خطری که گلستان را تهدید می‌کند

بازگشت به عقب

معمولا دولت‌ها، بخصوص در کشورهای در حال توسعه، برای مسائل زیست‌محیطی ارزش چندانی قائل نیستند.
آنها توسعه را مقدم بر همه‌چیز می‌دانند و به غلط گمان می‌کنند تعارضی میان توسعه و محیط زیست وجود دارد. آنها محیط‌زیست را سدی در برابر توسعه می‌دانند چه پیشرفت و توسعه برای راحتی آدمی است، حال آن‌که اگر  محیط‌زیست از بین برود، آدمی باقی نخواهد ماند که پیشرفت و توسعه بخواهد!

متاسفانه توسعه کشور ما، بخصوص در 2 دهه گذشته، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط زیست وارد آورده است. فعلا و در حال حاضر نتیجه عدم توجه مسوولین به محیط زیست را به صورت عینی می‌توان در استان گلستان مشاهده کرد.

مشکلی که معضل شد

در حال حاضر در استان گلستان با 2 معضل روبه‌رو هستیم که هر 2 اگرچه ریشه در اقلیم دارند ولیکن به دلیل بی‌توجهی مسوولین این 2 پدیده صرفا اقلیمی، اینک به معضل تبدیل شده است. معضلی که دست‌کم از زلزله ندارد. تنها تفاوتش این است که زلزله به دلیل آن‌که در زمانی اندک تخریبی وسیع دارد و جان‌های زیادی می‌ستاند بشدت مورد توجه قرار می‌گیرد و استانی که زمین‌لرزه در آن رخ داده بحران‌زده اعلام می‌شود، حال آن‌که 2 معضل دست به گریبان با استان زیبای گلستان سال‌هاست که بر وسعت تخریب می‌افزاید بتدریج جان ساکنان شهرهای این استان و حتی مسافران و سیاحان آن خطه را می‌گیرد و هنوز این استان بحران‌زده محسوب نمی‌شود!

معضل اول

به دلیل قطع بی‌رویه درختان طی 2دهه اخیر و تغییر کاربری زمین‌های جنگلی به زمین‌های کشاورزی استان گلستان به نقطه بحرانی نزدیک و نزدیک‌تر شد.

فعالان زیست‌محیطی و طرفداران محیط زیست زنگ خطر را به صدا درآوردند، اما کسی گوش نکرد. سرانجام این استان از نقطه بحران نیز عبور کرد و از سال 1380 تا 1386 هر سال حداقل یک سیل ویرانگر در این استان به وقوع پیوست. این سیل‌ها که معمولا در مرداد یا شهریور بوقوع می‌پیوندد سبب مرگ ده‌ها تن از هموطنان و ویرانی بیش از پیش جنگل‌های این استان و تخریب پارک منحصر به فرد جنگل گلستان شدند. به همه این معضلات پیش‌آمده فرسایش خاک را نیز اضافه کنید.

معضل دوم

این معضل که به گرم‌باد یا بادفون (Foehn) یا چینوک (chinook) معروف است، پدیده‌ای اقلیمی است که به دلیل بی‌توجهی به معضل بدل شده است.

هنگامی که توده‌ای از هوا به رشته‌کوهی برخورد می‌کند، شروع به صعود می‌کند. به زبان ساده مثلا هنگام صعود این توده هوا  30 درجه سردتر می‌شود. پس اگر دمای محیط این طرف کوه 10 درجه بالای صفر باشد، دمای توده هوا پس از صعود در بالای قله به 20ــ درجه (منهای 20 درجه)‌ می‌رسد، اما در آن‌طرف کوه پس از نزول توده هوا، علی‌القاعده باید مجددا 30 درجه گرم شود تا دمای آن‌طرف رشته کوه هم مانند طرف دیگر 10 درجه بالای صفر شود، حال آن که این‌طور نیست و توده هوا پس از نزول در طرف دیگر کوه 15 درجه دیگر به گرمای محیط می‌‌افزاید و به ناگاه دما به 25 درجه می‌رسد! به این پدیده گرم باد می‌گویند.

این پدیده به دلیل برخورد توده‌های هوا به سلسله جبال البرز و یا ارتفاعات استان گلستان سبب شکل‌گیری گرم بادهای زیادی می‌شود که هر ساله آتش‌سوزی‌های وسیعی به دنبال دارد. هم‌اینک که شما این سطرها را می‌خوانید، دمای هوا در این استان به طرز چشمگیری افزایش یافته و باد گرم می‌وزد. این وزش‌های گرم که از چند روز قبل تا هم‌اینک ادامه یافته سبب افروخته شدن و تشدید آتش‌سوزی جنگل‌های این خطه شده است.

چه خبر از سیل

اگرچه امسال خوشبختانه و تا این لحظه سیلی در این استان به وقوع نپیوسته، اما از اواخر وقت امروز و بامداد فردا تا روز جمعه، بارندگی‌های شدیدی به همراه کاهش شدید درجه حرارت به وقوع می‌پیوندد. این بارش‌ها که در بیشتر مناطق این استان به احتمال زیاد فراتر از 20 میلی‌متر خواهد بود، سبب آب‌گرفتگی معابر عمومی و طغیان پاره‌ای از رودخانه‌ها خواهد شد. اما با قاطعیت نمی‌شود درباره وقوع سیلی قدرتمند مانند سال‌های قبل نظر داد، چرا که با امکانات موجود هواشناسی نمی‌شود دریافت شدت رگبار در واحد زمان چقدر است، یعنی مثلا در یک ساعت چند میلی‌متر باران می‌بارد، اما شرط عقل این است که از کلیه مسیل‌ها، پل‌ها و حاشیه رودخانه‌ها در این استان دوری جویید و اگر مسافرید قبل از سفر از اوضاع جوی جاده‌های استان مزبور و به طور کلی نیمه شمالی آگاه شوید.

مجددا از روز یکشنبه تا سه‌شنبه هفته آینده اوضاع جوی در نیمه شمالی و شمال‌غربی ناپایدار خواهد بود و خطر، این استان زیبا را تهدید می‌کند. وضعیت استان گلستان به جایی رسیده که هر گاه سامانه‌ای بارانزا به مزهای شمالی نزدیک می‌شود، دل دوستداران این استان می‌لرزد!

احسان مرادی