باید مراکز پژوهشی فعال درباره کشورها داشته باشیم

مقام معظم رهبری در این زمینه تاکید فرمودند: کشورهای خارجی قبل از اینکه با ایران وارد مذاکره شوند تحقیقات و اطلاعات دقیقی نسبت به مورد مذاکره داشته و بگونه‌ای در تلاش هستند هنگام مذاکره منافع خودشان را به کشورمان تحمیل کنند. در این زمینه جام جم آنلاین گفت‌وگویی با محمدعلی اسفنانی، نماینده پیشی مجلس و دادیار دیوان عالی کشور داشته که در ادامه می‌خوانیم.
• به نظر شما، تاکید مقام معظم رهبری درباره توجه به اتاق فکر‌های کشورهای خارجی چه معنایی برای مسئولان دارد؟
ببینید؛ قبل از پاسخ به این سئوال باید مقدمه‌ای بگویم. به این ترتیب که امروزه روابط بین المللی کشورها در سطح دهکده جهانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همه به دنبال دستیابی به منافع خودشان خواهند بود. اما نکته اصلی اینجاست که پیروز میدان در شرایط فعلی آن کشوری است که علاوه بر اطلاع دقیق از قانون داخلی خود، نسبت به قوانین و واکنش‌های احتمالی کشور مقابل نیز اشراف داشته باشد. پس پاسخ دقیق سئوال شما این است که مقام معظم رهبری با اشرافی که در امور دارند به مسئولان یادآوری فرموده‌اند که قبل از ورود به هر مذاکره باید اطلاعات دقیقی از طرف یا طرفین مذاکره داشته باشند. به این دلیل که طبیعتا نشستن در یک جلسه‌ یا میز مذاکره بین المللی برای امضاء معاهده با مرجع بین المللی یا یک دولت می‌طلبد موجبات و جزئیات آن لحاظ شده باشد.
• منظور شما نسبت به اطلاعات همان برنامه‌های بلند مدت یا کوتاه مدت کشورهاست؟
بله؛ اصولا کشورهای توسعه یافته و پیش‌رفته سال‌هاست که از این شیوه برای مذاکره با کشورهای دیگر استفاده می‌کنند و برنامه‌های کوتاه مدت یا بلند مدتی در این زمینه تدوین و اجرایی کرده‌اند و بکار گرفته‌اند تا هنگامی که سرمیز مذاکره نشستند با اطلاعات و اشراف کامل مشغول مذاکره باشند.
• اجازه دهید به یکی از کشورها به شکل خاص اشاره کنم، آیا آمریکا نیز درباره ایران چنین نکته‌ای را رعایت کرده است؟
اصولا شرایط و رفتار آمریکا نسبت به ایران کاملا متفاوت است و براساس دشمنی‌هایی که با انقلاب اسلامی دارد تصمیم‌گیری می‌کند. اما دقیقا آمریکا درباره ایران نیز چنین کاری انجام داده و حتی در مواردی بسیار گسترده‌تر از دیگر کشورها نسبت به ایران برنامه‌ریزی کرده است. اصولا آمریکا برنامه‌ 50 ساله‌ای را تدوین می‌کند که در این برنامه تمامی موارد، نکته‌ها و ریزه‌کاری‌های احتمالی را مشخص کرده است و براساس همان موارد برخورد و رویکردش با کشور مورد نظر را اجرایی می‌کند یا به اصطلاح سیاست‌خارجی خود را اجرایی می‌کند.
• اشاره کردید به اینکه آمریکا برنامه‌ای خاص درباره ایران تدوین کرده، در این زمینه بیشتر توضیح دهید.
با درنظر گرفتن اینکه آمریکا همواره به دنبال ضربه زدن به آرمان‌ها و دستاوردهای انقلاب شکوهمند اسلامی است مدت‌هاست حدود 2300 پژوهشکده ایران شناسی را تاسیس کرده است. این پژوهشکده‌ها با بکارگیری متخصصان، کارشناسان و محققان صرفا درحال بررسی رفتار، عملکرد و واکنش‌های دولت و جامعه ایران حتی در ریزترین موارد هستند. کارشناسان پس از بحث‌ وبررسی دقیق مواردی که به دنبال آنها هستند، گزارش عملکردی را به نهادبالاتر ارایه کرده و در نهایت گزارشی مدون به دولت ارسال می‌شود تا براساس آن دولت سیاست خود نسبت به ایران را تدوین کند.
• در این زمینه مصداقی هم دارید؟
بله؛ برجام بارزترین آنهاست. آنطور که ما اطلاع داریم هنگام مذاکرات هسته‌ای تقریبا 100 نفر از برجسته‌ترین کارشناسان مباحث حقوقی و هسته‌ای طی مذاکرات مشغول آنالیز و بررسی جلسات بوده‌اند و به صورت آنلاین موارد را به مجموعه‌های بالاتر و دولت خود اطلاع می‌دادند تا در نهایت تصمیم‌گیری این کشور در مذاکره براساس آن اطلاعات صورت پذیرد. اینگونه که حتی گاهی برای نوشتن یک بند بسیار کوچک در تفاهم نامه ساعت‌ها یا روزها زمان می‌خریدند که بهترین کلمه یا عبارت را بکارگیرند تا مبادا تعهدی بیشتر از آنچه در نظر داشتند را به ایران بدهند.
• ایران در این مذاکره هم کارشناسانی داشته که منافع ایران را تامین کنند، پس مشکل کجاست؟
بله؛ قطعا اینگونه است. ولی یک نکته نباید فراموش شود که متن برجام به زبان انگلیسی است و در طول مذاکرات قطعا برای تصمیم‌گیری لازم بوده متن به زبان فارسی ترجمه شده و براساس متن فارسی تصمیم‌گیری شود. اما همه می‌دانیم هنگام ترجمه قطعا مواردی کمرنگ یا پررنگ‌تر خواهد شد که کارشناسان باید با استفاده از آگاهی‌ها و اطلاعاتی که از رفتار آمریکا و کارشناسان این کشور داشتند تصمیم‌گیری می‌کردند. پس من معتقدم اگر هنگام برجام آمریکایی‌ها 100 کارشناس همراه داشتند ما باید 500 کارشناس را بکار می‌گرفتیم تا مبادا نقصی ایجاد شود. این دقیقا همان نکته‌ای است که مقام معظم رهبری تاکید فرموده‌اند یعنی اشراف کامل به اطلاعات هنگام مذاکرات یا توافقنامه‌های خارجی که می‌توان سند 2030 یا حتی FATF را هم به آن افزود. اجازه دهید برای شما یک مثال دیگر بزنم که بروزتر باشد. اداره خزانه‌داری آمریکا مجموعا 400 کارشناس برجسته در اختیار دارد که معمولا در تصمیم‌گیری‌ها اظهار نظر می‌کنند. این اداره اخیرا برای اعمال تحریم‌های جدید علیه اقتصاد کشورمان 300 نفر از آنها را بکار گرفته که براساس اطلاعات پژوهشکده‌های ایرانشانسی و همچنین اطلاعات حقوقی و اقتصادی خودشان هرگونه نقطه ضعف را از تحریم‌های آتی دور کنند. حالا خودتان ببینید اهمیت شناخت، اطلاعات و تسلط به طرف مذاکره چقدر است .
• پس شما تاکید دارید همانطور که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند باید اتاق‌فکرهای ایران هم تشکیل و نسبت به موارد کارشناسی کند؟
دقیقا؛ اصولا امروزه بدون اطلاعات و اشراف کامل به جامعه مورد مذاکره اگر سر میز گفت‌وگو بنشینیم بازنده خواهیم بود. چون طرف مقابل قبلا تمام اطلاعات را به دست آورده و آنالیز کرده است و حتی بعضا با استفاده از قوانین خودمان به ما ضربه می‌زند. من تاکید دارم امروز پس از 4 دهه که از انقلاب شکوهمند اسلامی می‌گذرد، دیگر جای آزمون و خطا نداریم و باید دقیق براساس منافع ملی کشورمان عمل کنیم. البته نکته دیگری هم در فرمایشات ایشان نهفته است که باید به آن توجه داشته باشیم. ایشان فرمودند :«مجلس جای اظهارنظر حکیمانه است». بنابراین نمایندگان باید با اشراف کامل نسبت به تصویب قوانین و بررسی لوایح اقدام کنند و اگر اشراف کامل به هر دلیل ندارند باید از نظرات کارشناسی و اتاق فکر‌های تخصصی داخل کشورمان استفاده کنند. تا آنچه که از مجلس به عنوان قانون خارج می‌شود بدون هیچ تردیدی قابلیت اجرایی داشته باشد.
• منظور شما تاکید مقام معظم رهبری به بازنگری قوانین است؟
به نکته خوبی اشاره کردید، اجازه دهید اینگونه توضیح دهم، در شرایط فعلی بعضا مسئولان براین باورند که اگر در مذاکرات بین المللی بتوانیم قوانین جاری کشورمان را ملاک قرار دهیم قطعا برنده مذاکره خواهیم بود درحالی که این تفکری اشتباه است. چون قوانین ما بعضا نقیصه‌هایی دارد که طرفین مذاکره با پژوهش آنها را دقیق می‌دانند و اتفاقا ما را هم تشویق می‌کنند که همان قوانین را در مذاکره بکارگیریم. پس پاسخ این سئوال شما دقیقا نظر رهبر معظم انقلاب است. باید در قوانین جاری کشور بازنگری داشته باشیم تا اگر نقصی در آن وجود دارد برطرف کرده و هنگام مذاکره به طرف خارجی هم سعی کنیم با استفاده از قوانین خودشان به نفع منافع ملی مذاکره کنیم. پس نتیجه اینکه رهبر معظم انقلاب طی دیدارشان با نمایندگان دقیقا هدفمند نکات را متذکر شدند به این ترتیب که نمایندگان ابتدا باید زمینه اصلاح قوانین و کاهش خلاء موجود را فراهم کنند و در کنار آن تیم‌ها و اتاق‌های فکر ایران مشغول بررسی کشورهای مورد مذاکره باشند تا با قوانین قوی و اجرایی درکنار اطلاعات دقیق از جامعه هدف دولت بتواند قدرتمند سرمیز مذاکره بنشیند. البته تاکنون هم چنین بوده نه اینکه مشکلی داشتیم اما لازم است براساس شرایط روز جهان دقیق‌تر عمل کنیم.

عماد عزتی / جام جم آنلاین