ضرورت حفاظت از مالکیت فکری

روز گذشته ، روز جهانی مالکیت معنوی در سراسر جهان بود که از سوی سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO)و کشورهای عضو و از جمله ایران ، گرامی داشته شد.

کد خبر: ۱۳۲۴۹۶

سازمان جهانی مالکیت معنوی سال 1967میلادی شکل گرفت و از سال 1974میلادی به عنوان بخشی از سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شد. این سازمان جهانی که امروزه 184کشور به عضویت آن درآمده اند، هدف اساسی خود را صیانت از تولیدات فکری در سراسر جهان قرار داده است. ایران نیز مدتهاست عضو این سازمان است و سازمان ثبت اسناد کشور نمایندگی ایران را در این سازمان به عهده دارد.
با این که تعداد بسیار زیادی از کشورها در این سازمان عضویت دارند، اما مفهوم حفظ و حراست از تولیدات فکری هنوز در بسیاری از کشورهای عضو بدرستی درک نشده است.
مالکیت فکری از آنجا که بحث مالکیت را به حوزه ای وسیع تر از اشیای فیزیکی می کشد و ذهن و فکر و ایده را دربرمی گیرد، برای بسیاری از مردم ناملموس است و به همین دلیل مورد احترام واقع نمی شود.
مردم زمانی که می خواهند از افکار، طرحها و ایده های دیگران استفاده کنند، نیازی برای کسب اجازه یا پرداخت حقوق مادی متعلق به صاحب فکر را احساس نمی کنند؛ در حالی که همین افراد برای خرید یک کالای مصرفی بدون هیچ توضیح یا جدلی بهای آن را می پردازند. این موضوع نشان دهنده آن است که ارزش فکر و ایده در میان بدنه مردم و مدیران تصمیم گیر مراکز فکری و اقتصادی هنوز بدرستی درک نشده است. در حالی که این مشکل به تنهایی می تواند پایه های هر گونه امنیت فکری را با خطر جدی مواجه کند، اما قوانین ناکارآمد نیز این بحران را افزایش می دهند.
امروزه ثبت اختراعات و ابتکارات به خاطر تفاوت دیدگاه هایی که در زمینه تعریف اختراع وجود دارد و از سوی دیگر نبود مراکز علمی تضمین کننده صحت اختراعات به بازاری برای دانش آموزانی تبدیل شده که ایده های گاه تکراری و بدون ارزش علمی را به طور قانونی به عنوان اختراع ثبت می کنند و سپس انتظار حمایت های کلان از خود را دارند؛ نگاهی به فهرست فعلی ثبت اختراعات کافی است تا بحران موجود را بخوبی درک کنیم.
حال در چنین فضایی که مردم و صاحبان صنایع ، ارزشی برای صاحبان ایده قائل نیستند و از یک سو دروازه ثبت اختراع روی همه گشاده است تا هر حرفه ای را به عنوان ابتکار ثبت کنند و از سوی دیگر تعهد عملی نیز در خصوص صیانت از حقوق صاحبان فکر وجود ندارد یا اگر هم به صورت قانونی وجود دارد، فاقد سازوکار درست اجرایی است ، چه جایی برای صاحبان ایده واقعی باقی می ماند؛ آنها قربانی دوسویه این داستان هستند. کسانی که طرحها و ایده هایشان می تواند اثرگذار وتحول ساز باشد، اما کسی به ایده آنها ارزش (چه مادی و چه معنوی) قائل نمی شود و به دلیل سازوکارهای ناکامل ثبت ، این افراد حتی رغبتی به ثبت داخلی کارهایشان نشان نمی دهند؛ چون باز بودن دروازه ورود به جرگه مبتکران سبب بی ارزش شدن گواهی های ثبت رسمی می شود.این موضوع در درازمدت می تواند آثار زیانباری در فرآیند رشد علمی و جریان صحیح و دقیق تولید ایده در کشور داشته باشد. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته ، در نهادهای گوناگون دفاتری هستند که در زمینه بررسی ایده های گوناگون فعالیت می کنند و به اصطلاح رایج به شکار بهترین طراحان و مبتکران می پردازند و با مبالغ بسیار سنگین برای ایده های آنها سرمایه گذاری می کنند. بسیاری از شرکتهای اسطوره ای که امروزه نمادی از موفقیت شده اند، تنها بر مبنای احترام به ایده و فکر رشد کرده اند که شاید گوگل نمونه ای برجسته از آنها باشد.
برگزاری مراسمی مانند مراسم روز گذشته در ایران که در شرایط حساسی از نظر رشد علمی قرار دارد و دانشمندان برجسته کشور ما با تلاشی شبانه روزی توانسته اند ایران را به دومین تولیدکننده علم در جهان اسلام و یکی از کشورهای دارای بالاترین جهش در تولید علم در سراسر جهان تبدیل کنند، فوق العاده مهم است ؛ چرا که در این شرایط شناسایی و شناخت مفهوم مالکیت معنوی و مالکیت فکری از سوی مدیران و مسوولان و همچنین نهادینه کردن احترام به فکر و ایده دیگران در بدنه جامعه می تواند امید بالاتری برای فعالیت مبتکران ، ایده پردازان و آینده نگران کشورمان ایجاد کند، اما این تلاش برای نهادینه کردن مفهوم مالکیت فکری زمانی به نتیجه نهایی خواهد رسید که مسوولان نیز قوانین موجود را بر اساس نیازهای واقعی اصلاح کنند تا ارزش صاحب ایده در قوانین نیز در نظر گرفته شود.
جامعه ایرانی ثابت کرده است که توانایی های بالایی در مباحث علمی و فناوری دارد و اگر به آن توجه درست و منطقی و بدون افراط و تفریط شود، می تواند جایگاه با ارزش گذشته خود را تکرار کند. به همین دلیل بار سنگینی بر دوش سازمان ثبت اختراعات و ابتکارات به عنوان نهاد مسوول کشور در زمینه مالکیت فکری قرار دارد.