انقلاب اسلامی و نهادسازی

امروز مصادف با تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 1358و اعلام انقلاب فرهنگی در سال 1359به دستور رهبر کبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی ، حضرت امام خمینی (ره) است.

کد خبر: ۱۳۱۷۵۳

دانشمندان علوم سیاسی رهیافت های ده گانه ای را برای اداره امور دولت و جامعه مطرح کرده اند که رهیافت «نهادگرایی» یکی از آنهاست.
سخن اصلی این نگاه آن است که برای تحقق آرمان ها، آزادی ، نظم ، ثبات و اداره امور مردم و تدبیر حکومت ، باید نهادهایی وجود داشته باشد که این اهداف را عملی کند. این رویکرد بر این باور است که تا آرمان ها به زبان نهاد تبدیل نشود، صرفا مفهومی انتزاعی داشته و به نوعی فاقد ارزش عملی است.
بی شک نهادسازی یکی از برجسته ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی به شمار می رود. ضعف بینش و فساد بخش قابل ملاحظه ای از کارگزاران رژیم گذشته ، ناتوانی و ضعف ساختاری نظام اداری دیوان سالار و قرطاس باز، لزوم سرعت عمل در اصلاح و برنامه ریزی برای انتقال ارزشهای اصیل انقلاب اسلامی ، طراحی سازوکاری برای حفاظت و پاسداری از انقلاب در برابر ضد انقلاب و بیگانگان و بالاخره اتخاذ تمهیدی برای نقش آفرینی جوانان بالنده و تربیت شده در مکتب امام خمینی و انقلاب اسلامی را می توان از جمله دلایل و الزامات توجه انقلاب و رهبری آن به امر نهادسازی برشمرد.
جهاد سازندگی ، کمیته امداد حضرت امام خمینی ، بنیاد شهید، سازمان تبلیغات اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیروی مقاومت بسیج ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله این نهادها محسوب می شود. هرچند دامنه نهادسازی ، احزاب سیاسی و نهادهای غیردولتی (N.G.O)را نیز دربر می گیرد که مراد ما در این سطور، نهادهای پیشگفته است.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بسرعت جایگاه بایسته ای را در ساختار کشور از آن خود کرد و به دلیل رشادت ، ایثارگری ، خلاقیت ، ابتکار، اسوه بودن و از همه مهمتر در خط مقدم پاسداشت از ارزشها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و دفاع از مرزهای عقیدتی و جغرافیایی ایران اسلامی ، امروزه مرزهای کشور را درنوردیده و الگوی بسیاری از نهضت های آزادیبخش و آموزه های رزمی - دفاعی آن سرفصل های مراکز آموزشی شده است و شاید هیچ سخنی بالاتر از این تجلیل و نکوداشت امام عزیز در شان آنها نگنجد که فرمود: «من بر دست و بازوی شما بوسه می زنم و بر این بوسه افتخار می کنم».
اما درباره ستاد انقلاب فرهنگی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی امروز، داوری و قضاوت این گونه نیست . با کمال تاسف باید گفت به رغم حمایت های فراگیر و گسترده امام خمینی و نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی ، حضرت آیت الله خامنه ای ، دستاوردها و داشتنی های این نهاد، بسیار ناچیزتر است و گاهی در نزد افکار عمومی و بویژه نخبگان این پرسش مطرح می شود که دستاورد شورای عالی انقلاب فرهنگی چه بوده است؛ و با فقدان آن ، آیا خلایی در کشور احساس می شود؛ با مروری به اعضای حقیقی و حقوقی شرکت کننده در آن ، واقعا هیچ نهاد دیگری را در تراز آن می توان یافت؛ با وجود این ، چرا شورای عالی انقلاب فرهنگی نتوانسته است انتظارات منطقی از خود را برآورده سازد؛ تا جایی که در گذشته بارها مخاطب گلایه های صریح و مصلحانه رهبر انقلاب بوده است.
به نظر می رسد آسیب شناسی شورای عالی انقلاب فرهنگی و تلاش برای کارآمد ساختن آن ، نیاز به بحث و بررسی بیشتری دارد؛ اما پاره ای از اهم اشکالات و ضعفهای وارده بر آن را می توان در عوامل زیر جستجو کرد: فقدان راهبرد مشخص و نداشتن نقشه راه ، یا به عبارت دیگر نبود چشم انداز، نگاه سلیقه ای از سوی مقامات ارشد قوای سه گانه به جای نگاه کارشناسی و علمی ، مقاومت دستگاه ها و نهادهای اصلی چون وزارت علوم ، آموزش و پرورش ،...به گونه ای که مایل نیستند حوزه اختیارات خود را به جای دیگری برای تصمیم گیری موکول کنند، ضعیف بودن دبیرخانه که نقش ستادی ، عملیاتی و به نوعی راهبردی دارد.البته در دو سال اخیر تحولات قابل ملاحظه ای مشاهده می شود، اما قانع کننده نیست.
عدم حضور منظم و با آمادگی لازم اعضا در جلسات ، فقدان سازوکار ضمانتی و الزام آور در اجرای مصوبات ، ضعف نظارت و پیگیری ، عدم توانایی برای پاسخ به نیازها و بویژه فقدان رابطه معنادار با فلسفه وجودی آن.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در کجا مراد خود را از «اسلامی شدن دانشگاه ها» تئوریزه و عملیاتی کرده است؛ و بالاخره باید از پاشنه آشیل این شورا یاد کرد که هنوز سازوکاری منطقی و مستدل از عدم دخالت در کار قوای دیگر، بویژه مجلس قانونگذاری ارائه نکرده است و کم نیستند نمایندگانی که طبق تصریح قانون اساسی مایل نیستند که حق قانونگذاری مجلس به مرجع دیگری واگذار شد.
با این همه ، بر این باورم که اگر پیام اصلی انقلاب اسلامی را «پیام فرهنگی» بدانیم ، شورای عالی انقلاب فرهنگی می تواند به مثابه گرانیگاه فرهنگی کشور در نقش خود با کاهش بسیاری از وظایف و واگذاری آن به مراجع ذی ربط و طراحی سازوکاری نوین عمل کند.