کالبدشکافی آسیب های اجتماعی در رادیو گفت وگو

مهمانان حضوری این برنامه در حقیقت کارشناسان و مسوولانی هستند که با بهره‌گیری از تجارب و مستندات تخصصی حرفه خود، به تحلیل موضوعی تازه‌ترین رخدادهای اجتماعی و نیز کنکاش و علت‌یابی ناهنجاری‌های جامعه می‌پردازند.

حوزه مسائل اجتماعی به دلیل گوناگونی موضوعی، طیف وسیعی از تنوع محتوایی را پیش روی برنامه‌سازان قرار می‌دهد و همین ویژگی منجر می‌شود کارکرد برنامه‌ای چون جستجو از بند تکرار رهایی یافته و هر هفته سخنی جدید و حرفی نو برای مخاطب خود داشته باشد. از این‌رو برنامه‌سازان در جستجو می‌کوشند مباحث در خلال گفت‌وگوهایی سیال و صمیمی اتفاق بیفتد.

امروز که برای تهیه گزارش از برنامه رفته‌ام، بررسی علل و عوامل گرایش به مخدرهای صنعتی در جامعه موضوع برنامه است.

در استودیو منیره آرزومندی(کارشناس پیشگیری ودرمان اعتیاد) و دکتر محمدرضا ایران‌نژاد (روانپزشک و مدرس دانشگاه) حضور دارند و قرار است هر یک از منظر خود به بیان دیدگاه و نظرات خود بپردازند. دکتر سارا جعفری(روانپزشک) نیز به جمع مهمانان برنامه ملحق می‌شود. او مسوول کلینیک محرک‌های مواد اعتیادآور و عضو مرکز مطالعات اعتیاد است.

برنامه با مقدمه‌ای که نازنین کتابچی(سردبیر) دقایقی پیش از شروع برنامه نوشته است، آغاز می‌شود. منصوره صامتی(مجری) با سلام گرمی به شنونده‌های رادیو گفت‌وگو معضل استفاده جوانان از قرص‌های روانگردان و مواد صنعتی و محرک را به عنوان نخستین بحث این گفت‌وگو معرفی می‌کند.

گفت‌وگو در حالی در استودیوی برنامه جستجو جریان دارد که در اتاق فرمان، کتابچی کنار نرگس مظاهری(گزارشگر برنامه) مقدمات برنامه‌های آتی را تدارک می‌بینند.

سارا سلامی نیز که تهیه این برنامه را عهده‌دار است، پشت مانیتور خود نشسته و چند قطعه کوتاه را برای استفاده در فواصل گفت‌وگو صحیح می‌کند و در اختیار صدابردار برنامه قرار می‌دهد.

چراغ قرمز استودیو به نشانه در جریان بودن گفت‌وگو همچنان روشن است. منصوره صامتی سوالات خود را مطرح می‌کند و هرازگاهی بحث را قطع کرده و به جمع‌بندی گفته‌های مهمانان می‌پردازد و با بیانی روان و ساده موضوعات پراکنده را در چند جمله خلاصه می‌کند. به همین دلیل، جستجو حتی با ارائه مباحث کاملا تخصصی برای مخاطب عام رادیو گفت‌وگو نیز شنیدنی است. این ویژگی در ارائه مباحث علمی که دیگر مهمان برنامه نیز درخصوص مخدرهای صنعتی ارائه می‌دهد، به چشم می‌خورد.

دکتر محمدرضا ایران‌نژاد در تکمیل صحبت‌های دیگر کارشناس برنامه به بیان تاثیر سوء آمفتامین‌ها و ساختار مولکولی آنها بر سیستم عصبی مرکزی بدن می‌پردازد.

در مورد مباحثی که برنامه‌سازان رادیو گفت‌وگو برای طراحی محتوایی برنامه جستجو در نظر گرفته‌اند سردبیر برنامه می‌گوید: طی صحبت‌هایی که پیش از شروع برنامه با کارشناسان انجام می‌گیرد، به یک شاکله واحد دست می‌یابیم که سرفصل‌های اصلی گفت‌وگوی ماست. از طرفی معضلات اجتماعی را می‌توان از چند منظر مورد ارزیابی قرار داد و جوانب گوناگون را در خط سیری مشخص وارد کرد.

نازنین کتابچی ادامه می‌دهد: در ارائه موضوعات برنامه سعی می‌کنیم گفت‌وگو‌ها قابل انعطاف باشد و کلام خشک و یکنواخت نباشد. البته در این خصوص انتخاب موضوع نیز به این روان بودن کمک می‌کند؛ چراکه مردم با چنین مسائلی از نزدیک درگیرند و از طرفی در برنامه نیز به‌صورت کاملا کاربردی تشریح و تلاش می‌شود تحلیل‌های علمی جایگزین بیان مصادیق این معضلات در جامعه نشود.

محور اصلی گفت‌وگوهای این برنامه از کانال‌های متعددی استخراج می‌شود؛ از جمله ارتباط مستقیم و پی در پی برنامه‌سازان با پژوهشکده فرهنگی ـ اجتماعی، استادان دانشگاهی و گروه تحقیقی جستجو متشکل از دکترها میرسعید جعفری و هادی معتمدی.

کتابچی می‌گوید: صفحه حوادث روزنامه‌ها و اتفاقات آسیب‌زای اجتماعی در مراحل پیش‌تولید برنامه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. معمولا برای هر قسمت چند رویداد پیشنهاد می‌شود و از میان آن مهم‌ترین عنوان که بیشترین سرفصل خبری را نیز به خود اختصاص داده است، برای پیگیری در رادیو گفت‌وگو انتخاب می‌شود.

وی همچنین به قشر فرهیخته شنونده‌های رادیو گفت‌وگو اشاره و از این میان بیشترین طیف مخاطبان برنامه را دانشجویان رشته جامعه‌شناسی و مسوولان کشور معرفی می‌کند: مخاطبان از طریق روابط عمومی شبکه، همکاری بسیار نزدیکی با این برنامه دارند به‌گونه‌ای که نظرات و سوالات خود را در اختیار ما قرار می‌دهند. در ضمن پس از پخش هر برنامه، مهم‌ترین عناوین مطرح شده از طریق سایت شبکه در اختیار مخاطبانی که برنامه‌های رادیو گفت‌وگو را از طریق اینترنت پیگیری می‌کنند، قرار می‌گیرد که از آمار بازدید بالایی نیز برخوردار است.

طرح موضوعات مختلف در جستجو به‌گونه‌ای است که شنونده پیش از هر چیز با تعریفی جامع از عنوان موضوعی برنامه روبه‌رو می‌شود و این مزیتی است تا کارشناسان بتوانند با دیدی جزئی‌نگر و ریشه‌ای به بررسی مسائل بپردازند. در این میان واکاوی علل و عوامل ایجادکننده معضل، از جایگاه مهم‌تری نسبت به ارائه راه‌حل برخوردار است.

کتابچی در این خصوص به تاثیر‌گذاری کلام اشاره می‌کند و می‌گوید: گاه پیش از شروع بحث تخمین زده می‌شود تعاریف تا چه جایی پیش رود، اما برخی استادان دعوت شده مایلند از همان ابتدا به نتیجه‌گیری برسند، در صورتی که طرح موضوع، علل ایجادکننده و آگاهی مردم و مسوولان می‌تواند در دستیابی به نتیجه کمک‌کننده باشد.

منصوره صامتی، مجری برنامه نیز در تکمیل صحبت‌های سردبیر برنامه می‌گوید: برخی کارشناسان ما دارای بیان رسانه‌ای نیستند، در حالی که از اطلاعات خوبی برخوردارند و در این میان مجری نقش هدایتگر را خواهد داشت و چون نمی‌توان در یک زمان واحد حجم عظیمی از اطلاعات را در اختیار شنونده قرار داد، مجری به عنوان نماینده شنونده در استودیو، باید بحث را به نتیجه برساند. مجری برنامه جستجو ادامه می‌دهد: باید به یاد داشته باشیم هیچ شنونده‌ای مجبور به شنیدن برنامه ما نیست و در حال حاضر تعداد زیادی از شبکه‌های رادیویی رقیب این برنامه هستند؛ پس بحث باید به‌گونه‌ای پیش رود که به جذب مخاطب منجر شود و خوشبختانه این ظرفیت در رادیو گفت‌وگو وجود دارد.

صامتی همچنین درخصوص ماهیت اجرا در برنامه می‌گوید: معمولا چند روز پیش از ضبط، از موضوع برنامه مطلع می‌شوم، چون محور این برنامه اجتماعی است، می‌تواند در حیطه شخصی بنده نیز جای گیرد و مرا بر آن می‌دارد تحقیقاتی درخصوص موضوع انجام دهم. در ضمن این حوزه آنقدر برایم جذاب است که هر برنامه ذهنم را به خود معطوف می‌سازد. از این‌رو چندان به سوالات پیش رویم بسنده نمی‌کنم و همزمان که خود را به جای مخاطب تصور می‌کنم سوالات ذهنی او را از کارشناسان می‌پرسم. همچنین این را هم باید به یاد داشته باشیم که شنونده کنار آگاهی از معضلات، نیازمند دریافت پیامی امیدبخش از سوی برنامه خود نیز است و این نکته در برنامه جستجو بسیار نمود دارد.

ماهیت جامعه‌شناختی برنامه جستجو گاه این فرصت را در اختیار برنامه‌سازان قرار می‌دهد تا درخصوص برخی موضوعات، گزارش‌هایی تهیه کنند که با آنچه تاکنون در برنامه‌هایی از این دست شنیده‌اید، بسیار متفاوت باشند.

میکروفن این برنامه برخلاف همیشه در سطح شهر و میان مردم کوچه و بازار قرار نمی‌گیرد. نرگس مظاهری در گزارش، معضلات ریز و درشت شهر را جستجو می‌کند و با میکروفن مخفی خود بخشی از محتوای برنامه را به صورت مصداق بارزی در اجتماع در اختیار شنونده‌های جستجو قرار می‌دهد.

او می‌گوید: برای تهیه این گزارش‌ها گاه در موقعیت‌های خطرناکی قرار می‌گیرم، چراکه باید محتوای گفت‌وگو‌ها کاملا مستند باشد. گاه با این‌که کار بسیار خوب از آب درمی‌آید، به دلیل شرایط مخفی ضبط صدا، کیفیت مناسبی دریافت نمی‌کنیم و مجبور به حذف این آیتم می‌شویم.

مظاهری ادامه می‌دهد: تهیه گزارش از یک معضل اجتماعی بسیار سخت‌تر از گزارش‌های معمول است بخصوص برای رادیو که از ابزار تصویر نیز بی‌بهره است. یکی از سخت‌ترین تجربه‌هایم در این برنامه مربوط به تهیه گزارشی از فروشندگان سی‌دی غیرمجاز بود که در شرایط بسیار مشکل و نامتعارفی گرفته شد و خوشبختانه کار خوبی نیز از آب در آمد.

گفتنی است، برنامه جستجو هر پنجشنبه از ساعت 17 روی موج اف.ام ردیف 5‌/‌103 مگاهرتز شنیده می‌شود. علاقه‌مندان می‌توانند هر هفته فایل صوتی این برنامه را از سایت رادیو گفت‌وگو به نشانی www.radiogoftogoo.ir دریافت کنند.