آغازجنگ سرد روسیه و غرب

اظهارنظر مقامات امریکایی درخصوص تمایل برای استقرار سیستم دفاع موشکی امریکا در شرق اروپا و مساعی دیپلماتیک مرتبط با آن از جمله تماس و رایزنی با مسوولان

کد خبر: ۱۳۲۶۹۴

2کشور چک و لهستان برای میزبانی این طرح ، مباحثات عدیده ای را در محافل سیاسی و مجامع کارشناسی کشورهای مختلف درخصوص آثار و پیامدهای این طرح ایجاد کرده است.
چنین پنداشته می شود که این طرح برای اثرگذاری بر ساختار و کارکرد نظام بین الملل از توانمندی بالایی برخوردار بوده و قادر به تغییر نظام توازن قدرت در جهان است از همین رو، طرح موضوع استقرار این سیستم در 2کشور چک و لهستان با واکنش ها و موضع گیری های گسترده ای که عمدتا رهیافتی انتقادی داشته اند مواجه شده است. روسیه از جمله بازیگرانی است که واکنش منفی شدیدی در قبال طرح امریکا اتخاذ کرده است. مقامات بلندپایه این کشور طی چند هفته اخیر به انتقاد شدید از این طرح پرداخته و آن را تهدیدی برای صلح و ثبات جهانی قلمداد کرده اند.
در جدیدترین موضع گیری ، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه هشدار داده است برنامه های امریکا برای ایجاد سپرموشکی در اروپای شرقی خطر آسیب و حتی نابودی متقابل را افزایش می دهد. پوتین همچنین اعلام کرده است که مسکو در اعتراض به این طرح عضویت خود را در پیمان نیروهای متعارف در اروپا به حالت تعلیق درمی آورد. این موضوع تایید تحول کنش انتقادی روسیه در برابر طرح دفاع موشکی امریکا از مواضع اعلامی به مواضع اعمالی است . مطابق با این تحول ، اتخاذ مواضع منفی در مقابل طرح امریکا از سوی روسیه در فاز عملیاتی پیگیری شده و صرفا به مخالفت های اظهاری محدود نمی شود. معاهده نیروهای متعارف در اروپا در سال 1990از سوی اعضای اتحادیه ناتو و اتحادیه ورشو که هم اکنون وجود خارجی ندارد، به امضا رسید. این پیمان که با هدف افزایش کنترل تسلیحات در اروپا منعقد شد، برای انطباق با واقعیات و تحولات دوره پساجنگ سرد در سال 1999مشمول برخی اصلاحات شد. روسیه اخیرا علاوه بر تعلیق عضویت خود در این پیمان اعلام کرده است که اگر مذاکرات با کشورهای عضو ناتو در زمینه تکمیل این معاهده در آینده به نتیجه نرسد، ممکن است از آن خارج شود.
این تهدیدات در واکنش به تصمیم امریکا برای استقرار سیستم دفاع موشکی در اروپای شرقی صورت گرفته است.
روسیه بدون شک پایدارترین منتقد طرحهای واشنگتن برای ایجاد سیستم دفاع موشکی بوده است. این طرحها اولین بار در دهه 1950و در دوران ریاست جمهوری آیزنهاور مطرح شد. پس از آن ، رونالد ریگان در سال 1983با طرح جدیدی که به جنگ ستارگان معروف شد بلندپروازی هایی را در زمینه به وجود آوردن یک سیستم دفاع ضدموشکی در سر پروراند.
این طرح عظیم به دلایل فنی و هزینه سرسام آور آن هرگز اجرا نشد. براساس این طرح ، قرار بود ماهواره های ضدموشک متعددی در فضا برای نابودی موشکهای هسته ای قاره پیما مورد استفاده قرار گیرد.بیل کلینتون ، رئیس جمهور سابق امریکا نیز با طرح دفاع ملی موشکی کوشید به نوعی رویای اسلاف خود را عینیت بخشد. براساس این طرح ، زنجیره ای از صدها موشک رهگیر در زمین مستقر می شد و به کمک شبکه هشداردهنده ای متشکل از رادارها و ماهواره ها مانع نفوذ موشک های بالستیک دشمن می شد. در این طرح از تمامی امکانات فنی مستقر در زمین ، دریا و فضا برای رهگیری موشکهای بالستیک دشمن هنگامی که وارد جو زمین می شوند، استفاده می شد؛ اما هزینه بالای طرح از مهمترین موانع اجرای آن بود. در شرایط کنونی نیز جمهوریخواهان حاکم بر کاخ سفید با طرح ادعای جدی بودن خطر برنامه های موشکی برخی کشورها در پی اجرای طرح دفاع موشکی در حوزه اروپای شرقی هستند. در تمام این دوران روسیه مهمترین مخالف طرحهای امریکا بوده است . این کشور در تشریح دلایل مخالفت خود با طرح مذکور به مسائل و مباحث مختلفی اشاره می کند. نخست روسیه معتقد است که پیگیری این طرح به تضعیف نظام بازدارندگی در جهان منجر می شود، طبیعی است که این امر به ناامن شدن محیط بین المللی منجر خواهد شد.دوم روسیه معتقد است که طرح دفاع موشکی یک مسابقه تسلیحاتی گسترده را در دنیا به راه خواهد انداخت و طرح واشنگتن توان دیگر کشورها را برای وارد آوردن ضربه تلافی جویانه به امریکا کاهش خواهد داد.
نتیجه امر آن است که کشورهایی نظیر روسیه و چین به سمت ارتقای توانایی های نظامی خود حرکت خواهند کرد، سرانجام این وضع به راه افتادن مسابقه تسلیحاتی است.
سوم روسیه معتقد است که طرح دفاع موشکی پیشرفت روند خلع سلاح را در جهان متوقف خواهد کرد. در واقع پایبندی امریکا به طرحهای سپر موشکی ، رکودی را در فرآیند خلع سلاح هسته ای و تسلیحاتی به وجود خواهد آورد. چهارم روسیه معتقد است که تصمیم امریکا برای آرایش یک سیستم دفاع موشکی اقدامی یکجانبه است و این تصمیم بدون توجه به منافع دیگر کشورها اتخاذ شده است.
جدا از این دلایل ، بسیاری از مقامات و کارشناسان روسی هدف اصلی از اجرای این طرح را تمایل امریکا برای تضعیف روسیه و کاهش قابلیت های تهاجمی آن می دانند. بویژه تصمیم امریکا برای اجرای این طرح در حوزه اروپای شرقی که زمانی در حوزه نفوذ مستقیم مسکو قرار داشت چنین گمانهایی را تقویت کرده است . آنها باور ندارند ایالات متحده صرفا نگران برنامه های موشکی دولتهای به اصطلاح یاغی باشد. روسیه همچنین احساس می کند استقرار طرح مورد نظر امریکا با هدف تسهیل و تسریع روند تک قطبی ساختن نظام بین الملل با محوریت نقش هژمونیک امریکا صورت می گیرد. براساس همین دلایل و ملاحظات ، مسکو به مخالفت بنیادی خود با طرح موشکی امریکا ادامه می دهد. این مخالفت از مهمترین چالش های فرا روی واشنگتن برای اجرای طرح مورد نظر خود محسوب می شود. طبعا با توجه به تضاد اساسی دیدگاه ها و منافع مسکو و واشنگتن در قبال این موضوع که یادآور صف آرایی های مربوط به دوران جنگ سرد است ، می توان امکان بروز تنش های بیشتر میان دو کشور را در صورت پیشبرد این طرح از سوی امریکا انتظار داشت.

منبع: اداره کل آموزش و پژوهش های معاونت سیاسی صداوسیما