسمی سهام صد تومان است. این قیمت فقط قیمت اسمی سهم می‌باشد، یعنی شرکت در روز نخست قیمت هر سهم خود را صد تومان تعیین کرده و سهامداران این مبلغ را برای خرید هر سهم شرکت پرداخته‌اند.

حق‌تقدم خرید: حقی است قابل نقل و انتقال که در زمان خرید سهام جدید از سوی صاحبان سهام واحد تجاری به نسبت سهامی که مالک هستند به ایشان تعلق می‌گیرد.

پرتفوی (Portfolio): در لغت به معنای کیف چرمی بزرگ است، اما در مفهوم بازاری آن عبارت است از سبد سهامی که برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری تهیه می‌شود.

شرکت سهامی عام: شرکتی است که خرید سهام آن برای عموم آزاد است. شرکت‌های حاضر در بورس باید حتما سهامی عام باشند.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری: شرکت‌هایی هستند که در دیگر شرکت‌های بورسی یا شرکت‌های غیر‌بورسی سرمایه‌گذاری کرده و از محل درآمد سرمایه‌گذاری‌های خود به سهامدارانشان سود پرداخت می‌کنند. چنانچه فردی قصد سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در بورس را نداشته باشد، چندان مقرون به صرفه نیست که تمام شرکت‌های حاضر در بورس یا صنایع مختلف را بررسی کند. در این حالت خرید سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری توصیه می‌شود. مزیت‌ دیگر ‌خرید ‌سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری‌ تشکیل‌ سبد سهام است که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد؛ البته طبیعی است که بازده این سهام نیز کمتر است.

محمد رضایی - گروه اقتصاد