دو روایت از یک واقعه تاریخی

آگنی یژکا هولاند، فیلمساز جنجالی سینمای لهستان برای کارگردانی این فیلم ـ مجموعه دعوت به همکاری شده است. یان به صورت یک مجموعه 5 قسمتی 45 دقیقه‌ای ساخته می‌شود و قرار است قبل از پخش تلویزیونی به شکل یک فیلم سینمایی 2 ساعته اکران عمومی شود.

نسخه سینمایی پس از نمایش عمومی در 2 کشور چک و لهستان، در بقیه کشورهای جهان روی پرده خواهد رفت. قرار است نسخه تلویزیونی یان برای پخش در سال 2013 آماده شود. هزینه تولید این مجموعه به وسیله یکی از شبکه‌های تلویزیونی چک و 2 تهیه‌کننده بخش خصوصی تامین خواهد شد. هولاند، فیلمنامه یان را با همکاری استپان هولیک؛ نویسنده و فیلمنامه‌نویس اهل چک می‌نویسد. کلید فیلمبرداری درام سیاسی و افشاگرانه جدید این فیلمساز معترض اواخر سال جاری میلادی در شهر پراگ زده می‌شود.

یان، قصه سال‌های دهه 60 میلادی و اعتراضات مردمی اهالی چک را در سال 1968 به تصویر می‌شود. در این سال مردم معترض چک علیه سیاست‌های دیکتاتورگونه دولت وقت چپگرای کشور شورش و اعتراض کردند. شخصیت‌محوری قصه یان، جوان دانشجویی به نام یان پالاچ است که نقش مهمی در این اعتراضات داشت و در جریان درگیری‌های میدان ونسسلاس پراگ کشته شد. این اتفاق سرآغاز اعتراضات جدید مردم و جوانان چک علیه حکومت مرکزی بود. رسانه‌های گروهی عکس‌های این جوان دانشجو را ـ که خود را به آتش کشیده بود ـ در سطح وسیعی پخش و منتشر کردند. یان پالاچ که مخالف ایدئولوژی کمونیستی بوده و فعالیت‌های زیادی علیه دولتمردان کمونیست کرده بود، قصد داشت با این اقدام خود توجه محافل عمومی را نسبت به ظلم حکام کشور چکسلواکی سابق جلب کند.

تهیه‌کنندگان یان عقیده دارند قصه زندگی یان پالاچ، افسانه‌ای جذاب و شگفت‌انگیز است که مناسب حال یک فیلم یا مجموعه تلویزیونی است. به باور آنها، تماشاگران سینما و تلویزیون در قاره اروپا (هم مرکز، هم شرق و غرب آن)‌ کاملا آمادگی دیدن قصه زندگی این دانشجو را روی پرده سینما و صفحه تلویزیون دارند. آگنی یژکا هولاند می‌گوید: «قصه زندگی یان در کل قاره اروپا شهرت فراوانی دارد و از آن به عنوان قصه ایثار شخصی برای دستیابی به یک احتمال غیرممکن یاد می‌کنند. برای من افتخار بزرگی است که می‌توانم کارگردانی این قصه باورنکردنی و جذاب را به عهده بگیرم.»

منتقدان سینمایی می‌گویند آگنی یژکا هولاند با قصه‌های تاریخی و شرح حال گونه آشنایی خوبی دارد و به همین دلیل گزینه خوبی برای کارگردانی یان به شمار می‌رود. این فیلمساز ـ که جزو معدود فیلمسازان زن قاره اروپاست ـ کار هنری را در دهه 80 میلادی با نوشتن فیلمنامه برای کارگردانان مطرح سینمای لهستان شروع کرد. فیلمنامه «آدم غیرضروری» در سال 1982 اولین کار مهم او در این زمینه، پس از نوشتن چند فیلمنامه کوتاه بود. او این فیلمنامه درام را برای لوکا آدامیک، فیلمساز جوان لهستانی نوشت و قصه آن درباره 2 خواهر است که درگیری‌هایی با هم دارند، اما این فیلمنامه درام سیاسی و شرح حال‌گونه «دانتون» برای آندره وایدا سال 1983 بود که نام هولاند را در سطح وسیعی مطرح کرد. با‌ آن که قصه فیلمنامه سال 1793 و اوج انقلاب کبیر فرانسه (و اختلاف دانتون و روسپیر 2 نماینده انقلابی آن دوران)‌ رخ می‌دهد، ولی منتقدان سینمایی، توانایی هولاند در انطباق قصه با وقایع روز سیاسی کشور لهستان را تحسین کردند و گفتند او به قصه نمایش صحنه‌ای دانتون حال و هوایی معاصر داده است. ژان کلود کاربر، فیلمنامه‌نویس برجسته فرانسوی که در کار نگارش دانتون همکاری داشت،‌ در مصاحبه‌‌ای گفت به روز کردن قصه انقلاب کبیر فرانسه و خلق شباهت بین آن و حوادث دهه 80 میلادی کشور لهستان، کار آگنی یژکا هولاند بوده است.

هولاند که کار نگارش بیش از 20 فیلمنامه را در کارنامه هنری خود دارد (ازجمله «اروپا اروپا» ساخته خود او سال 1990)‌ از همان ابتدای ورود به دنیای سینما قصد داشت فیلمساز شود، ولی با وجود ساخت تعدادی فیلم کوتاه، از آنجا که تهیه‌کنندگان دولتی حاضر به سرمایه‌گذاری روی فیلم‌هایش نبودند، تصمیم گرفت وارد حرفه فیلمنامه‌نویسی شود تا به این ترتیب بتواند به خواسته اصلی خود برسد. وی پس از کارگردانی چند فیلم تلویزیونی و مستند، بالاخره سال 1985 اولین فیلم بلند سینمایی خود «خرمن خشمگین» را براساس قصه نوول هرمان فیلد ساخت. جالب این که این درام جنگی محصول صنعت سینمای آلمان است و به زبان آلمانی ساخته شد. هولاند سال 1988 «کشتن یک کشیش» را با سرمایه فرانسوی‌ها کارگردانی کرد که قصه‌اش درباره یک کشیش لهستانی است که علیه حکومت کمونیستی حاکم بر کشور فعالیت می‌کند و در پایان به دلیل اعتقاداتی که دارد کشته می‌شود. این فیلم با بازی کریستوفر لمبرت، بازیگر فرانسوی باعث شد نام هولاند به عنوان یک فیلمساز خوشفکر مطرح شود. ولی فیلم بعدی او «اروپا اروپا» در سال 1990 وی را به فیلمسازی سرشناس تبدیل کرد. این فیلمساز تا به حال 7 فیلم بلند ساخته است. او که در 8 سال اخیر بیشتر فعالیت‌های تلویزیونی داشته، در سال جاری درام اجتماعی «در تاریکی» را روی پرده سینماها داشت. این فیلم امسال نماینده رسمی کشور لهستان برای حضور در رقابت‌های اسکار بهترین فیلم خارجی سال بوده است.