خداحافظ کاغذ!

امسال به نسبت سال‌های پیش ازدحام بازدیدکنندگان کمتر بود که از این اتفاق، بازدیدکنندگان راضی بودند، ولی غرفه‌داران رضایت نداشتند؛ چراکه ازدحام بیشتر طبیعتا به فروش بیشتر می‌انجامد.

گرانی کاغذ، جداسازی سالن‌های ناشران بین‌الملل، فضای پیش از انتخابات، بی‌پولی مردم و شرایط خاص اقتصادی از جمله دلایلی بود که در تحلیل‌ها درخصوص خلوت بودن نمایشگاه بعضا به آنها اشاره می‌شد.

در نمایشگاه امسال برخی ناشران نسخه‌های دیجیتالی، کتاب‌های پرفروش خود را برای اولین بار عرضه کرده بودند. کتاب‌هایی که بعضا با استقبال مردم مواجه شد. پرسش اینجاست که آیا در آینده، کتاب دیجیتال می‌تواند جای کتاب کاغذی را بگیرد؛ یعنی کتاب این یار مهربان که از نخستین روزهای پیدایش کاغذ همواره با انسان همراه و همدم بوده، باید آرام‌آرام بار سفر ببندد و جای خود را به صفر و یک‌هایی دهد که به مدد علم دیجیتال بر صفحه نمایشگر به حرف و کلمه تبدیل می‌شود؟ ظاهرا امسال در نمایشگاه کتاب، عده زیادی از مردم به این پرسش پاسخ مثبت دادند که بله خداحافظ کاغذ!

کتاب‌های کاغذی بسیاری از هزینه‌های مازاد را به قیمت کتاب تحمیل می‌کند که همه اینها را باید خریدار کتاب پرداخت کند؛ هزینه‌هایی مثل حمل و نقل، انبارداری، صحافی و طراحی و گرافیک، کاغذ، عوارض و مالیات در صورتی که کتاب دیجیتال این هزینه‌ها را ندارد و سرانجام خریدار، هزینه تولید محتوا و هزینه‌های جزیی فنی را پرداخت می‌کند.

این‌که چند سال طول می‌کشد تا کتاب‌های دیجیتال، جای خود را میان علاقه‌مندان کتاب و کتابخوانی باز کند فقط گذر زمان مشخص خواهد کرد.

همچنان‌‌که در ادارات و سازمان‌های دولتی نیز سیستم نامه‌نگاری و گردش نامه‌های اداری که پروسه‌ای پرهزینه و زمانبر بود، آرام‌آرام جای خود را به گردش نامه دیجیتالی و بدون کاغذ داد.

امروزه کتاب‌های دیجیتالی روی تلفن همراه، رایانه، تبلت و دستگاه‌های مشابه قابل نصب است و قطعا پیشرفت روزبه‌روز دانش دیجیتال بتدریج ادوات و ابزاری را جهت کتابخوانی دیجیتال به جهان عرضه خواهد کرد که هم ارزانقیمت باشد و هم براحتی حمل شود.

به نظر می‌رسد در کتاب‌های دیجیتال سیستم پخش و فروش نیز بتدریج نقش کمتری ایفا کند، به این دلیل که ناشران دیجیتال می‌توانند از طریق یک سامانه متمرکز کتاب‌های دیجیتال را به سراسر جهان عرضه کنند و همین باعث خواهد شد، تولیدکنندگان محتوا یعنی نویسندگان و مترجمان سهم بیشتری از فروش آثارشان به صورت دیجیتالی ببرند.

به هر حال کتاب‌های دیجیتال در راهند و چه بخواهیم و چه نخواهیم نسل‌های آینده با کتاب‌های دیجیتال به چشمه دانایی متصل خواهند شد؛ گرچه هیچ دانشی نمی‌تواند جای کاغذ را بگیرد و هیچ فناوری هم نخواهد توانست لذت ورق زدن کتاب را به ما منتقل کند!

سعید بیابانکی - شاعر و ترانه سرا