مناسبات ایرانیان با حجاز در دوره‌های مختلف منتشر شد

مناسبات ایرانیان با حجاز در دوره‌های مختلف اسلامی یکی از موضوع‌های قابل اعتنا برای بررسی و تحقیق است که هر دوره‌ای از آن، به بررسی و تأمل جداگانه‌ای نیاز دارد تا کنون تنها برخی دوره‌ها شناسانده شده و بیشتر کارهای انجام شده ناظر به روابط ایران و عربستان در دوران معاصر است.

تحقیق و بررسی درباره مناسبات دولت‌ها با حجاز و اثرگذاری آنها بر تحولات سیاسی و اجتماعی، به‌ ویژه حج‌گزاری و خدمات در حرمین شریفین که بخشی از تاریخ بلند اسلام را به خود اختصاص داده است، تألیف چنین نوشتار‌هایی را توجیه‌پذیر می‌کند.

کتاب «مناسبات ایرانیان با حجاز در دوره‌های مختلف تاریخ اسلام» از مقدمه و فصل‌های مفاهیم و کلیات، مناسبات ایرانیان با حجاز از صدر اسلام تا آل‌بویه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر ترکان، مناسبات ایرانیان با حجاز از عصر مغول تا صفویه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر صفویه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر افشاریه و زندیه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر افشاریه و زندیه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر قاجار و مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر پهلوی گردآوری شده است.

در مقدمه این کتاب آمده است: «مقصود از مناسبات ایرانیان با حجاز، صرف روابط سیاسی دولت‌های حاکم بر ایران با حاکمان حجاز نیست، بلکه روابط مردم دو سرزمین را در ابعاد مختلف نیز شامل می‌‌شود. البته در تاریخ سرزمین‌های اسلامی، به‌ ویژه ایران، یکی از عرصه‌های مهم مرتبط با حج، سیاست و حکومت بود. هر یک از دولت‌های اسلامی، بیشترین تلاش خود را به مسائل مربوط به حج معطوف می‌‌کردند تا مشروعیت و محبوبیت خود را افزایش دهند».

نویسنده در فصل اول به عناوین «ایرانیان، ایران، حجاز، مناسبات، مناسبات ایرانیان با حجاز پیش از اسلام و ایرانیان و بندر جده» را مورد بررسی و در فصل دوم به موضوعات «مناسبات ایرانیان با رسول‌ الله‌(ص)، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر خلفا، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر امویان، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر عباسیان تا تسلط آل‌بویه بر بغداد و مناسبات ایران و حجاز در عصر آل‌بویه» پرداخته است.

مباحث «غزنویان، سلجوقیان، عوامل مؤثر بر روابط سیاسی سلجوقیان با حجاز، ابزار نفوذ سلجوقیان در حرمین، سیر اجمالی مناسبات سلجوقیان با حجاز، خوارزم‌شاهیان و نام و مدت زمام‌داری خوارزن‌شاهیان» در فصل سوم و گفتارهای «ایلخانان مغول، تیموریان، ترکمانان» در فصل چهارم مورد بررسی قرار گرفته است.

مؤلف در بخش ایلخانان مغول نوشته است: «از هجوم مغولان به ایران که از سال 616 ه. ق شروع شد تا تشکیل حکومت ایلخانی (654 736 ه. ق) و حتی تا اواخر قرن هفتم که حاکمان مغول در ایران، مسلمان شدند، حجاز از سیاست‌های دولت ممالیک مصر متأثر بود. این دولت در تثبیت جایگاه خود در حجاز تلاش‌های بسیاری کرد. در این زمان، مغولان حاضر در ایران هنوز مسلمان نشده بودند؛ برخی از آن‌ها شَمَن‌پرست، برخی بودایی و دیگران مسیحی بودند.

طبیعی بود که آنان به حج اعتقادی نداشتند و حتی چنگیز‌خان مغول با این اعتقاد که سراسر جهان، خانه خداست، مانع حج‌گزاری مسلمانان در قلمرو خود می‌شد. بدین ترتیب، ایرانیان تا زمانی که مغولان تحت تأثیر فرهنگ اسلام و ایران، مسلمان نشده بودند نتوانستند با حجاز ارتباط قابل توجهی داشته باشند».

نگارنده در فصل پنجم مطالبی را درباره «معرفی و مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر صفویه» و در فصل ششم در زمینه موضوعات «افشاریه، معرفی افشاریه، روابط با حجاز، سلسله زندیه، معرفی زندیه و روابط زندیه با حجاز» نکاتی را به نگارش آورده است.

در فصل هفتم گفتارهای «معرفی قاجار، عوامل مؤثر بر روابط قاجارها با حجاز و مناسبات شاهان قاجار با حجاز» و در فصل هشتم مباحث «روابط رضا شاه پهلوی و روابط ایران و حجاز در سلطنت محمدرضاشاه پهلوی» آمده است.

نگارنده در این کتاب به نامه فتحعلی شاه به امیر سعودی در زمان حمله وهابیت به عتبات عالیات که منجر به کشته‌ شدن بسیاری از شیعیان شده بود اشاره کرده و نوشته است: «فتحعلی شاه قاجار در نامه‌ای که به امیر سعودی نوشت، از او خواست تا اموال ربوده شده از مکان‌های مقدس عتبات عالیات را بازگرداند و دیه کشته‌شدگان را بپردازد. فتح‌علی شاه در این نامه امیرسعودی را تهدید کرد اگر به موارد اشاره شده در نامه اعتنا نکند، دولت قاجار به دُرعیه در نجد حمله خواهد کرد.

شاه ایران به سلیمان پاشا، حکمران منصوب دولت عثمانی در بغداد نیز نامه‌ای نوشت و از او خواستار برخورد با وهابیان شد. سلیمان پاشا در پاسخ، قول مساعد داد که مسؤولیت جبران خسارت‌های وارد شده بر عتبات و زائران را بر عهده می‌گیرد.»

علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب می‌توانند با شماره تلفن 37838400 025 و 64512003 021 تماس بگیرند.

بر اساس این گزارش، کتاب مناسبات ایرانیان با حجاز در دوره‌های مختلف تاریخ اسلامی نوشته سیدمحمود سامانی در 252 صفحه در قطع وزیری با شمارگان 3000 نسخه و به قیمت 7000 تومان از سوی نشر مشعر منتشر شده است و کتابخانه تخصصی حج و زیارت در پایگاه اطلاع رسانی حج متن کامل کتاب‌های حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت را با فرمت‌های گوناگون در اختیار عموم کاربران قرار داده است.

منبع: خبرگزاری فارس