احساس درد در ماهیچه‌ها و استخوان‌ها

یکی از انواع دردهایی که غالبا به دلیل کهنگی حالت مزمن دارد، «فیبرومیالژیا» یا دردهای اسکلتی ـ عضلانی است که حدود پنج میلیون آمریکایی از آن رنج می‌برند. بیشتر پزشکان، این بیماری را از طریق معاینه و مشاهده علائم و آزمایش‌های جسمانی تشخیص می‌دهند. بیماران مبتلا به این درد، اغلب از درد و احساس سفتی در عضلات و ماهیچه‌های خود رنج می‌برند و معمولا در آزمایش‌های اشعه ایکس یا بسیاری از تست‌های آزمایشگاهی قابل شناسایی نیست.
 «فیبرومیالژیا» به مفاصل و اندام‌ها آسیب نمی‌رساند، اما دردهای دائم و خستگی ایجاد می‌کند که تأثیر بسزایی بر کیفیت روند زندگی افراد دارد. در واقع این بیماری، طیفی از دردهای اسکلتی - عضلانی را شامل می‌شود که عموما با خستگی، خواب آلودگی، مشکلات حافظه و خلق و خو همراه است. محققان باور دارند این بیماری با تأثیر بر چگونگی پردازش سیگنال‌های درد در مغز افراد، احساس درد را تشدید می‌کند. علائم آن اغلب به دنبال آسیب جسمانی، عمل جراحی، عفونت یا استرس روانی خاصی ایجاد می‌شود و گاهی نیز بدون هیچ نشانی بروز می‌یابد.
زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به فیبرومیالژیا قرار دارند و بسیاری از مبتلایان نیز از سردردهای تنشی، اختلالات مفصلی، سندرم روده تحریک پذیر، استرس و اضطراب رنج می‌برند. این بیماری درمان قطعی ندارد و فقط مصرف دارو، ورزش و انجام راهکارهایی برای آرامش و کاهش استرس می‌تواند به کنترل علائم کمک کند.
دردهایی که در فیبرومیالژیا مشاهده می‌شود مبهم است که معمولا از ماهیچه‌ها شروع شده و در صورت گسترده شدن، فرد ممکن است درد را در هر دو طرف بدن و بالا و پایین کمر احساس کند. این درد‌ها با اعمال فشار ثابت به برخی نقاط بدن موسوم به نقاط فشار تشدید می‌شود. ناحیه پشت سر، بالای سرشانه‌ها، نواحی جلویی گردن، بالای قفسه سینه، برجستگی آرنج، بالای ناحیه باسن، قسمت داخلی زانو از جمله نقاطی هستند که در این بیماری درگیر می‌شوند. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا غالبا احساس خستگی می‌کنند و بیشتر ساعات روز را خواب هستند. خواب آن‌ها معمولا با بروز درد، سندرم پاهای بی‌قرار و وقفه‌های تنفسی دچار اختلال می‌شود. علاوه بر علائم ذکر شده، مبتلایان از اضطراب و استرس، افسردگی، سردرد، سندرم روده تحریک پذیر نیز رنج می‌برند.

فیبرومیالژیا را چگونه مغلوب کنیم؟

فیبرومیالژیا معمولا به عنوان سندرم یا اختلالی اسکلتی ـ عضلانی به شیوه‌های مختلف درمان می‌شود. دارو درمانی جزو شایع‌ترین درمان‌هایی است که اغلب پزشکان تجویز می‌کنند. این اقدام علاوه بر کاهش درد ناشی از این بیماری، کیفیت خواب بیماران را نیز بهبود می‌بخشد. داروهای مسکن مانند استامینوفن باعث کاهش درد‌ها و سفت شدگی‌های ناشی از فیبرومیالژیا می‌شود. از سوی دیگر، مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی از قبیل ایبوپروفن و سدیم ناپروکسن در ترکیب با سایر دارو‌ها می‌تواند علائم را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. داروهای ضد افسردگی از دیگر گزینه‌هایی است که خستگی‌های ایجاد شده در نتیجه ابتلا به فیبرومیالژیا را بهبود می‌بخشد و به داشتن خوابی راحت کمک می‌کند. علاوه بر این، داروهایی که با هدف درمان بیماری صرع تجویز می‌شود اغلب در کاهش دردهای ایجاد شده در فیبرومیالژیا مؤثر است.
درمان‌های خانگی که معمولا شامل تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی می‌شود، در مدیریت و کاهش علائم اثر دارد.
کـاهش استرس یکی از راهکارهای مفیدی است که از ایجاد حالات تنش و استرس احساسی جلوگیری می‌کند. آموزش «نه» گفتن به دیگران نقش زیادی در کم شدن این استرس دارد. نفس عمیق کشیدن، ورزش و مدیتیشن جزو روش‌های مدیریتی به شمار می‌رود. پزشکان معتقدند خستگی، یکی از ویژگی‌های این بیماری بوده و به همین علت، خوابیدن کافی برای بهبود این بیماران ضروری است پس تا جایی که می‌توانید به اندازه بخوابید. برای اینکه شب‌ها راحت‌تر به خواب بروید، از چرت زدن‌های طول روز خودداری کنید و پیش از خواب، دوش آب گرم بگیرید. به خاطر داشته باشید آماده کردن شرایط و محیط موقع خوابیدن از اهمیت زیادی برخوردار است، به طوری که بهتر است اتاق تاریک، کمی خنک و عاری از هر گونه سر و صدای اضافی مانند صدای تلویزیون باشد. علاوه بر این، فعالیت بدنی و ورزش کردن از جمله راهکارهای مؤثر و طبیعی بهبود علائم فیبرومیالژیاست. ورزش کردن در روزهای ابتدایی ممکن است به طور موقت باعث تشدید درد شود، ولی تداوم این روند به طور قطع به کاهش علائم کمک خواهد کرد. ورزش‌ها و حرکاتی که در این شرایط می‌تواند مفید باشد عبارتند از: پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و ایروبیک و تحرک در آب، نرمش‌های کششی و تمرینات آرامشبخش.
در انجام کارهای روزمره تعادل را فراموش نکنید. تلاش بیش از حد در برخی روز‌ها می‌تواند علائم شما را در روزهای بعد تشدید کند؛ بنابراین باید فعالیت‌های خود را محدود کنید و در زمان بروز علائم، آن را به حداقل برسانید.
رعایت رژیم غذایی سالم یکی از کلیدهای سلامت است. شواهد حاکی از آن است که مصرف کافئین و گوجه فرنگی علائم بیماری را تشدید می‌کند. در واقع محققان توصیه می‌کنند بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا باید در طول روز مراقب رژیم خود باشند و بهبود یا تشدید علائم خود را پس از خوردن مواد غذایی مختلف مورد توجه قرار دهند.
در کنار مراقبت‌هایی که اشاره کردیم، استفاده از طب مکمل نیز می‌تواند کمک کننده باشد. مدیتیشن و یوگا که هزاران سال مورد استفاده جهانیان بوده، در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمنی همچون فیبرومیالژیا می‌تواند بسیار مؤثر باشد. طب سوزنی از دیگر موارد طب سنتی است که تعادل طبیعی نیروهای زندگی را در بدن با سوزن‌های نازکی برقرار می‌کند.
این سوزن‌ها جریان خون سطح انتقال دهنده‌های مغزی و طناب نخاعی را تغییر می‌دهد و می‌تواند به بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا در کاهش علائم کمک کند. از سوی دیگر، ماساژ درمانی نیز با حرکت دادن ماهیچه‌ها و بافت‌ها، کاهش ضربان قلب، آرام کردن عضلات و افزایش دامنه حرکت مفاصل و نیز بالا رفتن تولید مسکن‌های طبیعی در بدن، استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد و در درمان این بیماری مؤثر است.

در پسِ فیبرومیالژیا چه می‌گذرد؟

پزشکان تاکنون دلیل اصلی فیبرومیالژیا را بدرستی تشخیص نداده‌اند، ولی دخیل بودن برخی عوامل در بروز چنین اختلالی موثر است. جهش‌های ژنتیکی و رد پای وراثت بیش از همه، افراد را در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌دهد. از سوی دیگر، بروز برخی عفونت‌ها و نیز اختلال استرسی پس از وقوع حادثه و به عبارتی، استرس و آسیب‌های شدید جسمی و روحی از دیگر عوامل ابتلا به فیبرومیالژیا است. علاوه بر این، نوسانات هورمونی نیز می‌تواند باعث اختلال در مسیر سیگنال‌های عصبی درد شود. زنان بین ۲۵ تا ۶۰ سال بیشترین افراد در معرض خطر را شامل می‌شوند. هنوز علت این مساله به طور کامل مشخص نشده ولی متخصصان معتقدند که احتمال ابتلای زنان به فیبرومیالژیا حدود ۱۰ برابر مردان است. در این میان محققان بر این باورند که ژنتیک می‌تواند مهم‌ترین علت باشد و در بسیاری از موارد ترکیبی از عوامل در این امر دخیل هستند.
فیبرومیالژیا بیماران را تحریک پذیر، عصبی و افسرده می‌کند و در انجام کار‌ها، نگهداری از فرزندان و حتی انجام فعالیت‌های داخل منزل دچار مشکل می‌شوند تا حدی که از ملاقات با دوستان خودداری می‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهد مبتلایان به فیبرومیالژیا اغلب به دلیل افزایش حساسیتی که در مغز خود نسبت به سیگنال‌های درد دارند، از آستانه درد کمی برخور دارند و بسرعت تحریک می‌شوند.