درس خواندن در فصل داغ

کلافه شدم از بس که هر روز توی این گرما آمدم و رفتم. خب از اول اگر بگویند نمی شود، تکلیف آدم روشن می شود. هی می گویند هنوز مشخص نیست. بخشنامه اش نیامده. فردا معلوم می شود... یا پس فردا.

کد خبر: ۱۰۲۰۵۷

هیچ کس انگار متوجه نیست که تابستان است ، هوا گرم و راه دور است. ترافیک است و هزار مشکل و گرفتاری دیگر.
اگر می دانستم گرفتن یک ترم تابستانی ناقابل ، این همه دردسر دارد، واحدها را درست مثل بچه آدم می خواندم و درسهایم را پاس می کردم تا به این روز نیفتم ... کسی آن وقت به ما نگفت تابستان دانشگاه با تابستان مدرسه فرق می کند وگرنه به هر سختی ای که بود، کاری می کردیم تا واحدی نماند. حالا من این همه درس مانده را چه کار کنم؛ قرار بود ترم آینده فارغ التحصیل شوم. جواب خانواده ام را چه بدهم؛ حالا دست کم باید یک ترم دیگر هم ثبت نام کنم. پولش را از کجا بیاورم؛» از در دانشگاه رفت بیرون. رفت تا شاید این واحدها را در جای دیگری بگیرد. واژه تابستان ، برای اغلب ما یادآور خاطره و نوستالژی حوض و هندوانه و هفتی و هشتی است. آنها که آن روزها را دیده اند، یادش به خیر می گویند و آنها که ندیده اند و در کتابها خوانده اند، با حسرت آرزو می کنند ای کاش می بودند و می دیدند. اما گذر از آن سالها و رسیدن به این روزها که در آنیم ، تابستان ها را هم رنگ دیگری زده است.
دیگر روزهای گرم و بلند تابستان ، برای خیلی ها مجال استراحت و تجدید قوا نیست و برای بعضی هم حتی فصل تازه ای برای آغاز فعالیت هایی تازه است. دانشگاهیان اما در این میان نقطه ای بینابین را گرفته اند. عده ای از آنها تعطیل اند و عده ای دیگر هم نه! آنها که تعطیل اند دانشجویانند که هویت دانشگاه را می سازند و آنها که به فعالیت خود ادامه می دهند، بدنه دانشگاه هستند. در این میان هستند دانشجویانی که به هر دلیل ، نمی خواهند یا نمی توانند از فرصت تابستان ، برای استراحت و تجدید قوا استفاده کنند. دانشجویانی که چشم به راه تابستان و مشتاق ترم تابستانی اند تا این که عقب ماندگی خود را جبران کنند و یا این که خود را جلو بیندازند! غافل از این که می گویند، تجربه نشان داده که بازده آموزشی ترم تابستان بسیار پایین است و این ترم را نمی توان جایگزین مناسبی برای ترمهای معمول سال تحصیلی دانست.

روزهای گرم و تحصیل

همان طور که گفته شد به نظر می رسد حد مطلوب فعالیت های علمی برای یک دانشجو در فصل تابستان ، برنامه ریزی مناسب برای ترم آینده ، شناسایی نقاط ضعف و قوت ، مرور درسهای اصلی توام با استراحت مفید و مناسب باشد. اما عده ای هم هستند که وجود ترم تابستانی را برای از بین نرفتن شرایط دانشجویی و استمرار عادت پژوهش و تحقیق ، ضروری می دانند.

تجربه نشان می دهد دانشجویانی که ترم تابستانی می گیرند در ترم بعد دچار افت تحصیلی می شوند

براساس استدلال این گروه ، کیفیت آموزش در ترمهای اصلی سال تحصیلی ، بعضا تحت تاثیر نمره و شب امتحان قرار می گیرد و ترم تابستانی می تواند این مساله را نداشته باشد. البته آنچه در حال حاضر به عنوان ترم تابستانی به دانشجویان ارائه می شود، مبرا از این ایراد نیست و حتی در ترم تابستانی هم ، معیار ارزیابی دانشجو، نمره امتحان است. پس به نظر می رسد، اگر بنا باشد به ترم تابستانی چنین نگاه و رویکردی داشته باشیم ، باید در چگونه بودن آن هم تجدیدنظر شود و معیار ارزیابی فعالیت دانشجو از نمره امتحان ، به چیز دیگری تغییر پیدا کند. اما آیا چنین مساله ای اساسا شدنی است و آیا می شود ترم تابستان را به صورت دیگری ارائه کرد؛
«مریم افضلی» کارشناس ارشد روانشناسی چندان با چنین نگاهی موافق نیست. این استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در این باره می گوید: «توصیه ما این است که هنگام ضرورت از ترم تابستانی استفاده شود. چون تجربه و البته نه آمار، نشان می دهد دانشجویانی که ترم تابستانی می گیرند، در ترم پس از آن دچار افت تحصیلی می شوند. از سوی دیگر ترم تابستانی به خاطر فشردگی و شرایط آب و هوایی این فصل ، کیفیت آموزشی یک ترم 16هفته ای را ندارد. در واقع هر سه هفته سال تحصیلی در یک هفته ترم تابستان فشرده می شود. همان طور که می بینید فشردگی کار و ثابت ماندن بار آموزشی ، سرعت انتقال مفاهیم را بالا می برد که همین امر پایداری مفاهیم را در ذهن از بین می برد. افزون بر همه اینها دانشجو دیگر فرصت مطالعه ، تحقیق و تفحص را پیدا نمی کند و این یعنی عملا دیگر به عنوان یک دانشجو تعریف نمی شود!»

واحدهای تابستانی ، درسهای تفریحی!

بعضی از دانشجویان معتقدند، ترم تابستان فرصت مناسبی برای گذراندن درسهای سبک است. «آزاده تقی نیا»، دانشجوی رشته ریاضی کاربردی می گوید: «درسهای عمومی را باید در تابستان گذراند. شما در یک ترم فشرده می توانید این واحدها را که خیلی هم ربطی به درسهای تخصصی ندارند، یکجا بگذرانید و خیال خودتان را راحت کنید. همه دوستان من همین کار را کرده اند. من هم می خواهم همین کار را بکنم.»
این نوع نگاه در بسیاری از دانشجویان دانشگاه های مختلف به چشم می خورد. نگاه تفننی به برخی واحدهای درسی مثل تربیت بدنی و رایانه و... در شرایطی است که کارشناسان آموزش بر این نکته تاکید بسیار دارند که در دانشگاه واحد تفننی وجود ندارد و هر درسی با توجه به نیازها و ضرورت ها در برنامه آموزشی گنجانده شده است. به همین دلیل ، هر چند درسهای عمومی تقریبا تنها واحدهایی هستند که به طور ثابت در ترم تابستان ارائه می شوند (که این خود مساله ای است قابل بررسی) اما این به آن معنا نیست که ارزش و اعتبار این واحدها کمتر یا بیشتر از واحدهای دیگر است. به هر صورت در ترم تابستانی تنها 6واحد درسی به یک دانشجو ارائه می شود. واحدها هم به خاطر امکانات موجود در هر دانشگاه ، محدود هستند و همه اینها شرایط خاصی را برای ترم تابستان به وجود می آورند. شرایطی که به نظر می رسد چندان برای علم آموزی و تحقیق و پژوهش مناسب نیست و دانشجو را برای گذراندن چند واحد ناقابل ، حسابی به زحمت می اندازد!
هر چند به نظر می رسد در برخی دانشگاهها، امکانات و ظرفیت های موجود در فصل تابستان برای دانشجوها شناخته شده است و این دانشگاه ها بر اساس یک برنامه تقریبا ثابت ، هر ساله ، برنامه های آموزشی مناسبی را برای تابستان دانشجویان با توجه به رشته تحصیلی شان ، طراحی می کنند، اما مشکل اینجاست که این اتفاق در بیشتر دانشگاه های کشور نیفتاده است و نظام آموزش عالی هم هنوز نتوانسته است چاره ای برای این مشکل بیندیشد.
«افضلی» در این باره می گوید: «بعضی دانشگاه ها از فضای تابستان خوب استفاده می کنند که البته بیشتر توجهشان به اهداف تفریحی است. برای نیازهای آموزشی دانشجویان در فصل تابستان هم باید فکری کرد.» افضلی با بیان این مطلب که دانشگاه ها و دانشکده ها و گروه ها با هم متفاوت هستند، راه حل مناسب را استفاده درست از نیروها دانست ؛ یعنی استفاده از نیروی متخصص در کنار شناسایی درست نیازها. وی در این باره توضیح می دهد: «اگر نیاز بدرستی شناسایی نشود، ذهنیت بدی در دانشجویان به وجود می آورد. به عنوان مثال در زمینه خوشنویسی اگر از یک نیروی متخصص دعوت به همکاری شود، اما نیازی وجود نداشته باشد، در دانشجو توجه و اهمیتی به وجود نمی آید. نیازها هم در هر دانشگاه با دانشگاه دیگر متفاوتند.نیاز دانشجویان رشته های هنری با نیاز دانشجویان علوم انسانی متفاوت است و به همین دلیل شیوه توجه و عمل باید نیمه متمرکز و یا حتی غیرمتمرکز باشد. این در حالی است که حتی ممکن است وضعیت دانشجویان از یک ورودی به ورودی دیگر هم تغییر کند و نیازها را هم تغییر دهد.» یکی از فعالیت هایی که به نظر می رسد باید در فصل تابستان بیشتر مورد توجه دانشجویان قرار گیرد و البته تقریبا در میان همه رشته ها هم مشترک است ، تقویت زبان خارجی است. ضعف در زبان خارجی ، یکی از مشکلات عمده دانشجویان در دانشگاههای مختلف است و از جمله مواردی هم است که در همه رشته ها کم و بیش به چشم می خورد. یکی دیگر از برنامه های مناسب برای تابستان دانشجویان آموزش فیش برداری و شیوه های پژوهش است.
این مورد هم از جمله مواردی است که در میان دانشجویان رشته های مختلف عمومیت دارد و به نوعی نیاز همه رشته ها به شمار می رود. صرف نظر از این موارد، به نظر می رسد انجام کارهای عملی ، یکی دیگر از برنامه های مناسب فصل تابستان باشد. در شرایطی که در طول سال تحصیلی ، فرصت به دست آوردن تجربه های عملی چندان زیاد نیست ، دانشجویان رشته هایی که نیازمند گذراندن واحدهای عملی هستند، می توانند از این فرصت فراغت برای کارورزی و تجربه اندوزی استفاده کنند. در پایان باید به این نکته هم اشاره کرد که هر چند تابستان فصل تعطیلی است ، اما این تعطیلی نباید دامن فضاهای پژوهشی و تحقیقاتی را بگیرد. کاهش ساعت کاری کتابخانه ها، آزمایشگاه ها و دیگر مراکز خدماتدهی دانشگاهی در این حوزه ها، هر چند این روزها کمتر اتفاق می افتد، اما هنوز هم در بعضی دانشگاه ها مرسوم است که همین مساله مشکلاتی را هم برای دانشجویان به وجود می آورد. آنها که برای فارغ التحصیل شدن باید پایان نامه ارائه کنند، اغلب به صورتی برنامه ریزی می کنند که بتوانند بخش عمده کارشان را در فصل تابستان انجام دهند. حال اگر بنا باشد، به هر دلیلی این فرصت از این دانشجویان گرفته شود، آن وقت حتی از اهداف تعطیلات تابستانی هم دور خواهیم افتاد و سخن آخر این که اگر یک برنامه اصولی ، دقیق و منظم برای فصل تابستان دانشجویان تدوین شود که بتواند نیازهای دانشجویان رشته های مختلف را برآورده کند، می توان امید به آینده ای هر چیز روشن تر برای دانشجویان را در ذهن پروراند. مهم ، داشتن برنامه و استراتژی مشخص است و تنها در چنین صورتی رسیدن به هدف میسر خواهد شد. حتی اگر وقت زیادی لازم باشد.