مرکز تحقیقات صدا‌و‌سیما؛ پنجاه سال اعتبار و پیشگامی در افکار‌سنجی

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روابط عمومی رسانه ملی، متن گفت و گو به شرح زیر است:

1. مأموریت و اهداف اصلی حوزه پژوهش سازمان چیست؟ آیا مرکز تحقیقات به عنوان مهم‌ترین مرکز پژوهشی سازمان برنامه‌هایی برای تحول دارد؟

به طور‌کلی، مأموریت حوزه پژوهش را می‌توان توسعه، تقویت و سامان بخشی پژوهش در رسانه ملی دانست که اهدافی چون"هدایت و نظارت بر فعالیت‌های پژوهشی سازمان"،"چابک سازی و افزایش کارایی و اثربخشی درفعالیت‌های مطالعاتی و پژوهشی سازمان"و" ساماندهی و گسترش ظرفیت های پژوهشی ناظر بر نیاز حوزه‌های سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، برنامه‌سازی و نظارتی سازمان ". را دنبال می‌کند البته باید گفت که مرکز تحقیقات، جایگاه منحصربه فردی درحوزه پژوهش سازمان دارد ، اما مهم ترین ماموریت این مرکز؛"مطالعه، پژوهش و سنجش با روش‌های علمی، در زمینه­ های مورد نیاز سازمان صدا و سیما برای سیاست‌گذاری، برنامه ­ریزی، نظارت، ارتقای کیفی برنامه­ ها و هماهنگی، ارزیابی و ساماندهی پژوهش­ های سازمان است." ، این مرکز در دوره جدید، در کنار برنامه‌های سالانه خود، برنامه ای تحولی را در حوزه‌های "مرجعیت­ بخشی به دستاوردهای پژوهشی در زمینه افکارسنجی، مخاطب­ پژوهی، سواد‌رسانه­ ای و مسائل اجتماعی تدوین کرده که در حال حاضر، در‌دست اجراست.

2.حتما، برای تامین اهداف پیش بینی شده‌ای که ذکر شد راهبرد یا راهبردهای خاصی تعیین شده است؟

بله، علاوه بر تغییر رویکردها "از مسئله مداری به مسئله شناسی"، "از عرضه محوری به تقاضا محوری"، "از تمرکز نقطه‌ای به تمرکز روندی"، "از نظرسنجی سنتی به نظرسنجی‌های تبلتی و الکترونیکی" و "از پژوهش‌های درون سیستمی به پژوهش‌های برون سیستمی"، برای پیشبرد و تحقق اهداف یاد شده، راهبردهای ده گانه و برنامه ­های مرتبط با آن، تدوین و به نحوی، نقشه راه و افق پنج ساله مرکز ترسیم شده است. برای مثال، «ایجاد پیوند نظام مند میان حوزه پژوهش و حوزه های سیاستگذار، برنامه‌ریز و برنامه­ساز ­سازمان»، «کسب مرجعیت علمی در حوزه مخاطب پژوهی و مخاطب‌شناسی در سطح کشور»،«تبدیل شدن به کانون مطالعات و پژوهش ­های اجتماعی» و «جایگاه علمی ممتاز در حوزه سواد رسانه ­ای» از جمله این راهبرد ها هستند.

3. باتوجه به اهمیت و جایگاه این مرکزدرحوزه پژوهش، آیا اقدام خاصی برای ارتقای نیروی انسانی مرکز صورت گرفته است؟

همان­گونه که می­ دانید، پژوهشگران نقش مهمی در تولید محتوا، ارتقای سطح کیفی و اثربخشی محصولات فرهنگی و رسانه‌ای دارند، سازمان صدا و سیما یکی از نهادهایی است که علاوه ­بر تولید برنامه، باید شناخت دقیقی از مخاطبان، فضای اجتماعی و افکار عمومی جامعه داشته باشد. تحقق این امر نیز منوط به برخورداری و بهره­ گیری از پژوهشگران آشنا به رسانه است. از این رو، با توجه به اهداف، نیازها و چشم­ انداز ده ساله مرکز تحقیقات، در روند جذب پژوهشگران با تخصص­ ها و گرایش ­های لازم برای مرکز، پیش ­بینی ­های لازم در قالب طرح "آسیب ­شناسی نیروی انسانی مرکز و ترسیم وضعیت مطلوب برای یک دوره ده ساله "صورت گرفته است. به‌ این ترتیب، راهبرد مرکز در این حوزه "تدوین و اجرای سازوکارهای جذب، توانمند سازی نیروی انسانی حوزه پژوهش سازمان" است. تلاشمان این است که از ظرفیت‌‌های پژوهشگران متخصص تا حد لازم بهره گیری شود و با برگزاری دوره ­ها و کارگاه ­های آموزشی، توانمندی علمی و مهارتی پژوهشگران موجود ارتقا یابد. ضمن اینکه اقداماتی نیز برای اجرای نظام انگیزشی مؤثر صورت گرفته است.

4. برای کارآمدی و اثربخشی ساختار، فرآیندها و روندهای حوزه پژوهش سازمان و مرکز هم اقدام خاص صورت گرفته است؟

بله، در این حوزه هم چندین کار اساسی انجام داده‌ایم، نخست اینکه ساختار جدید مرکز ابلاغ شده است که این ساختار جدید، ناظر بر تخصصی‌تر شدن فعالیت های پژوهشی و همچنین توجه به ساختارها و نیازهای حوزه‌های صف و ستاد رسانه ملی است. برای مثال، در ساختار جدید، گروه‌های پژوهشی گفتمان انقلاب اسلامی و رسانه، مصرف رسانه­ ای، نیاز‌سنجی و مخاطب پژوهی، هنر و زیبایی­شناسی رسانه، فرهنگی – دینی و علوم شناختی و رسانه اضافه شده است.

در گام دوم برای اثر بخشی بیشتر دستاوردهای پژوهشی، ضمن بازنگری در نظام گزارش‌ دهی، قالب‌های جدیدی برای ارائه محصولات مرکز طراحی شده‌است. استفاده از اینفوگرافی و تهیه گزارش‌های روندی و نمودارهای علی سند اقدام (policy paper) از این قبیل‌ هستند.

در نظام توزیع و اطلاع رسانی محصولات مرکز هم بازنگری شده و سازوکار جدیدی طراحی شده است که براساس آن، دامنه بهره‌برداران و سطح دسترسی به محصولات مرکز گسترش یافته است.

علاوه بر این ها، در زمینه آماری و روشی با "بهینه سازی حجم نمونه"، "همسان سازی روش نمونه‌گیری"، "ابداع شیوه‌های خاص برای نمونه‌گیری‌های استانی" و "تنوع بخشی در روش‌های پژوهشی" گام‌های موثری برداشته شد و در زمینه فنی هم با "طراحی نرم‌افزارهای الکترونیکی (Epoll)"، اقدامات مهمی صورت گرفته است.

5. با توجه به حجم و تنوع محصولات و فعالیت­ های افکارسنجی سازمان، از جمله در موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... در سطح ملی – بویژه نظرسنجی ­های انتخاباتی- آیا برای مرکزیت­ بخشی و مرجعیت­ بخشی به این مرکز در خصوص افکارسنجی برنامه­ ای دارید؟

به طور کلی، افکارسنجی و مطالعات پیمایشی یکی از عرصه‌های مهم فعالیت حوزه پژوهش سازمان و مرکز تحقیقات است که قدمت پنجاه ساله دارد. البته در زمینه افکارسنجی، سیاست اصلی‌، توسعه دانش افکارسنجی و نوآوری در این حوزه، برای پایش به‌هنگام، مستمر و فراگیر افکارعمومی است تا به نحوی، به معتبرترین مرکز افکارسنجی و پر استنادترین نهاد علمی کشور در حوزه افکارسنجی تبدیل شویم.

از این رو، یکی از راهبردهای دهگانه مرکز، "دستیابی به مرکزیت پژوهش ­های افکارسنجی در حوزه­ های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در کشور" است. مرکز، برنامه­ های گسترده‌ای در این زمینه دارد که از جمله آن ها می‌توان به وی‍ژگی­ های فرهنگی و اجتماعی اقشار و اقوام ایرانی، طرح جامع سنجش ارزش­ ها و نگرش ­های ایرانیان، توسعه نظرسنجی­ های انتخاباتی، تدوین اطلس جامع وضعیت ایران، فرهنگ سیاسی ایرانیان، فرهنگ اقتصادی ایرانیان و فرهنگ مصرف رسانه ای ایرانیان اشاره کرد.

همچنین به‌منظور تحقق این سیاست، مرکز تحقیقات در‌ نظر دارد با مشارکت مراکز و موسسات مطرح افکارسنجی کشور، برای نخستین بار"همایش ملی افکارسنجی و مطالعات پیمایشی" را در 25 آذر، 1397 برگزار کند.

6. با توجه به اهمیت آگاهی و شناخت علمی از مسائل و آسیب­های اجتماعی کشور، آیا در این خصوص برنامه و اقدام مشخصی در مرکز صورت گرفته است؟

یکی از چشم اندازهای مرکز در این دوره، تبدیل شدن به کانون مطالعات و پژوهش ­های اجتماعی ایران است. که بر همین اساس، یکی از راهبردهای مرکز را پایش مستمر و گسترده مسائل، آسیب ­ها و موج های اجتماعی در کل کشور در نظر گرفته‌ایم. در این باره، ترسیم روند تغییرات شاخص ­های مهم اجتماعی – فرهنگی مانند سرمایه اجتماعی، احساس امنیت، اعتماد عمومی و نهادی، امید به آینده، رضایت از زندگی، احساس محرومیت نسبی و انجام پژوهش ­های افکارسنجی در موضوعات حساس اجتماعی از اولویت­ های پژوهشی این مرکز است.

در این زمینه، علاوه بر ایجاد گروه­ های پژوهشی مرتبط، چندین طرح­ پژوهشی در سطح ملی، مانند"علل، پیامدها و چرخه ­­های معیوب پدیده بیکاری و سیاست­ ها و راهبردهای مقابله با آن و "علل و پیامدها و چرخه­ های معیوب پدیده اعتیاد و سیاست­ ها و راهبردهای مقابله با آن" اجرا شده است.

7. با توجه به‌این‌که عرصه رقابت رسانه­ ای، منوط به رویکردی آینده­ نگرانه است، در این خصوص برنامه شما چیست؟

مطالعات آینده ­پژوهی و رویکرد آینده ­نگرانه به رسانه از جمله سیاست­ ها و راهبردهای پیش­روی حوزه پژوهش است که با تمرکز ویژه بر مطالعات آینده­ نگاری رسانه ملی و رسانه­ های جدید پپگیری می­ شود. از جمله مهم­ ترین برنامه ­های اصلی راهبرد مذکور "طراحی و تدوین سناریوهای آینده سازمان صدا و سیما در افق پنج ساله" و " بررسی آینده­ تلویزیون و سازمان­ های تلویزیونی در عصر رسانه‌‌های جدید و چالش ­های پیشرو" است.

8. با توجه به حضور پر رنگ فناوری­های جدید در حوزه افکارسنجی، مرکز تحقیقات سازمان از حیث بهره­ گیری از سامانه­ های نظرسنجی الکترونیکی در چه جایگاهی قرار دارد؟

توسعه سامانه نظرسنجی­ های الکترونیکی و تلفنی با توجه به ارتقا و گسترش فناوری­ های جدید در این زمینه، از جمله اقدامات برنامه‌ریزی شده این مرکز است؛ به نحوی که راه اندازی سامانه نظرسنجی الکترونیک (epoll)در سطح کشور یکی از مهم ترین برنامه‌های این مرکز برای سال1397 بود که با موفقیت آغاز شد. همچنین توسعه سامانه نظرسنجی تلفنی در همه مراکز استان­ ها، برنامه دیگری است که در مرحله تأمین زیرساخت ها و تجهیزات قرار دارد.

9. به عنوان یک نهاد پژوهشی – علمی درسازمان صداوسیما، سطح و گستره تعاملات علمی – پژوهشی خود را با سایر نهادهای علمی – پژوهشی کشور چگونه می­ بینید؟

گسترش و تقویت همکاری­ ها و تعاملات علمی – پژوهشی با نهادها و مراکز پژوهشی کشور از جمله سیاست ­های حوزه پژوهش سازمان است. در این خصوص، با هدف بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و تجارب علمی، تفاهم ­نامه­ هایی با مراکز علمی به امضا رسیده است که برخی از آن ها با پژوهشکده علوم شناختی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده علوم شناختی دانشگاه شهید بهشتی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و دانشگاه امام حسین (ع) بوده است.