دردسرهای استرس پس از حادثه ...

متخصصان معتقدند میزان تاثیر و آسیب‌پذیری افراد در مقابل حوادث متفاوت است. اما حوادثی که تهدید‌کننده حیات فرد باشند و باعث شوند او نزدیکی مرگ را احساس کند، می‌توانند برخی افراد را با اختلالی به نام استرس بعد از حادثه (PTSD) مواجه کنند.

دکتر سید‌مسعود ارزاقی، متخصص اعصاب و روان و فوق‌تخصص سایکوسوماتیک درباره دلایل بروز این اختلال و راهکارهای مواجهه با آن می‌گوید: اتفاقاتی همچون تصادف، زلزله، برخی بیماری‌ها و جراحی‌ها همچون عمل باز قلب، پیوند مغز استخوان یا شیمی درمانی‌های طولانی مدت که باعث به خطر افتادن امنیت جانی فرد شود، فرد را مستعد استرس می‌کند.

وی تأکید می‌کند: میزان آسیب‌پذیری افراد با تیپ شخصیتی، میزان تحمل پذیری و سطح بار احساسی آنها در برابر حادثه مرتبط است. به گونه‌ای که برخی افراد حتی در برابر دیدن صحنه‌های ناراحت کننده‌ای همچون شکنجه از تلویزیون تا چند روز دچار به هم ریختگی روحی می‌شوند که تداوم این شرایط می‌تواند باعث بروز مشکل فیزیکی و روحی در آنها شود.

فرصت یکماهه برای بازسازی ذهن

در مواقعی ممکن است فرد بعد از بروز حادثه، استرس مخربی را نسبت به آن احساس نکند، اما به محض مشاهده موقعیتی مشابه آن، موضوع در ذهن فرد تداعی شود و فرد با وجود گذشت چند ماه از اتفاق، روزهای هراسناک خود را آغاز کند.

دکتر ارزاقی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: افرادی که دچار استرس بعد از حادثه می‌شوند، اغلب یک ماه فرصت دارند تا مشکلی که در این مرحله به صورت حاد نمایان شده را رفع و ذهن خود را بازسازی کنند؛ اما در صورتی که مدت زمان این مشکل از یک ماه فراتر رفت، فرد حتما باید به متخصص مراجعه کند.

افراد مستعد به ابتلا

به گفته این متخصص اعصاب و روان افرادی که سابقه اختلال افسردگی و پانیک دارند، مصرف کنندگان مواد، گروه‌های سنی کودکان و نوجوانان و زنان بیش از مردان ریسک ابتلا به اختلال پس از حادثه را دارند.

دکتر ارزاقی تأکید می‌کند: این اختلال در افرادی که مورد تجاوز قرار می‌گیرند، به دلیل آن که امکان بیان مشکل خود را به دلیل مسائل فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی ندارند، بیشتر مشاهده می‌شود و توصیه می‌شود این افراد حتما از همان زمان وقوع اتفاق تحت درمان قرار بگیرند.

درمان اختلال پس از حادثه

درمان شناختی ـ رفتاری برای اختلال استرس پس از ضربه سه مرحله دارد. نخست، درمانگر به مراجع می‌آموزد با احساسات و تنش همراه با خاطرات با استفاده از روش‌های آرامش بخشیدن به جسم‌ و ساکت‌کردن دردی که مراجع احساس می‌کند، کنار بیاید.

در مرحله دوم، درمانگر به مراجع کمک می‌کند با خاطرات دردناک رو ‌به‌رو شود. او به مراجع کمک می‌کند داستان اتفاقی که روی‌ داده ‌است را دوباره تعریف کند. فرد مبتلا به اختلال استرس بعد از حادثه هرچه بیشتر این کار را انجام دهد، از خاطراتی که جان می‌گیرند، کمتر ناراحت می‌شود و بیشتر به آرامش می‌رسد.

در مرحله آخر، درمانگر به مراجع شیوه‌هایی می‌آموزد تا به کمک آنها افکار منفی‌‌اش را تغییر و مسائل زندگی‌اش را سروسامان دهد. نکته قابل توجه آن که استفاده از دارو در کنار روش‌های درمانی مذکور با میزان اختلال در فرد مرتبط است.

مدت زمان مورد نیاز برای درمان

مدت زمان درمان به آسیب‌هایی که از آن رنج می‌برید، میزان وخامت آنها، میزان بد بودن علائم در حال حاضر و مشکلات دیگری که در زندگی‌تان دارید، بستگی دارد. درمان برای افرادی که تنها یک آسیب را از سر گذرانده‌اند، معمولا 12 تا 20 جلسه است. بیشتر این جلسات 45 تا 50 دقیقه طول می‌کشد، اما بندرت ممکن است تا 90 دقیقه هم طول بکشد.

با عامل ترس خود مواجه شوید!

متخصصان معتقدند برای از بین بردن ترس و وحشت این افراد می‌توان از روش مواجهه مجدد استفاده کرد که در آن فرد مبتلا در یک محیط امن و کنترل‌شده با عوامل برانگیزاننده اضطرابش مواجه می‌شود؛ مثلا در روشی به نام واقعیت مجازی، صحنه‌ها، اصوات و رایحه‌های مخصوص جنگ با هم ترکیب می‌شوند و برای یادآوری وقایع آزاردهنده روحی توسط سربازان در محیطی کنترل شده به کار گرفته می‌شوند و به این ترتیب بتدریج نوع واکنش شخص به آن اتفاق‌ها اصلاح می‌شود.

از افسردگی تا تنگی نفس

احساس غم عمیق، افسردگی، اضطراب، احساس گناه یا عصبانیت، دیدن کابوس‌های مربوط به حادثه، مرور مکرر خاطرات ناراحت‌کننده از رویداد، نگرانی از وقوع مجدد حادثه، کاهش تمرکز و توجه و بروز مشکلات خواب از جمله علائمی است که فرد مبتلا ممکن است آنها را تجربه کند .

دکتر ارزاقی درباره سایر علائم این اختلال می‌گوید: تپش قلب، تنفس سریع، حالت تهوع، گرفتگی عضلانی، تعریق، بی‌حسی دست و پا علائم فیزیکی‌ای هستند که فرد بدون آن که مشکل فیزیکی داشته باشد با آنها مواجه می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: اختلال در عملکرد روزانه، اجتناب از انجام بعضی فعالیت‌ها مانند حضور درمحل کار به واسطه مشاهده حادثه منجر به مرگ یکی از همکاران، عدم درک احساسات دیگران، بی‌تفاوتی نسبت به اطرافیان و در اصطلاح بی‌حس شدن نسبت به افراد و محیط از‌جمله شکایات مراجعان مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه است.

سهیلا فلاحی

دانش و سلامت