وقوع مشکل «اختلال سوگ» در دوران پساکرونا / غفلت از پیشگیری، ضعف بزرگ سیستم درمانی کشور

دکتر محمد حاتمی رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور در گفت و گو با جام جم آنلاین عنوان کرد: نهم اردیبهشت ماه سالروز تاسیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره است. مصوبه مجلس شورای اسلامی، قانون تشکیل سازمان را تصویب و شورای نگهبان هم آن را تایید کرد. این قانون در نهم اردیبهشت ماه 1382 ابلاغ شد و به همین دلیل هر سال بر اساس مصوبه شورای مرکزی ، سازمان این روز گرامی می دارد. به شورای عمومی فرهنگی نیز پیشنهاد دادند که این روز در تقویم درج شود.

دکتر حاتمی گفت: در این روز دلیل مراسم های مختلفی در سطح کشور در این روز برگزار می شود. این مراسم را روان شناسان و مشاوران برگزار می کنند. اهمیت روز روان شناس و مشاور و نقشی که روان شناسی و مشاوره در سلامت روان ایفا می کند از این زاویه اهمیت دارد که سلامت روان بخش عمده سلامت عمومی فرد را تشکیل می دهد. این مسئولیت بر عهده روان شناسان و مشاوران است.

رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور افزود: فعالیت های گسترده ای در حیطه روان درمانی و مشاوره در کشور انجام می شود. تشکیل سازمان نظام روان شناسی این مسئله را تفسیر کرده و در عین حال به آن جنبه قانونی داده و هویت بخشیده است. ما به این خاطر این روز را گرامی می داریم.

این مقام مسئول بیان داشت: در سال جاری به دلیل مسئله کرونا با مشکل مواجه شدیم و نتوانیم مراسم های مختص به این روز را برگزار کنیم. همکاران ما در سازمان نظام پزشکی به دلیل شهادت برخی از همکاران در جریان مقابله با کرونا و وضعیت کنونی کشور دیگر تمایلی به برگزاری مناسبات مختلف این روز ندارند و ما هم موافق این قضیه هستیم. امسال در حد گرامیداشت با این مسئله روبرو هستیم و از طریق رسانه ها و فضای مجازی به تقدیر از فعالان حوزه سلامت روان می پردازیم.

وی ادامه داد: در رابطه با دو ماه گذشته شرایط خاصی در کشور حکمفرما بود و باید از خدمات ارزنده همکاران خود تقدیر کنیم. ما برنامه هایی متنوعی داریم که در سراسر کشور در حال اجراست.

دکتر حاتمی یادآور شد: در روزهای نخستی که کرونا در کشور ورود پیدا کرد وحشتی در تمام شهروندان ایجاد شد و اضطراب و استرس ها به چند برابر رسید.

رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور در ادامه گفت: در خانواده ها به خصوص میان کودکان و نوجوانان یک ترس عمومی به وجود آمد و روان شناسان و مشاوران به این قضیه ورود کردند. باید این اوضاع آرام می شد. به همین دلیل از طریق فضاهای مجازی، سامانه 4030 و مشاوره های تلفنی، بسته های آموزشی و البته صدا و سیما و رسانه های دیگر باب گفت و گو را با مردم باز شد و به مردم در رابطه با مسائل روانی اطلاع دادند.

وی خاطرنشان کرد: نحوه تعاملات در زمان قرنطینه برای مردم بازگو شد. به خصوص آموزش سبک زندگی کرونایی در دستور کار قرار گرفت و سعی بر این شد که این مسئله برای تمامی اقشار جامعه تبیین شود. از کودکان گرفته تا بزرگسالان و کسانی که بیماری های زمینه ای دارند با اطلاع رسانی های مبتنی بر روان شناسی و مشاوره روبرو شدند. این مسائل باعث شد نقش مشاوران و روان شناسان در کاهش عوارض روحی ناشی از ویروس کرونا در جامعه برجسته شود.

رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور تاکید کرد: عوارض روانی در زمان شیوع ویروس کرونا مثل وسواس، استرس، اضطراب، اختلافات خانوادگی و افسردگی افزایش پیدا کرده است. اینجا دیگر روان شناسان باید وارد می شدند. در این شرایط بد روحی پزشکان نقشی ندارند بلکه این روان شناسان هستند که باید تمهیدات لازم را از طریق روان درمانی و مشاوره و گفت و گو با مردم انجام بدهند. این یک بخش قضیه است که در دوران کرونا روان شناسان باید ایفای نقش کنند.

دکتر حاتمی اذعان داشت: ما با دوران پساکرونا هم روبرو هستیم. در این دوران بخش درمانی کمتر می شود. چیزی که اهمیت دارد این است که تمهیداتی جهت پیشگیری از عوارضی که ایجاد شده، فراهم شود.
وی گفت: خیلی از عوارض روانی به این دلیل است که اذهان درگیر ترس از ویروس کرونا است. البته در سوی دیگر یک شرایط خاص قرار دارد. فرض کنید در یک خانواده فردی فوت کرده است اما با توجه به شرایط حادی که کرونا به وجود آورده حتی مراسم هم نمی توانند برای او بگیرند. یادبودی برای او در کار نخواهد بود ولی به دلیل اینکه ذهن افراد درگیر مسئله سلامت است به همین خاطر به آن مسئله یعنی ناتوانی در برگزاری مراسم توجهی نمی شود.

این مقام مسئول افزود: اما در دوران پساکرونا دیگر شرایط عادی تر می شود و آن موقع بحث درگذشتگان دوران شیوع کرونا به صورت پررنگ درمی آید. آن زمان است که این مسئله مراسم نگرفتن برای آنها بازماندگان جدی تر به نظر می آید. این افراد مظلومانه فوت شدند و غریبانه به خاک رفتند. اینها باعث می شود ما با اختلالی به نام «اختلال سوگ» روبرو بشویم. این اختلال سوگ، ناشی از درگذشت یکی از اعضای خانواده به دلیل کرونا است.

دکتر حاتمی عنوان کرد: اکنون بسیاری از خانواده ها مسئله ابتلای تازه درگذشته خود به کرونا را کتمان می کنند. این راز در دوران پساکرونا عوارض آشکاری دارد. آن زمان است که روان شناسان باید در جهت رفع این اختلالات تلاش کنند. نقش روان شناسان و مشاوران در نظام سلامت خیلی مهم است و به خصوص در قضیه کرونا باید همتی بالاتر از آنچه که هست انجام بدهند. اکنون ستاد ملی مبارزه با کرونا باید موضوع را جدی تر بگیرد.

رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور در رابطه با این پرسش که چه تعداد روان شناس بر اساس آمار رسمی در کشور وجود دارد، گفت: ما در مجموع حدود 30 هزار عضو رسمی سازمان داریم که از این تعداد شش هزار و 500 نفر روان شناس رسمی هستند. بدان معنا که پروانه فعالیت را از سازمان روان شناسی اخذ کرده اند. بقیه افراد هم تحت نظر روان شناسان دیگر کارآموزی را می گذرانند و در فرآیند دریافت پروانه قرار دارند. این آمار رسمی و دقیق است. البته ما از دانشجویان زیادی هم برخوردار هستیم که در حال تحصیل هستند و جز این آمار حساب نمی شوند.

دکتر حاتمی تاکید کرد: ما از همه اصحاب رسانه و کسانی که تریبون دارند درخواست می کنیم مسئله پیشگیری را جدی بگیرند. پیشگیری فقط مربوط به کرونا نیست و کلیه آسیب های اجتماعی و روانی را هم در برمی گیرد. برخی از این آسیب ها به مرحله بحران هم نزدیک شده است. مسائلی نظیر طلاق و اعتیاد در دوران قرنطینه به شدت پررنگ شدند. مسائل دیگری هم نظیر افسردگی هم بسیار زیاد شده است.

وی گفت: همه اینها قابلیت پیشگیری دارد و اصحاب رسانه باید کمک کنند سلامت روان مردم را افزایش بدهند. مردم باید بدانند وقتی مشکل دارند این مشکل به راحتی با مشورت حل خواهد شد. نباید بگذارند این مشکل مزمن شود تا درمان کردن آن بسیار سخت شود. این مشکل هم از نظر مالی خسارت بیشتری وارد می کند و هم اینکه شهروندان اذیت می شوند. بیماری روحی باعث آشفتگی کل یک خانواده می شود. ما می خواهیم همه دست به دست هم بدهند و سلامت روان مردم را افزایش بدهند. الان کرونا ثابت کرد که مردم باید از مشکلان مربوط به روان را پیشگیری کنند.

رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور یادآور شد: برای کرونا نه هنوز درمانی وجود دارد و نه واکسن. همه این کارهایی هم که انجام می شود مبتنی بر پیشگیری است همانند رعایت فاصله اجتماعی و پروتکل های بهداشتی. پیشگیری باید برای تمامی اختلالات نهادینه شود. نقطه ضعف کشور همین قضیه است.

وی در ادامه گفت: برای درمان الان از بیمارستان های متعددی برخوردار هستیم و وزارت بهداشت هزینه هنگفتی را برای کرونا تقبل کرده است ولی ای کاش تمام این هزینه خرج پیشگیری می شد و زودتر از اینها به چنین مسئله ای اهمیت می دادیم.

دکتر حاتمی ادامه داد: باید به پیشگیری اهمیت می دادیم نه اینکه وقتی کسی مریض شد همه به دنبال درمان باشند. قبل از این قضایا باید پیشگیری در دستور کار قرار می گرفت. در تمام دنیا پیشگیری به عنوان مهم ترین برنامه سیاست گذاری و برنامه ریزی ها تلقی می شود.

این مقام مسئول در پایان گفت: توصیه من به عنوان رئیس سازمان روان شناسی و مشاوره کشور این است که مسئولان، برنامه ریزان، مجلس شورای اسلامی مسئله پیشگیری اولویت اول سلامت کشور قرار بدهند و این نگاه درمان محور را تضعیف کنند.