نگذاریم خون از دماغ کسی بیاید

آمار تصادفات جاده‌ای و حوادث نوروزی در ایران بسیار بالاست و هر ساله تعداد زیادی از هموطنان‌مان بر اثر این حوادث دچار آسیب‌های جدی‌شده و حتی جان خود را از دست می‌دهند.

در این میان گر‌چه آرزوی ما نوروزی خوش و در سایه سلامت و شادکامی برای همه هموطنان است، اما متاسفانه ظاهرا واقعیت از چیز دیگری حکایت دارد.

از آنجا که بیشتر حوادث بخصوص حادثه‌های جاده‌ای یا صدمات ناشی از آن در دامن طبیعت، با خونریزی همراه است و نیز به دلیل خطرات جدی متعاقب بروز خونریزی که به راحتی می‌تواند منجر به مرگ شود، در ادامه به توضیحاتی در این زمینه و مواجهه با آن می‌پردازیم. می‌توانید اطلاعات مفصلی را در این مورد و نیز آسیب‌ها و صدمات دیگر در پایگاه اینترنتی «امدادگر» (www.emdadgar.com)  ملاحظه کنید.

خونی که می‌ریزد

خونریزی عموما در بسیاری از حوادث رخ‌می‌دهد و به همین دلیل آگاهی از ابعاد آن و شیوه رویارویی با آن بسیار مهم است.

خونریزی تبعاتی در پی دارد که توجه نکردن به آنها می‌تواند کار را به مرگ بکشاند. این تبعات را می‌توان کاهش انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن، کاهش فشار خون، افزایش تعداد ضربان قلب و البته کاهش قدرت پمپاژ قلب دانست.

اگر خونریزی متوسط باشد، یعنی حدود یک لیتر خون از دست برود و به آن بی‌توجهی شود، ممکن است سبب بروز شوک شود.

خونریزی‌های شدید نیز در صورت توجه نکردن ظرف مدت چند دقیقه ممکن است به مرگ بینجامد.

از نشانه‌ها غافل نباشید

نخستین علائم خونریزی رنگ پریدگی و افزایش تعداد ضربان قلب است. اگر خونریزی شدت یابد و مهار نشود، علائم دیگری نیز بروز خواهد کرد:

* احساس تشنگی
* ضعف و بی‌قراری البته گاهی به همراه پرخاش
* نفس‌نفس‌زدن‌های پشت‌سر هم البته کاملا سطحی
* سردی پوست و نشستن عرق سرد برپیشانی
* تند و ضعیف‌شدن نبض
* حالت تهوع و گاهی استفراغ
* خواب آلودگی و سیاهی‌رفتن چشم
* احساس سرگیجه
* احساس سرما

در خونریزی خارجی، خروج خون از بدن دیده می‌شود و برای تشخیص نیاز چندانی به علائم دیگر نیست، اما در خونریزی داخلی، خون به بخش‌های داخلی بدن می‌ریزد و ممکن است به طور مستقیم نتوانیم متوجه خونریزی شویم.

به همین دلیل نشانه‌های فوق کمک بسیاری به تشخیص خونریزی داخلی می‌کنند.

خوشرو باشید

به هنگام مواجهه با خونریزی حتی اگر نیروی آموزش‌دیده‌ای هم نباشید، می‌توانید اقدامات موثری در پیش گیرید و از بروز فاجعه جلوگیری کنید.

به یاد داشته باشید در چنین شرایطی اطلاع به اورژانس یا نیروهای امداد از مهم ترین اقدامات است و در اولویت نخست قرار دارد.

* سرعت عمل خود را بالا ببرید، اما یک اصل را هرگز فراموش نکنید: خونسرد باشید!

* اقدام به مهار خونریزی کنید.‌ (برای اطلاع از شیوه‌های مهار خونریزی به بخش «خونریزی را مهار کن!» که در ادامه می‌آید توجه کنید)‌

* فرد آسیب‌دیده را در یک سطح صاف و هموار و راحت به پشت بخوابانید. توجه داشته باشید که در این حالت، در صورت امکان باید زانو‌ها خمیده و بالاتر از سطح بدن قرار گیرند.

* در این حالت، لباس‌های فرد آسیب‌دیده را شل کنید. این قاعده را بخصوص درباره لباس‌های تنگ و کمربند حتما اجرا کنید.

* بدن فرد آسیب‌دیده را گرم نگه دارید.

* عضو یا اعضای آسیب‌دیده را بی‌حرکت کنید.

* سعی کنید عضو آسیب‌دیده تا حد ممکن در ارتفاعی بالاتر از قلب قرار گیرد.

* اگر مصدوم دچار شوک شده است، پاهای او را بالاتر از بدنش قرار دهید.

* همواره به یاد داشته باشید که بخصوص در موارد آسیب‌دیدگی ناحیه سر و گردن، این نواحی نباید پایین‌تر از سایر بخش‌های بدن قرار گیرند زیرا سبب افزایش میزان خونریزی خواهد شد.

* اگر خونریزی در اثر فرو رفتن جسم تیز یا برنده‌ای رخ داده است، هرگز سعی در خارج‌کردن آن از بدن مصدوم نکنید. این کار سبب شدت‌گرفتن خونریزی خواهد شد. به علاوه دقت کنید برای بندآوردن یا جابه‌جا کردن مصدوم هرگز به این جسم فشار وارد نشود.

* اگر در محل خونریزی خون لخته شده است، هرگز تکه‌های لخته خون را از بدن جدا نکنید زیرا سبب بروز مجدد خونریزی یا شدت آن خواهد شد.

* در کوتاه‌ترین زمان ممکن، اگر امکان دسترسی تلفنی به نیروهای امداد نیست، مصدوم را به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس منتقل کنید.

خونریزی را مهار کن

برای مهار خونریزی خارجی، روش‌های گوناگونی وجود دارد که در اینجا به بیان سه روش ساده اکتفا می‌کنیم:

* استفاده از آب سرد در خونریزی‌های جزئی: این روش به راحتی می‌تواند سبب لخته‌شدن خون در ناحیه آسیب‌دیده در صدمات جزئی‌شده و خون را بند آورد.

* بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده: در صورت امکان، عضو آسیب‌دیده را بالاتر از سطح بدن و بخصوص قلب نگه دارید. این کار سبب کاهش میزان خونریزی خواهد شد. طبیعی است که این روش برای خونریزی همه اعضای بدن امکان‌پذیر نیست. به‌علاوه اگر در عضو دچار خونریزی شکستگی وجود داشته باشد نیز نمی‌توان از این شیوه استفاده کرد.

* اعمال فشار مستقیم بر ناحیه دچار خونریزی: این روش، موثرترین روش بندآوردن خون است. برای این کار به دو شیوه می‌توان عمل کرد:

1‌- یک یا چند عدد گاز استریل یا یک تکه پارچه تمیز (ترجیحا سفید) را روی محل خونریزی قراردهید و با دست بر آن فشار وارد کنید و در همین وضع نگه دارید تا خون بند بیاید.

2‌- گاز استریل یا پارچه تمیز سفید را روی محل خونریزی قرار داده و با یک عدد باند یا یک تکه بزرگ پارچه تمیز محکم بانداژ کنید تا از ادامه خونریزی جلوگیری کند.

نحوه بانداژ مهم است: بانداژ از یکسو نباید به قدری شل باشد که نتواند جلوی خروج خون را بگیرد و از سوی دیگر نباید آنقدر محکم باشد که مانع جریان خون طبیعی عضو و کبودشدن آن شود.

خونریزی خاموش

همیشه خونریزی خارجی نیست. گاهی بدن از داخل خونریزی می‌کند که در واقع یک اتفاق به ظاهر خاموش است زیرا به چشم نمی‌آید و از همین جاست که خطرش دو‌چندان است؛ چون اگر علائم غیرمستقیم آن را نشناسیم (علائمی که در بالا به آنها اشاره شده است)، نمی‌توانیم خونریزی را تشخیص دهیم و ممکن است همین امر جان مصدوم را با خطرهای جدی مواجه سازد.

به یاد داشته باشید در صورت وقوع خونریزی‌های متوسط یا شدید دقیقه‌ها تعیین کننده‌اند. پس به نشانه‌های خونریزی دقت کنید و در صورت مشاهده بلافاصله وارد عمل شوید.

زنگ خطرهای مهم

علاوه بر مواردی که در بالا به آنها اشاره شد، مواردی هم هستند که معنای مهمی دارند و باید مورد توجه ویژه قرار گیرند زیرا از صدمات بخصوصی حکایت می‌کنند:

* اگر ضربه به سر مصدوم وارد شده باشد، استفراغ‌های مکرر بسیار جدی است و نشانه ضربه مغزی به‌شمار می‌رود. به علاوه خروج مایع شفاف مغزی از بینی و گوش نیز نشانه ضربه مغزی است.

* اگر مصدوم از ناحیه شکم مورد اصابت قرار گرفته باشد، درد شدید ناحیه شکم می‌تواند نشانه خونریزی داخلی به شمار رود. این خونریزی عموما ناشی از پارگی یکی از اعضای داخلی است که می‌تواند شامل اعضای حیاتی باشد.

دست روی دست نگذارید

هنگام خونریزی:
* نخستین و مهم‌ترین کار، انتقال مصدوم به نزدیک‌ترین مرکز درمانی است.

* علاوه بر این کار، آنچه اهمیت دارد بررسی علائم حیاتی مانند نبض، ضربان قلب و تنفس است.

* به علاوه باید سعی کنید فرد آسیب‌دیده را در وضع و شرایط مناسب قرار دهید. در صورت بروز حالت تهوع و استفراغ‌های متوالی، فرد را به پهلو بخوابانید تا در صورت استفراغ، محتویات از دهانش خارج شده و وارد ریه‌های او نشود. سهل‌انگاری در انجام این کار به راحتی می‌تواند باعث خفگی فرد شود.

* در صورت بروز خونریزی داخلی در دست یا پا، اندام آسیب‌دیده را بالا نگه دارید. این کار تحت تاثیر جاذبه، سبب کاهش میزان خونریزی خواهد شد.

* تا رسیدن نیروهای امدادگر یا رساندن مصدوم به مرکز درمانی، چیزی به او نخورانید.

* در ضربه مغزی کاملا دقت کنید که سر مصدوم بالاتر از سطح بدن او قرار گیرد و هرگز مانع خروج مایع مغزی از گوش یا بینی او نشوید.

مسعود ایثاری