نوشتن از چین و چروک پیشانی روستا

اگر اقلیم تنها درباره یک روستا و اتفاقات آن است، کارهای من اقلیمی است. اما اگر نگاهمان را کمی باز کنیم و روستا را تا بخش، شهرک، شهر و کشور گسترده کنیم، در این صورت کشوری مثل ایران برای یک خواننده غیر ایرانی یک اقلیم است. کتاب من از اقلیم ایران می‌گوید نه تنها یک روستا. همه ما چیزی را می‌نویسم که با آن زندگی کرده‌ایم. مثلا وقتی ویلیام فالکنر شروع می‌کند به نوشتن استادش به او می‌گوید از جایی بنویس که تو در آن زندگی کرده‌ای؛ یعنی می‌سی‌سی‌پی. پس او سرزمین یوکناپاتافا را خلق می‌کند که خیالی است. من هم می‌توانستم به جای کلمه میلک کلمه دیگری بگذارم. اما این کلمه برای من بار معنایی خاصی داشت. میلک را اگر از آخر به اول بخوانیم یعنی کلیم.

نه اصلا چنین فضایی وجود ندارد. روستای میلک واقعا وجود دارد ولی این فضا خیالی است.

ذهن ما از 2 بخش خودآگاه و ناخوداگاه تشکیل شده است. من تصمیم گرفته‌ام داستان بنویسم آن هم از میلک. این تصمیم باعث می‌شود تا خود به خود بخش خودآگاهم به کمکم آید و ایده‌ها برایم ایجاد می‌شود. ایده‌هایم از خواندن یک کلمه یا دیدن یک خبر در روزنامه یا دیدن یک انسان و یک حادثه و... برایم ایجاد می‌شود و خودآگاهم هم کمکم می‌کند تا من از دوست‌داشتنی‌هایم، از میلک بنویسم و نه از یک شهر. در ناخودآگاهم همان نشانه‌ها خود را در میلک نشان می‌دهند. یعنی همین عناصر شهری که من را به یاد میلک و بازپروری آن در روستا هدایت می‌کند، در خواب می‌بینم.

بسیار بر من ایراد می‌گیرند که داستان‌های یوسف علیخانی در باره مرگ است. اما من مرگ را مثل یک دوربین عکاسی می‌بینم که یک لحظه را ثبت می‌کند. تجربه شخصی من این است که پس از هر غم درست یک شادی در پی آن امده است. و من دوست دارم که مرگ من از این دوربین عکاسی زمانی ثبت شود که من شاد هستم. عروس بید به نظر من صاف شده این سه‌گانه است. به نظرم باید این سه داستان در میلک رخ دهد. در انتها یک تولد داشتیم آن هم در میلک.

برداشت شما اشتباه است. روستا اصلا ساده نیست. اتفاقا برای روستا باید با زبان پیچیده سخن گفت. آیا تاکنون دیده‌اید که یک پیرمرد روستایی حرفی برای گفتن نداشته باشد ولی پیرمرد شهری نهایت چیزی جزخاطرات سربازی ندارد. از طرفی زبانی که به کار می‌برم پیچیده نیست. من عموما به جای این‌که زبان شسته‌رفته باشد، اول فعل و فاعل بیاید، لحن آنها را گرفتم و بر همان اساس جمله‌ها را بیان کرده‌ایم. به نظر شما این زبان ایرادی دارد؟

نوشتن از آدم‌های روستایی سخت است زیرا باید حرف‌هایی از چین و چروک پیشانی آنها پیدا کنیم. پیرمردی که اگر وسط حرف‌هایش حتی چند لحظه حواست پرت شود رشته کلام را از دست می‌دهی. مثلا برای خودم پیش آمد که یک بار تا پیرمردی روستایی را دیدم، پیش از هر چیز از من پرسید: رعیت‌زاده‌ای یا ارباب‌زاده؟ که اگر ارباب‌زاده‌ام مرا به خاطر اجدادم که ارباب‌زاده بوده‌اند و همیشه احترام دیده‌اند بالای سفره بنشاند و غذای خوب بیاورد و اگر رعیت‌زاده‌ام سفره دلش را برایم باز کند. حتی اگر نان کپک‌زده در آن باشد.

بله. زیرا بسیاری از کسانی که سراغ چنین افرادی می‌روند از بالابه آنها نگاه می‌کنند و روستایی حرفی از خودش نمی‌زند. به نظر من ما به هیچ وجه مدرن و امروزی نشده‌ایم و به همین دلیل است که دچار تناقض می‌شویم و نوآوری نداریم.