بچه کجایی قهرمان؟

یک سال پس از آن در سال1949 نوبت به محمود نامجو، دیگر قهرمان وزنه‌برداری کشور رسید تا با کسب مدال طلای رقابت‌های جهانی وزنه‌برداری در لاهه هلند، اولین طلای تاریخ ورزش ایران را نیز به دست بیاورد.

هرچند در آن سال‌ها تعداد مدال‌آوران ایران انگشت‌شمار بود، اما هرچه گذشت بر تعداد مدال‌ها و مدال‌آوران هم افزوده شد. آنقدر که همین چند ماه پیش و در المپیک 2012 لندن کاروان ورزش ایران با کسب 12 مدال طلا، نقره و برنز تاریخ‌ساز شد و در میان 20 کشور برتر جهان قرار گرفت.

در تمام این سال‌ها بیش از 160 ورزشکار در رقابت‌های جهانی و المپیک برای ایران مدال کسب کرده‌اند؛ یعنی اگر کسی از قلم نیفتاده باشد دقیقا 165 ورزشکار. البته قطعا این آمار با احتساب مدال‌آوران آسیایی ورزش ایران از مرز 500 و شاید هزار ورزشکار هم بگذرد، اما با بررسی همین جامعه آماری 166 نفری هم تا حدودی می‌توان فهمید کدام استان‌ها مهد کدام یک از رشته‌های مدال‌آور ماست.

وزنه‌برداری، کشتی، تکواندو، کاراته، جودو، ووشو و دوومیدانی که این آخری به لطف درخشش احسان حدادی در المپیک لندن به فهرست رشته‌های مدال‌آور ما در عرصه رقابت‌های جهانی اضافه شد، هفت رشته‌ای است که ورزشکاران کشورمان طی 65 سال گذشته در آنها به مدال المپیک و جهان دست یافته‌اند. اما این قهرمانان جهان و المپیک، هریک اهل کدام‌یک از استان‌های کشور هستند؟!

ترک‌ها، سرآمد در وزنه‌برداری

در وزنه‌برداری که اولین مدال المپیک و اولین طلای جهانی ورزش ایران در این رشته به دست آمد، مجموعا 23 ورزشکار در عرصه رقابت‌های جهانی و المپیک روی سکو رفتند که در این میان اردبیل و تهران هر کدام با داشتن چهار قهرمان، وزنه‌بردارخیزترین استان‌های کشور هستند. اردبیل زادگاه حسین رضازاده، قهرمان دو دوره المپیک و دارنده 13 مدال المپیک، جهانی و آسیایی هم هست.

دیگر مدال‌آور اردبیلی ورزش ایران در المپیک‌ها سجاد انوشیروانی است که او هم مثل حسین رضازاده در دسته فوق سنگین موفق به کسب مدال نقره المپیک 2012 لندن شد.

اردبیل غیر از رضازاده و انوشیروانی مدال‌آور المپیکی دیگری در تاریخ ورزش ایران نداشته، اما در عرصه جهانی سه اردبیلی دیگر هم موفق به کسب مدال شده‌اند: رحیم علی‌آبادی (کشتی)، سعید محمدپور (وزنه‌برداری) و جواد آقایی (ووشو).

اگر به وزنه‌برداری برگردیم یک آمار دیگر هم جلب توجه می‌کند؛ این‌که نزدیک به 35درصد قهرمانان این رشته از سه استان ترک‌زبان کشور، یعنی آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل هستند. وقتی از هر سه وزنه‌بردار قهرمان ایران‌زمین، در رقابت‌های جهانی و المپیک، یکی آذری‌زبان است نشان می‌دهد این خطه از چه استعداد سرشاری در وزنه‌برداری برخوردار است. این آمار همچنین می‌گوید تهران، مازندران و کرمانشاه با داشتن قهرمانانی چون محمد نصیری، حسین توکلی، بهداد سلیمی، محمدعلی فلاحتی، کوروش باقری و کیانوش رستمی دیگر استان‌های وزنه‌بردارخیز کشور است؛ حقیقتی که خود گویای لزوم توجه بیشتر به امکانات وزنه‌برداری استان‌های نام برده است.

تهران؛ مهد کشتی و تکواندو

کشتی در ایران یکی از پرطرفدارترین ورزش‌هاست و ریشه در تاریخ و سنت‌های ایرانی دارد، به‌طوری‌که معمولا به‌عنوان ورزش ملی ایران از آن یاد می‌شود. کشتی از دوران باستان در ایران رونق داشته که در میان سبک‌های گوناگون ملی و محلی، کشتی پهلوانی فراگیرترین سبک آن بوده‌ است.

کشتی لوچو در مازندران، کشتی با چوخه در خراسان، کشتی گیله مردی در گیلان، کشتی زوران پاتوله در کردستان، کشتی لری در لرستان، کشتی بغل به بغل در قزوین، کشتی عاشیرما در آذربایجان شرقی، کشتی گوراش در مناطق ترکمن‌نشین، کشتی عربی در میان ایلات و عشایر خوزستان، کشتی کمربندی در استان اصفهان، کشتی لشکرکشی در استان یزد، کشتی کج‌ گردان در سیستان و بلوچستان، کشتی دسته بغل در استان فارس و کشتی کمری در آذربایجان و ترک‌های قزلباش. این گونه‌ها خود نشان از فراوانی و اهمیت ورزش کشتی در جای جای این سرزمین دارد البته آنچه هم‌اکنون مورد بحث ماست، سبک بین‌المللی کشتی است؛ یعنی کشتی آزاد و فرنگی.

اولین تشک اسفنجی کشتی سال 1317 در دانشسرای تربیت بدنی در دروازه دولت تهران پهن شد. یک سال بعد اولین دوره مسابقات کشتی آزاد قهرمانی کشور در ورزشگاه امجدیه (شیرودی) تهران برگزار شد. نخستین حضور بین‌المللی کشتی ایران در المپیک ۱۹۴۸ لندن بود که منصور رئیسی در آنجا به مقام چهارم رسید.

سه سال بعد در سال 1951 هلسینکی، تیم ملی کشتی برای اولین بار حضور در رقابت‌های قهرمانی کشتی جهان را هم تجربه کرد و محمود ملاقاسمی با کسب مدال نقره وزن 52 کیلوگرم، نام خود را به عنوان نخستین مدال‌آور جهانی این رشته در ایران مطرح کرد.

این گوش شکسته تهرانی یک سال بعد در المپیک 1952 هلسینکی، با کسب مدال برنز نخستین مدال‌آور کشتی ایران در المپیک‌ها لقب گرفت.

اما طی 61 سال گذشته 84 کشتی گیر در دو رشته آزاد و فرنگی در عرصه رقابت‌های جهانی و المپیک صاحب مدال شدند.

هرچند بیش از نیمی از این قهرمانان از دو استان تهران و مازندران هستند که البته در نوع خودش جالب توجه است اما پراکندگی زادگاه این 85 مدال‌آور، همچون گونه‌ها و سبک‌های محتلف کشتی، در بیشتر نقاط کشور گسترده شده است.

43 درصد از مدال‌آوران جهانی و المپیکی تاریخ کشتی ایران اهل تهران هستند تا پایتخت به‌عنوان قطب اول ورزش ملی ایرانی‌ها مطرح باشد. نام‌های بزرگی چون محمود ملا قاسمی، سیدعبدالله مجتبوی، غلامرضا تختی، ناصر گیوه‌چی، توفیق جهانبخت، ابراهیم سیف‌پور، محمدعلی صنعتکاران، منصور مهدیزاده، سیدشمس‌الدین سیدعباسی، ابراهیم جوادی، محسن فره‌وشی، منصور برزگر، محمد بنا، علیرضا سلیمانی، اکبر فلاح، عباس جدیدی، محمد طلایی، علیرضا حیدری، علیرضا دبیر و حمید سوریان به ما می‌گویند هرچقدر برای کشتی تهران هزینه شود، باز هم کم است.

مازندران، استان کشتی خیز ایران

300 کیلومتر آنطرف‌تر از تهران، در مازندران هم کم نیستند این نام‌های بزرگ. این استان شمالی با داشتن 18 درصد از مدال‌آوران جهانی و المپیکی کشتی، دومین خاستگاه این رشته پرطرفدار در ایران به‌شمار می‌رود. عبدالله موحد، پرافتخارترین آزادکار تاریخ کشتی ایران، امامعلی حبیبی، مجید ترکان، عسگری محمدیان، رضا سیم‌خواه، عباس حاج‌کناری، حسن رنگرز، مهدی حاجی‌زاده، سیدمراد محمدی، رضا یزدانی، قاسم رضایی، مهدی تقوی و کمیل قاسمی همگی از خطه مازندران رشد کرده و مدال‌های جهانی و المپیکی کشتی را درو کردند.

خراسان رضوی به لطف خانواده خادم، کرمانشاه با محبی‌ها، همدان با چهره‌های جدیدی چون مسعود مصطفی جوکار، سعید ابراهیمی و صادق گودرزی و همین‌طور قم، آذربایجان شرقی، لرستان، گیلان، گلستان، شیراز و قزوین از دیگر استان‌هایی است که با معرفی قهرمان جهان و المپیک نشان داده‌اند در صورت سرمایه‌گذاری‌های بیشتر می‌توانند باز هم محلی برای رشد قهرمانان بزرگ کشتی باشند.

تکواندوی افتخارآفرین

سومین رشته مدال‌آور ما در المپیک و رقابت‌های جهانی، تکواندو است. در این رشته رزمی هم مثل کشتی حرف اول را تهرانی‌ها می‌زنند. از هادی ساعی پرافتخارترین ورزشکار ایران در ادوار مختلف المپیک گرفته تا نادر خدامرادی، فریبرز عسگری، مهدی بی‌باک، مجید افلاکی، بهزاد خداداد، امید غلامزاده، برادران تاجیک و محمد باقری معتمد، همگی خبر از استعداد بالای پایتخت‌نشین‌ها در فتح قلل جهانی تکواندو می‌دهند.

55 درصد از مدال‌آوران جهانی و المپیکی تکواندوی ایران زاده تهران هستند. با این حال ستاره‌هایی چون یوسف کرمی (آذربایجان شرقی)، علیرضا نصرآزادانی (اصفهان)، فیض‌الله نفجم (مازندران)، کوروش رجلی (خوزستان) و برادران دانش (بندرعباس) نشان می‌دهند توجه بیشتر به این استان‌ها هم می‌تواند قهرمانان ارزنده‌ای را در رشته تکواندو در پی داشته باشد.

ووشوخیز مثل اصفهان و مازندران

اما همانقدر که تهران، در کشتی و تکواندو سرآمد دیگر استان‌های کشور است، در ووشو که یک ورزش نوظهور برای ایرانی‌ها به شمار می‌رود، باید نگاه‌ها را بیشتر متوجه دو استان اصفهان و مازندران کرد. ووشو در المپیک‌ها حضور ندارد اما ووشوکاران کشورمان در 15 سال گذشته 54 مدال جهانی شامل 22 طلا، 16 نقره و 16 برنز به دست آورده‌اند تا از این حیث نام ایران بعد از چین، ویتنام و هنگ کنگ به عنوان قدرت چهارم ووشوی دنیا مطرح باشد.

در این میان اصفهانی‌ها با داشتن پنج قهرمان که چهار نفر آنها بانوان هستند، ووشوخیزترین استان کشور است. مازندرانی‌ها هم چهار قهرمان ووشو دارند پس از این دو استان، به تهران، خوزستان و زنجان برمی خوریم که طی این سال‌ها دو مدال‌آور جهانی در این رشته داشته‌اند.

ورزش ایران در رشته‌های جودو و دوومیدانی هم صاحب مدال جهانی شده است اما به‌واسطه درخشش ورزشکارانی چون محمود میران، آرش میراسماعیلی و احسان حدادی نمی‌توان از تهران یا لرستان به عنوان مهد این دو رشته در ایران یاد کرد.

در مجموع دانستن زادگاه قهرمانان و محلی که آنها در آن رشد پیدا کرده‌اند تا به عنوان های جهانی برسند به ما کمک می‌کند تا بهتر با خاستگاه ورزش‌های مدال‌آورمان آشنا شویم. هرچند نباید فراموش کرد در کشوری به گستردگی ایران، از هر کوی و برزنی می‌توان انتظار داشت، روزی و در رشته‌ای، یک استعداد ناب قد علم کند و قهرمان جهان شود.از این استعدادها تاکنون کم نداشته‌ایم. نمونه‌اش جاسم ویشگاهی کاراته کای گیلانی، احسان پیغمبری ووشوکار خراسانی، علی شاطرزاده کاراته کای اصفهانی، جواد آقایی ووشوکار اردبیلی، شاهین نصیری‌نیا وزنه‌بردار شیرازی، علیرضا کتیرایی کاراته کای قمی، نصرالله دهنوی وزنه‌بردار خوزستانی، سامان طهماسبی کشتی‌گیر کردستانی، فرزانه دهقانی ووشوکار کرجی، راضیه طهماسبی ووشوکار چهارمحال و بختیاری و چند نفر دیگر اشاره کرد که در استان‌های خود تنها ورزشکارانی بودند که به مدال جهانی دست پیدا کردند.

مدال‌آوران ایران در جهان و المپیک اهل کدام استان‌ها هستند

تهران (62): علی میرزایی، پرویز جلایر، محمدحسین برخواه، محمدعلی فلاحتی‌نژاد (وزنه‌برداری)، محمود ملاقاسمی، سیدعبدالله مجتبوی، غلامرضا تختی، ناصر گیوه‌چی، توفیق جهانبخت، محمد علی فردین، عباس زندی، حسن ابراهیمیان، ابراهیم سیف‌پور، محمدعلی صنعتکاران، منصور مهدیزاده، علیرضا قلیچ‌خانی، سیدحسین تهامی، ایرج خورشیدفر، سیدشمس‌الدین سیدعباسی، ابراهیم جوادی، محسن فره‌وشی، محمدرضا نوایی، منصور برزگر، محمد بزم‌آور، محمد رضایی، محمدرضا بنا، علیرضا سلیمانی، اکبر فلاح، عباس جدیدی، محمد طلایی، علیرضا حیدری، علیرضا دبیر، بابک نورزاد، امیر توکلیان، مجید خدایی، علیرضا رضایی، علی اشکانی، حمید سوریان، امیر علی‌اکبری، فرشاد علیزاده، حسن رحیمی (کشتی)، نادر خدامرادی، فریبرز عسگری، مهدی بی‌باک، حسن اصلانی، مجید افلاکی، هادی ساعی، بهزاد خداداد، مرتضی رستمی، هادی افشار، امید غلامزاده، علی تاجیک، محمد باقری معتمد، حسین تاجیک (تکواندو)، حسین اوجاقی، بهنام شهوندی (ووشو)، مهران بهنام‌فر، حسین روحانی، اسماعیل ترک زاد (کاراته)، محمود میران (جودو)، احسان حدادی (دوومیدانی)

مازندران (24): محمد تهرانی، حسین توکلی، بهداد سلیمی (وزنه‌برداری)، امامعلی حبیبی، عبدالله موحد، مجید ترکان، عسگری محمدیان، مجیدرضا سیم‌خواه، عباس حاج کناری، حسن رنگرز، مهدی حاجی‌زاده، سیدمراد محمدی، علی‌اصغر بذری، رضا یزدانی، قاسم رضایی، مهدی تقوی، بشیر باباجانزاده، کمیل قاسمی (کشتی)، سیروس رضایی، فیض‌الله نفجم (تکواندو)، علی‌اصغر شعبانی، علی دهقان، سجاد عباسی، ملیحه فضلی (ووشو)

اصفهان (11): امیرحسن فردوس (وزنه‌برداری)، مرادعلی شیرانی (کشتی)، فرزاد ذرخش، رضا نادریان، علیرضا نصرآزادانی (تکواندو)، زهرا کریمی، فرزانه دهقانی، خدیجه آزادپور، الهه منصوریان، محسن احمدی (ووشو)، علی شاطرزاده (کاراته)

آذربایجان شرقی(9): محمدحسن رهنوردی، فیروز پژهان، میرجلال غفارزاده (وزنه‌برداری)، محمدعلی خجسته‌پور، ابوطالب طالبی، فیروز آرلوزاده (کشتی)، یوسف کرمی، فرزاد عبدالهی (تکواندو) و سعید فرخی (کاراته)

گیلان(7): محمود نامجو، اسماعیل علم‌خواه (وزنه‌برداری)، محمد فرهنگ‌دوست، فردین معصومی (کشتی)، سیدحسن زاهدی (تکواندو)، سیدعلی میرمیران (ووشو)، جاسم ویشگاهی (کاراته)

اردبیل(6): میررسول رئیسی، حسین رضازاده، سجاد انوشیروانی، سعید محمدپور (وزنه‌برداری)، رحیم علی‌آبادی (کشتی)،جواد آقایی (ووشو)

خوزستان(6): نصرالله دهنوی (وزنه‌برداری)، سیدمهرداد رکنی، بیژن مقانلو، کوروش رجلی (تکواندو)، فرشاد عربی، نوید مک وندی (ووشو)

خراسان رضوی(5): حمید توکلی، محمد خادم، امیررضا خادم، رسول خادم (کشتی)، احسان پیغمبری (ووشو)

کرمانشاه(4): کورش باقری، کیانوش رستمی (وزنه‌برداری)، محمدحسین محبی‌زنگنه و محمدحسن محبی (کشتی)

شیراز(4): شاهین نصیری‌نیا (وزنه‌برداری)، محمدعلی فرخیان، امید نوروزی (کشتی)، سعید آشتیان (کاراته)

قم (4): نصرالله سلطانی‌نژاد، محمد قربانی، مهدی عموزاده (کشتی)، وعلیرضا کتیرایی (کاراته)

گلستان (3): رمضان خدر، رضا سوخته سرایی، و اویس ملاح (کشتی)

خرم‌آباد (3): غلامرضا محمدی، حبیب‌الله اخلاقی (کشتی)، آرش میراسماعیلی (جودو)

البرز (3): بهروز یاری (کشتی)، میثم باقری (تکواندو)، فرزانه دهقانی (ووشو)

همدان (3): مسعود مصطفی جوکار، سعید ابراهیمی، صادق گودرزی (کشتی)

مرکزی (3): علی‌اکبر حیدری، ابوالفضل انوری (کشتی)،محمدرضا جعفری (ووشو)

قزوین (2): محمدمهدی یعقوبی، احسان لشکری (کشتی)

کردستان (2): محمد نصیری (وزنه‌برداری)، سامان طهماسبی (کشتی)

بندرعباس (2): فیصل دانش، فریبرز دانش (تکواندو)

زنجان (2): منصور نوروزی، محسن محمد سیفی (ووشو)

آذربایجان غربی (1): هنریک تمرز (وزنه‌برداری)

چهارمحال وبختیاری (1): راضیه طهماسبی فر (ووشو)

* اعداد داخل پرانتز تعداد مدال‌آوران آن استان در رقابت‌های المپیک و جهانی را نشان می‌دهد.

رضا پورعالی - گروه ورزش