پایان ‌گویندگی،‌ آغاز بازیگری من خواهد بود

من تابستان سال 60 وارد رادیو شدم و کارم را در یک برنامه اجتماعی آغاز کردم. بعد هم یک مدت در بخش نمایشنامه‌های رادیویی بازی می‌کردم و مدت کوتاهی بعد از آن هم به واسطه علاقه‌ای که به کار خبر داشتم و نیازی که سازمان به گوینده داشت، در تست گویندگی خبر شرکت کردم و پذیرفته شدم.

خب من به اجرا و گویندگی علاقه داشتم. خودم هم احساسم این بود که می‌توانم در این کار موفق باشم. من جاهای دیگر را هم امتحان کرده بودم، نه این‌که موفق نباشم، اما دلم با گویندگی خبر بود، چرا که تازه بودن و به روز بودن خبر را دوست داشتم. در واقع با برنامه‌های ضبط شده ارتباط برقرار نمی‌کردم.

به هر حال هر اتفاقی تقدیر زندگی است. الان من از این‌که گوینده هستم، خوشحالم. اصلا من رابطه‌ام با کار هنری از همان دوران نوجوانی خوب بود. آن موقع می‌دیدم که یک روز فیلمساز بزرگی می‌شوم، یا یک مدت تصمیم گرفتم به سمت کار اقتصادی بروم، اما میانه راه تصمیمم عوض شد. در عین حال فکر می‌کنم اگر اتفاقات زندگی دست به دست هم نمی‌داد تا گوینده شوم حتما الان کارشناس اقتصاد بودم.

بله، بخش خبری ساعت 10 صبح رادیو بود که چند خبر کوتاه خواندم. قبل از این ماجرا فقط اعلام ساعت می‌کردم؛ «اینجا تهران است، ساعت 10 بامداد، صدای جمهوری اسلامی ایران» حتی اعلام ساعت بخش خبری 14 را هم به امثال من نمی‌دادند چون سنگین بود! به هر حال یک مدتی که گذشت به من هم اجازه دادند که اعلام کنم «ساعت 14، اینجا تهران است، صدای جمهوری اسلامی ایران». بعد گویندگان پیشکسوت و قدیمی خبر را می‌خواندند. بالاخره این مسائل را پشت سر گذاشتیم تا اجازه دادند یک‌بار تنهایی 3 خبر کوتاه خارجی را در بخش خبری ساعت 10 بامداد بخوانم.

باید ببینیم که با کجا باید مقایسه کنیم؟ خب من همیشه عاشق این کار بودم و عاشقانه انتخابش کردم و سال‌های سال است که با این شغل عاشقانه زندگی کردم. من از نظر مادی هیچ چشمداشتی به این کار نداشتم و اصلا فکرش را نمی‌کردم که روزی به جایگاهی برسم که از گویندگی کسب درآمد کنم. حقیقتا جایگاه معنوی و احساسی این شغل برای من خیلی مهم‌تر از بخش مادی آن بود. الان هم معتقدم به آن جایگاه و ارزش و اعتباری که باید بین مردم داشته باشم، رسیده‌ام.

به نظر من هیچ چیز قله ندارد. اگر قرار است در کاری به جای مطلوب برسیم، نباید هیچ‌وقت جایی را قله آن کار بدانیم وگرنه آن موقع کبر و غرور سراغ انسان می‌آید. من خودم این را پذیرفته‌ام که فقط خداوند در قله ایستاده است و همیشه فکر می‌کنم این قله آنقدر بلند است که دست‌یافتنی نیست. در عین حال باید به اطلاعات و معلوماتمان بیفزاییم و تلاش کنیم تا لااقل به دامنه کوه برسیم.

طبعا نه فقط در رشته من که در هر کاری سختی‌ها و فراز و نشیبی وجود دارد، اما خوشبختانه برای من خیلی کم پیش آمده. عمده دلایلی که ممکن بوده چنین تصمیمی به ذهن من خطور کند این بوده که نکند مردم از من خسته شده باشند، اما خوشبختانه وقتی ارتباط مردم با خودم را در جاهای مختلف می‌بینم، می‌فهمم که هنوز می‌توانم ادامه دهم.

متاسفانه نه، نمی‌دانم شاید شیوه جذب آنها درست و اصولی نبوده که حالا بعد از سال‌‌ها که از ورود نسل ما می‌گذرد کسی هنوز نیامده که به معنای واقعی کلمه بتواند جانشین قابل قبولی باشد. البته کسانی هم بودند که در حد قابل قبول ظاهر شده‌اند، اما معتقدم آنچه شایسته صداوسیما باشد، کم بوده است.

بدون شک اصلی‌ترین ویژگی، داشتن صدای مناسب است و بعد از آن داشتن معلومات کافی در زمینه مسائل اجتماعی و سیاسی. البته هیچ‌کدام از اینها یک شبه ساخته نمی‌شود، ولی حتما اگر کسی عاشق این کار باشد و برود دنبالش پیدایش می‌کند. اصلا به نظر من آدم باید در هر کاری که می‌خواهد وارد شود بهترین باشد و اگر حس کند در کارش متوسط رو به پایین یا حتی متوسط است، اصلا نباید وارد شود.

بله، بارها پیش آمده که خواستم در کاری قدم بگذارم اما دیدم اگر وارد شوم نمی‌توانم فرد موفقی باشم. شاید هم گاهی وارد شده‌ام بعد‌ احساس ‌کردم که نمی‌توانم توفیقی کسب کنم. برای همین کنار کشیدم تا هرکس توانایی‌اش را دارد وارد شود.

قطعا، من معمولا شبکه‌های معتبر خارجی را می‌بینم و متوجه می‌شوم که بخش‌های خبری ما در ظاهر تفاوتی با آنها ندارد و تفاوت‌ها فقط در سطح ارتباطات بین گویندگان خبر است که آن هم به فرهنگ جامعه آنها برمی‌گردد.

به عقیده من ما ضعفی نسبت به آنها نداریم. من که اکثر شبکه‌های مهم خارجی را می‌بینم نمی‌توانم بگویم سطح خبررسانی ما پایین‌تر است یا آنها بالاتر هستند. طبعا کار خبری هر روز نسبت به دیروز تازه‌تر می‌شود و روز به روز تغییر می‌کند. همین که ما تکنولوژی‌های جدید را در زمینه‌های مختلف به کار بگیریم و نیروهای نخبه متخصص را جذب کنیم، می‌توانیم در سطح دنیا مدعی نوآوری هم باشیم.

از نظر من که هیچ! حتی خود من بارها پیشنهاد دادم که خبر را یک خانم شروع کند و فرد دیگری ادامه بدهد. خاطرم هست اوایل انقلاب خانم ریاضی گوینده بسیار قوی بود که همیشه پخش اخبار را آغاز می‌کرد و مهم‌ترین اخبار را می‌خواند و بقیه را می‌دادند من و امثال من. خب بعد از آن گوینده قوی زن در کار خبر کم داشتیم.

برای گویندگان قدیمی زیاد محدودیتی قائل نیستند، چون این گویندگان می‌دانند که سازمان چه چیزی از آنها می‌خواهد. نهایتا ممکن است خبر خاصی باشد که به ما بگویند که باید با این لحن خوانده شود یا خبر شاخصی که رویش تاکید خاصی است.

من زیاد به چیزی وابسته نیستم. مثلا برخی دوستانم عادت دارند حین اجرا یک خودکار دستشان بگیرند ولی من به این مسائل فیزیکی واکنشی ندارم. من بیشتر موقعی که خبر شروع می‌شود تمام حس و حواسم را به مخاطبم معطوف می‌کنم تا خبری که ارائه می‌دهم برایش قابل قبول باشد.

ببینید. این شیوه که شما اسمش را می‌گذارید خشک و رسمی، در تمام دنیا مرسوم است. ما دو نوع سبک خبر‌خوانی داریم، اول سبک کلاسیک است که در بخش‌های رسمی و پربیننده اجرا می‌شود، یعنی بخش‌هایی که بینندگان بیشتر به اخبارش استناد می‌کنند. یک سبک هم هست که به صورت مجله خبری اجرا می‌شود. این هم در خیلی از کشورهای دنیا مرسوم است که بخش خبری 30‌/‌20 به نوعی همین شیوه‌است.

در 30‌/‌20 لزوما گویندگان حرفه‌ای، خبر نمی‌خوانند و برخی مجری هستند و مجله خبری به نام 30‌/‌20 را هم اجرا می‌کنند. لزومی هم ندارد که حتما ویژگی‌های یک گوینده را داشته باشند، چرا که اصلا هدف چنین بخش‌هایی از اخبار ساعت 14 و 21 جداست. کما این‌که ممکن است خبری در این بخش‌ها خوانده شود که قابلیت پخش از اخبار رسمی و پربیننده‌تر را نداشته باشد.

اتفاقا من زیاد مجری بوده‌ام. نمونه‌اش زمستان سال 86 در برنامه‌ای به نام «برف و آفتاب». خب من چون دوست داشتم آن حالت خشک خبری را بشکنم، از اجرای آن برنامه استقبال کردم تا کمی رابطه‌ام با مردم متفاوت‌تر شود.

بله، اما اسم هر چیزی را نمی‌شود تپق گذاشت. بعضی وقت‌ها اشکال فنی است. وگرنه تپق زدن به خودی خود اشکال ندارد. بالاخره در یک برنامه 40 دقیقه‌ای یکی دو تا تپق قابل قبول است، اما گاهی اوقات مثل آنچه که خیلی از مردم در موبایل‌هایشان دیده‌اند میکروفن قطع می‌شود یا چنین اتفاقاتی که اسمش مشکل فنی است. این مسائل برای من هم طبیعتا پیش آمده و اصلا کسی نمی‌تواند بگوید که من تپق نزدم.

‌من به عالم هنر مثل سینما و نمایشنامه علاقه داشتم، اما بعد از ورودم به دنیای خبر، بازیگری را پی نگرفتم، چرا که احساسم این است آغاز بازیگری پایان گویندگی من خواهد بود و اگر یک روز تصمیم بگیرم گویندگی را کنار بگذارم، حتما بازیگری را شروع می‌کنم.

واقعا نمی‌دانم... به هر حال این یک ریسک است. تجربه نشان داده که مجریانی بازیگر شده‌اند و مردم آنها را در قامت یک بازیگر نپذیرفته‌اند، همین‌طور بازیگرانی که مجری شده‌اند. درباره خودم هم واقعا تا زمانی که تجربه نکنم نمی‌توانم اظهار نظر کنم، ولی یادم هست در دوبلاژ یا اجرای نمایشنامه‌های رادیویی موفق بودم.

بستگی دارد چه نوعی باشد! به نظر من اگر قرار باشد این احساسات طرفداری از یک شخص یا یک حزب خاصی باشد قطعا خیانت است به مردم ایران و کسانی که خبر را می‌بینند. این‌که من طرفدار چه کسی هستم یا وابسته به چه حزب و گروهی، ابدا نباید در خواندن خبر من تاثیر بگذارد، اما در نقطه مقابل گاهی اگر این احساس بروز داده نشود، خیانت تلقی می‌شود، مثلا اگر حین خواندن خبر زلزله یا مرگ هموطنانم جلوی اشک خودم را بگیرم و نگذارم احساسم به بیننده منتقل شود، قطعا کم‌کاری کرده‌ام و می‌شود همان خیانت به مخاطب که من انجام نمی‌دهم. مثلا شاید یادتان باشد من موقع خواندن وصیتنامه امام خمینی(ره) واقعا از میانه خواندن، دیگر نتوانستم جلوی خودم را بگیرم و گریه‌ام گرفت.

اگر در جایگاه کارشناس از او استفاده کنند بله، اما اگر در جایگاه گوینده جلوی دوربین نشسته باشد قطعا نه. مثلا وقتی کسی مثل آقای حیدری در گفتگوی ویژه خبری جلوی دوربین می‌نشیند قطعا باید اظهارنظر کند و گاهی حرف او را نقض کند، اما به شرطی که اجازه این کار را داشته باشد، اما اگر قرار است من به عنوان گوینده بنشینم و به صورت متکلم وحده فقط مساله‌ای را اعلام کنم، حق چنین اظهارنظری را ندارم.

شاید برایتان عجیب باشد، اما بر خلاف خیلی‌ها که بیشتر به زندگی فکر می‌کنند من خیلی به مرگ فکر می‌کنم. تا الان هم به خاطر همین تفکرم سعی کرده‌ام جوری با مردم برخورد کنم که اگر فردا نبودم از من به نیکی یاد کنند. آن یک روز را هم مطمئنا فقط به مردم نیکی می‌کنم.

مسعود حکم‌آبادی / جام جم