دوران طلایی موسیقی فیلم گذشت

کریستف رضایی/ آهنگساز

یکی از بخش‌های مهم و مورد توجه در فیلمسازی، پرداختن به موسیقی متن فیلم است. برخی از منتقدان سینمایی یا کارگردان‌ها معتقدند یک قطعه موسیقی می‌تواند تاثیری بیش از دیالوگ بر مخاطب داشته باشد. در سینمای جهان دو تقسیم‌بندی متفاوت درباره به‌کارگیری موسیقی وجود دارد: 1 ـ آمریکایی 2 ـ اروپایی

موسیقی متن فیلم‌های اروپایی و آمریکایی کاملا با یکدیگر تفاوت دارد. در فیلم‌های آمریکایی، موسیقی متن یکی از ارکان اصلی بوده که به‌طور ویژه به آن پرداخته شده و حتی بسیاری از تصاویر و سکانس‌های آمریکایی براساس موسیقی متن ساخته می‌شوند، اما در سینما و فیلم‌های اروپایی، بیش از موسیقی به تصویر و کلام پرداخته می‌شود و موسیقی نقش کمرنگ‌تری ایفا می‌کند.

موسیقی متن فیلم در ایران قبل از این‌که شخصیت و هویت اصلی خود را پیدا کند از موسیقی اروپایی الهام گرفت و بسیار به این موسیقی شبیه شد، به این معنا که بیش از موسیقی، به دیالوگ‌ها، نور، تصویر و دکور پرداخته شده است.

اما اکنون یک سوال مطرح می‌شود: موسیقی متن فیلم آمریکایی بهتر است یا اروپایی؟ به این پرسش می‌توان پاسخ‌های متفاوتی داد. برای مثال، چرا همیشه در فیلم‌های ایرانی شیوه اروپایی را ادامه می‌دهیم؟ چرا روش فیلمسازان آمریکایی را امتحان نمی‌کنیم؟ چه‌بسا اگر تعادل لازم بین موسیقی و دیالوگ برقرار شود، فیلم بتواند تاثیر دوچندانی بر مخاطب داشته باشد. فیلم همانند آینه زندگی است. این آینه می‌تواند زوایای مختلفی را به تصویر بکشد.

آهنگساز برای انطباق و زیبایی بیشتر تصاویر این آینه باید با کارگردان هماهنگ باشد تا تصویر کامل و جذابی را در نظر بینندگان به تصویر بکشد.

معمولا کارگردانان ایرانی زمانی سفارش ساخت موسیقی متن فیلم را به آهنگساز می‌دهند که پروژه فیلمسازی به پایان رسیده یا رو به اتمام است.

متاسفانه این ضعف را می‌توان به فیلم‌های ایرانی وارد دانست که کارگردان در خاتمه پروژه سینمایی، موسیقی متن فیلم را سفارش می‌دهد و آهنگساز گاهی چند روز یا چند هفته برای ساخت موسیقی زمان دارد.

اگرچه کارگردان در یک فیلم نقش رهبر ارکستر را ایفا می‌کند و عوامل و دست‌اندرکاران ساخت فیلم با نظرات و توصیه‌های کارگردان در مسیر صحیح خود حرکت می‌کنند، اما گاهی اوقات فیلم به نقاطی می‌رسد که باید از دسترس کارگردان خارج شود و به بازیگر یا آهنگساز سپرده شود تا نتیجه بهتری داشته باشد.

موسیقی متن باید با دیالوگ و داستان فیلم انطباق داشته باشد نه این‌که موسیقی و داستان ریتم جداگانه‌ای را دنبال کنند. موسیقی فیلم نباید خارج از تصاویر و سکانس‌های فیلم ساخته شود.

از دیگر عوامل مهم می‌توان به بخش میکس و صداگذاری در یک فیلم اشاره کرد. در این بخش تصمیماتی گرفته می‌شود که گاه باعث لطمه به فیلم می‌شود.

گاهی صدای موسیقی در یک فیلم آنقدر بلند و زیاد است که دیالوگ بین پرسوناژ (بازیگران) شنیده نمی‌شود یا صدای پرسوناژها آنقدر بلند است که صدای موسیقی شنیده نمی‌شود.

کارگردان و بخش میکس و صداگذاری باید یک موضوع را در داستان فیلم بخوبی مطرح کنند، سپس به اضافه کردن افکت‌های صوتی یا موسیقی بپردازند تا مخاطب قادر باشد آنها را به سادگی از یکدیگر تشخیص دهد.

در دهه‌های 60 و 70 موسیقی‌های متن فیلم در سینمای ایران بیشتر شنیده می‌شد، اما در سال‌های اخیر، این نقش به نسبت دهه‌های گذشته کمرنگ‌تر شده و یکی از عمده علت‌های آن را می‌توان برخورد غیرحرفه‌ای برخی کارگردانان جوان و تهیه‌کنندگانی دانست که تنها به فکر بازگشت سرمایه و گیشه هستند.