اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در ژنو گزارش رسمی : بخش ششم و پایانی

خلاصه : گزارش رسمی اولین مرحله اجلاس عالی سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی (WSIS) که از تاریخ 10 تا 12 دسامبر در شهر ژنو سوئیس برگزار شد ، در تاریخ 18 فوریه 2004 از سوی دبیرخانه اجرایی این اجلاس انتشار یافت.

کد خبر: ۴۳۸۷۳

این گزارش در یازده فصل و 4 ضمیمه تهیه شده است. این گزارش حاول متن کامل دوسند مهم اجلاس(بیانیه اصول و نقشه عمل) جمعبندی میزگردهای سهگانه اجلاس ، گزارش کمیته اعتبارنامهها، گزارش همایشهای گروههای مختلف ذینفع در حاشیه اجلاس و... است. بخش ششم را که بخش پایانی گزارش است می بینید :

ضمیمه 2 ب:جمعبندی میزگرد دوم:
فرصتها و چالشها تنوع در فضای سایبر:11 دسامبر 2003 ساعت 11 تا 13
رئیس جلسه: خانم وایرا وایک فرایبرگا، رئیس جمهور لاتویا گرداننده میزگرد: آقای نیک گوینگ، مجری شبکه خبری بیبیسی
مقدمه
1- میزگرد دوم در تاریخ 11 دسامبر 2003 به ریاست خانم واریا وایک فرایبرگا، رئیسجمهور لاتویا، تحت عنوان «فرصتها و چالشها تنوع در فضای سایبر» برگزار گردید.
2- شرکتکنندگان در این میزگرد، در یک تعامل و تبادل آراء، به این چالش پرداختند که چگونه میتوان در یک جهان دیجیتال میان جریان اطلاعات و لزوم حفظ تنوع فرهنگی و زبانی آشتی برقرار کرد. محور بحث این میزگرد، بخصوص گرد این موضوعها میچرخید: تنوع فرهنگی و زبانی؛ آزادی بیان و مالکیت رسانهها؛ و قانون و اخلاق در اینترنت.
تنوع فرهنگی و زبانی
3- سخنرانان تأکید کردند که حفظ میراث فرهنگی و زبانهای محلی برای ایجاد یک جامعه اطلاعاتی ضرورت اساسی دارد.
همگانی کردن دسترسی، دسترسی آزاد به اطلاعات عمومی، آزادی بیان، و خطمشیهای خاص برای بهبود توزیع اطلاعات و دانش، همه برای افزایش تنوع فرهنگی، حیاتی شمرده شدند.
نقش چشمگیر خانواده در پیاده کردن یک فرهنگ دیجیتال نیز مورد توجه قرار گرفت.
4- اهمیت توسعه محتوای بومی و زبان محلی مورد تأکید قرار گرفت.
در جامعه اطلاعاتی، محتوای متناسب با فرهنگها و زبانهای افراد باید از طریق دسترسی هم به رسانههای دیجیتال و هم به رسانههای سنتی تأمین شود.
برخی سخنرانان میزگرد بر لزوم هماهنگ کردن و استاندارد کردن روالهای مورد استفاده در حفظ زبانهای شفاهی به شکل مکتوب تأکید کردند.
5- سخنرانان میزگرد خواهان آن شدند که دولتها، بخشخصوصی و جامعه مدنی، توسعه و بکارگیری فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی برای حفظ کردن(دیجیتالی کردن و انتشار) میراث فرهنگی و طبیعی را مورد حمایت و مساعدت قرار دهند.
آنها بر این نکته تأکید کردند که هزیه حفظ محتوای محلی، هنگامی که هزینه برقراری اتصال نیز به آن افزوده شود بسیار چشمگیر خواهد بود.
نقش مهم یونسکو در حفظ میراث فرهنگی مورد اذعان قرار گرفت.
6- برخی شرکتکنندگان در میزگرد یادآور شدند که مهمتر از کمک به حفظ تنوع زبانی و فرهنگی، توجه به این نکته است که خود بزرگراه اطلاعاتی در معرض خطر قرار دارد.
نگرانیهایی از بابت خطر یکدست شدن محتوا در اینترنت ابراز شد.
به مفهوم «میراث فرهنگی معنوی» واین که به سادگی نمیتوان آن را ثبت کرد، نیز اشاره گردید.
خطر از دست رفتن زبان محلی به عنوان «خطر از دست رفتن روح ما» تعبیر شد.
در این میان، دیگر شرکتکنندگان در میزگرد بر توانمندی فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در انتشار محتوای فرهنگی تأکید کردند و اینترنت را یک گنجینه دانش بسیار چشمگیر خواندند.
7- جوایز اجلاس جهانی که در 10 دسامبر 2003 اعطا شد، به عنوان نمونهای عالی از تنوع فرهنگی مورد تقدیر قرار گرفت. برندگان جوایز از میان 800 پروژه از 136 کشور برگزیده شدند.
کیفیت محصولات بسیار مرغوب بود و هیچ کشوری بر دیگران تفوق نداشت. این نشاندهنده تنوع و درک متقابل بهتر بود؛ که پایههای یک جامعه اطلاعاتی باز و دربرگیرنده همه است.
8- برخی سخنرانان یادآور شدندن که هیچ بازاری برای تنوع وجود ندارد.
دیگران بحث کردند که برخی جنبههای فرهنگ قابل بازاری شدن است و از نقش بخش خصوصی در گستردهتر کردن دسترسی به امکان اتصال تقدیر کردند اما ضمنا9 توجه دادند که نیروهای بازار برای تضمین تنوع محتوا کفایت نمیکند.
نقش دانشگاهها و سازمانهای غیردولتی در کمک به ایجاد محتوای بومی و جلوگیری از محور شدن انگیزههای صرفا9 تجاری حائز اهمیت دانسته شد. پیشنهاد شد که از طریق اینترنت منابع و میراث دوفرهنگی و چندفرهنگی در اختیار مدارس قرار گیرد.
9- شرکتکنندگان در میزگرد تأکید کردند که تبادل دانش، تجربیات، و نمونههای موفق در زمینه سیاستگذاری و ابزارها، برای ارتقا تنوع فرهنگی و زبانی در سطح منطقهای و زیرمنطقهای اهمیت دارد.
شرکتکنندگان همچنین تجربیات ملی خود را در مورد راههای موثر حفظ میراث فرهنگی و زبانی با یکدیگر در میان گذاشتند؛ تجربیاتی همچون حفظ میراث فرهنگی ملی در مصر، موسیقی سنتی در لاتویا، سنتهای مائوری در نیوزیلند، یا زبانهای محلی و قومی در الجزایر، شیلی، و مراکش و...
آزادی بیان و مالکیت رسانهها
10- آزادی عقیده به عنوان پیششرط تنوع به رسمیت شناخته شد.
تقریبا9 همه همداستان بودند که دولتها نقش مهمی در رفع موانع آزادی بیان دارند.
برای دفاع از این اصل به پایبندی جدی دولتهای دموکراتیک و دارای مشروعیت سیاسی نیاز است.
11- تمرکز رسانههای جهانی از سوی برخی از سخنرانان مورد انتقاد قرار گرفت.
برای تضمین دموکراسی و تنوع محتوا، باید مانع آن شد که غولهای رسانهای بزرگ دسترسی به اطلاعات را در مهار خود بگیرند.
12- ایجاد مقررات داخلی تضمین کننده استقلال رسانهها، تکثر و آزادی بیان، باید مورد تشویق قرار گیرد.
بسیاری از سخنرانان میزگرد به لزوم درج آزادی عقیده در قانون اساسی توجه دادند.
جزو قانون اساسی کردن آزادی عقیده باید با اراده سیاسی همراه باشد.
سخنرانان همچنین بر لزوم وجود چارچوبهای حقوقی برای به اجرا گذاشتن این اصل در دادگاهها، تأکید کردند.
13- یکی از سخنرانان یادآور شد که باید به جای مفهوم مسئولیت روزنامهنگاران ، آنگونه که در پیشنویس بیانیه اصول آمده ، مفهوم حرفهایگرایی روزنامهنگاران قرار گیرد.
حرفهایگرایی و ایجاد یک فرهنگ حرفهای میتواند از رفتار اخلاقی رسانهها حفاظت کند.
دیگر سخنرانان خاطرنشان کردند که مفهوم مسئولیت باید حفظ شود.
برخی سخنرانان برای دولتها و دادگاه نقش چشمگیری در تضمین رفتار اخلاقی رسانهها قائل بودند. این نکته نیز مورد تأکید قرار گرفت که حرفهایگرایی مستلزم تعلیم و آموزش روزنامهنگاران است.
14- از سوی برخی سخنرانان موضوع خودمختاری رسانهها مطرح شد البته بر این نکته تأکید گردید که این خودمختاری خود باید تابع مقرراتی باشد. همچنین جامعه رسانهها و خبرگزاریهای خصوصی نیازمند چارچوبهای حقوقی و مقرراتی هستند که به آنها امکان دهد مستقلانه عمل کنند.
بر این نکته نیز تأکید شد که بنگاههای خبری خصوصی و دولتی باید با یکدیگر کار کنند.
15- بسیاری از سخنرانان بر نقش رسانههای سنتی و گروههای رسانهای در تضمین آزادی بیان تأکید کردند.
خانوادهها و مؤسسات آموزشی سنگ بنای فرهنگ آزادی بیان شمرده شدند.
16- سخنرانان یادآور شدند که اقشار تنگدست، به دلایل گوناگون ، از لحاظ آزادی بیان با بزرگترین معضلات روبرو هستند.
در افزودن بر تلاشها جهت کمک به تنگدستان و اقشار آسیبپذیر برای بکارگیری آزادی بیان خود، رسانهها نقش خاصی برعهده دارند.
17- از روزنامهنگاران خواسته شد تا اجازه ندهند تروریسم باعث تضعیف اصول دموکراسی و آزادی بیان شود.
قانون و اخلاق در اینترنت
18- شرکتکنندگان در میزگرد از همه طرفهای ذینفع خواستند تا بر آگاهی خود از ابعاد اخلاقی بکارگیری فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی بیفزایند.
در بکارگیری فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و ایجاد محتوا باید حقوق بشر و دیگر آزادیهای اساسی دیگران محترم شمرده شود.
19- سخنرانان به اهمیت اخلاق برای جامعه اطلاعاتی که باید جامعهای مروج عدالت و حافظ شأن آدمی باشد ، اذعان کردند.
برای جلوگیری از سوءاستفاده از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی نظیر اشاعه تنفر، افراطیگری، بنیادگرایی، خشونت ، تبعیض نژادی و بیگانههراسی، به کنترلهای اجتماعی نیاز است.
پیشنهادها و توصیههای ویژه
20- پیشنهادها و توصیههای ویژه زیر از سوی شرکتکنندگان در میزگرد مطرح شد:
- موتورهای جستجو در اینترنت نظیر گوگل به لزوم فراهم آوردن امکان جستجو در زبانهای محلی و افزایش تواناییهای جستجو در این گونه زبانها حساس شوند.
- برای رونق بخشیدن به ایجاد و استفاده از موتورهای ترجمه، ابتکاری صورت گیرد.
- برای حفاظت در مقابل اسپم(هرزنامه) معاهدهای بینالمللی تدوین گردد.
- برای این که کاربران بتوانند بدون تخطی از قوانین موجود مالکیت معنوی، بر محتوای موجود بیفزایند، ایجاد معاهداتی بینالمللی مدنظر قرار گیرد.

ضمیمه 2 پ:جمعبندی میزگرد سوم :فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف توسعه هزاره:11 دسامبر 2003، ساعت 15 تا 17
رئیس جلسه و گرداننده میزگرد: آقای مارک مالوک براون، رئیس اجرایی برنامه توسعه ملل متحد(UNDP)
مقدمه
1- میزگرد سوم، در تاریخ 11 دسامبر 2003، به ریاست آقای مارک مالوک براون، رئیس اجرایی برنامه توسعه ملل متحد، پیرامون موضوع فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف توسعه هزاره برگزار گردید.
2- محور اصلی مباحث میزگرد حول پرسشهایی میچرخید پیرامون ایجاد ظرفیت، نقش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در کمک به دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و توسعه پایدار و راههایی که فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی از آن طریق میتوانند امکان ارائه نوآورانه خدمات اجتماعی از جمله در عرصه بهداشت و آموزش را فراهم آورند.
در جریان بحثها، که بیانگر پایبندی جدی به اهداف توسعه هزاره بود، فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی محور استوار توسعه شمرده میشد.
3- بهطور وسیعی مورد اذعان قرار گرفت که فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی میتوانند با افزودن بر آموزش، بهرهوری نیروی کار و ایجاد فرصتهای شغلی مثلا9 از طریق مراکز تلفنی و از طریق ایجاد محتوای محلی در شتاب بخشیدن به دستیابی به اهداف توسعه بینالمللی سهم داشته باشند.
فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی همچنین میتواند ابزار مؤثری باشد در مقابله با بیماریها، ترویج احترام همگانی به حقوق بشر، دموکراسی، و آزادیهای اساسی.
ظرفیتسازی
4- اذعان شد که اقدام مورد نظر نیازمند برآورده شدن اهداف توسعه هزاره و حمایت از زیرساختار برای جامعه اطلاعاتی است.
مداخلات متعدد نشان داد که چگونه حاکم کردن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در استراتژیهای توسعهای ملی به کشورهای مختلف کمک کرده تا به سمت اهداف هزاره پیش بروند.
سخنرانان میزگرد تجربیات ملی خود را در زمینه راههای مؤثر فائق آمدن بر موانع موجود برای به خدمت گرفتن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، با دیگر شرکتکنندگان در میزگرد در میان گذاشتند؛ تجربیاتی همچون، استراتژی الکترونی دولت بنگلادش، استفاده کوبا از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در بهداشت و آموزش، تدارکات الکترونیکی رومانی، ابتکار پهنباند آسیا، و برنامه «خیز ببرآسا» در استونی، و...
5- شرکتکنندگان در میزگرد همچنین به شماری از موانع ماندگار بر سر راه دسترسی گسترده به فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی اشاره کردند؛ موانعی همچون افزایش انفجاری جمعیت در کشورهای در حال توسعه، محدود بودن تحصیلات ابتدایی، فرار مغزها، نبود منابع انرژی قابلاتکا، و نبود زیرساختهای اساسی فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی.
این نکته مورد اذعان قرار گرفت که کشورهای در حال توسعه جزایر کوچک (SIDS) نیازمند مساعدتهای مالی هستند تا بتوانند از پس مشکلات خاص خود در گسترش امکان اتصال برآیند؛ مشکلاتی که حل آنها به لحاظ تکافتادگی این کشورها، مستلزم هزینههای هنگفت است.
وضعیت خاص کشورهای کمتر توسعهیافته نیز مورد تأکید سخنرانان میزگرد قرار گرفت.
6- سخنرانان میزگرد بر لزوم توسعه منابع انسانی و ضرورت پرداختن به نیازهای اقشار آسیبپذیر تأکید کردند.
زنان و افراد سالخورده، چه در کشورهای توسعهیافته و چه در کشورهای در حال توسعه، اقشاری دانسته شدند که معمولا9 به حاشیه رانده میشوند.
اقدامات خاصی باید صورت گیرد تا این اقشار با استراتژیهای الکترونیکی پیوند بخورند و این باید بر پایه تلفیقی از اقدامات دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی استوار باشد.
بر این نکته نیز تأکید شد که همه اقشار و گروهها، از جمله جوانان، باید در ساختن جامعه اطلاعاتی مشارکت داده شوند.
7- نقش مهم مشارکتهای میان کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه، بخصوص در عرصههای پژوهش و توسعه، انتقال فناوری، ساخت و بهرهبرداری از محصولات و خدمات فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی مورد تأکید قرار گرفت.
به طور کلی همه همداستان بودند که تأمین هزینههای ایجاد زیرساختهای بلندپروازانه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، بخصوص شبکههای پهنباند و اتصالات پرسرعت اینترنت، نیازمند پاسخ جسورانه از سوی نهادهای مالی بینالمللی است.
8- حقوق مالکیت معنوی، وجه مهمی در ساخت یک جامعه اطلاعاتی باز شمرده شد.
حائز اهمیت است که میان حقوق و مسئولیت های دارندگان «حق مالکیت معنوی» توازنی برقرار شود؛ بهطور مثال با بیشتر شدن نرمافزارهای open source و قیمتگذاریهای خاص برای محصولات و خدمات فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی.
پیشنهاد شد «تجارت مربوط به حقوق مالکیت معنوی» (TRIPs) و استثناهایی که در زمینه داروها وجود دارد به عرصههایی همچون آموزشوپرورش گسترش یابد و انعطاف بیشتر در حقوق مالکیت معنوی تشویق گردد ، زیرا عدم انعطاف مانع دسترسی ارزانتر و شراکت گستردهتر میشود.
برخی سخنرانان بر اهمیت تقویت اصول آزادی اطلاعات تأکید کردند؛ آزادیی که باید جان کلام استراتژیهای ملی فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی باشد اگر که قرار است این استراتژیهای سهمی مؤثر در توسعه دانش داشته باشند. از این لحاظ، وجود اراده سیاسی بسیار حیاتی است.
توسعه پایدار و رشد اقتصادی ماندگار
9- بسیاری از سخنرانان اذعان کردند که علاوه بر شکاف دیجیتالی میان کشورها، نوعی شکاف دیجیتال نیز در درون کشورها وجود دارد.
یکی از چالشهای عمدهای که در برابر اهداف توسعه هزاره قرار دارد این است که چگونه در چشماندازهای فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در استراتژیهای ملی، فرجهای به نفع تنگدستان ایجاد شود تا بتوان شکافهای دیجیتالی ملی را پر کرد؛ شکافهایی که معمولا9 بزرگتر از شکافهای دیجیتال بینالمللی است.
اصل بر این است که بر شکافهای دیجیتالی از طریق رشد اقتصادی فائق آییم.
به این نکته توجه داده شد که آن خطمشیهای ملی که سرمایهگذاری بارآور را تشویق میکند و بنگاههای کوچک و متوسط را قادر میسازد برای بهرهمندی از ثمرات فناوریهای اطلاعاتی وارتباطی دست به تغییرات لازم بزنند، احتمالا9 ثمربخشترین خطمشیهاست.
مقامات ملی و محلی باید خطمشیهای در پیش گیرند که محتوای محلی و شبکههای فناوری اطلاعاتی و ارتباطی را با زندگی روزمره عجین ند و هم بنگاههای کوچک اقتصادی و هم انواع خدمات اجتماعی را به تحرک وادارد.
10- لازم است خطمشیهای همکاری برای توسعه به این سو هدایت شود که به کشورهای در حال توسعه کمک شود تا در استراتژیهای الکترونیکی خود بازاندیشی کنند.
دستیابی به اهداف توسعه هزاره مستلزم استراتژیهایی است که در آنها شرایط محلی و مشارکت بخشهای عمومی و خصوصی و جامعه مدنی هدفگیری شده باشد.
به طور مثال، در کوبا، استفاده از انرژی خورشیدی به عنوان منبعی برای برق مصرفی کامپیوترها باعث افزایش شمار دانشجویانی شده است که در مناطق روستایی به تحصیل اشتغال دارند.
11- لزوم آزادسازی بخش ارتباطاتدوربرد به عنوان گامی اساسی در جهت کاهش هزینههای دسترسی به فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی جهت توسعه، از سوی برخی سخنرانان مورد اشاره قرار گرفت.
بسیاری سخنرانان همچنین از گشایش در امور عمومی، بخصوص با استفاده از اینترنت و توسعه خدمات آنلاین حمایت کردند، که میتواند بهطرز چشمگیری امکان دسترسی همه شهروندان را افزایش دهد و از هزینههای بخش دولتی بکاهد.
12- بسیاری از سخنرانان، سازمان ملل متحد را یکی از مهمترین نهادهای بسیجکننده فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی برای توسعه دانستند.
برخی سخنرانان به تجربیات همکاری خود با برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) اشاره کردند و گفتند که کشورهای اهداکننده کمک میتوانند منابع خود را بهطور مؤثری از کانال سازمانهای بینالمللی نظیر UNDP به کار اندازند؛ بهخصوص در زمینه ارتقاء امکان دسترسی عمومی به فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی.
با این حال، بسیاری اذعان کردند که فناوری معمولا9 از توان نهادهای محلی، ملی و بینالمللی برای مدیریت چالشهای قرن بیستویکم پیش میافتد.
ضعف نهادی که محدودیتهای منابع نیز آن را بدتر هم میکند باعث میشود برای بسیاری از دولتهای بسیار دشوار باشد که برنامهای مناسب برای پرکردن شکاف دیجیتال ایجاد کنند و آن را ادامه دهند.
توصیههایی که از سوی سخنرانان مختلف ارائه شد:
- کمکهای بینالمللی باید به تأمین بودجه جهت بکارگیری فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی برای توسعه کمک کند.
- یک بنیاد open source باید تأسیس شود تا به کشورهای در حال توسعه امکان دهد در دسترسی کمهزینهتر به فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی پیشرفت کنند و همچنین به گشودن بسیاری از فرصتهای جدید برای آموزش از راه دور و ارائه طیف وسیعی از خدمات به مناطق روستایی و دورافتاده کمک کند.
- سازمان ملل متحد باید با فراهم آوردن پلاتفرم استوارتری انگیزه بیشتری برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و نمونههای موفق در ترویج جامعه اطلاعاتی ایجاد کند؛ چه در نهادهای منطقهای و چه در نهادهای چندجانبه، و احتمالا9 از طریق ایجاد «پارکهای فنی».
- پیگیری اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در ژنو باید بر محور اجرای استراتژیهای الکترونیکی ملی متمرکز باشد؛ از جمله بر متدولوژیهایی جهت نظارت بر اثر این استراتژیهای.
- در فرصت باقیمانده تا اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی مرحله تونس در سال 2005 ، تعلیم و ظرفیتسازی باید بالاترین اولویت باشد.
- در تدارک اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی مرحله تونس در سال 2005، میتوان گزارشی تهیه کرد که در آن تلاش شود ملاکهای حاکمیت بر جامعه اطلاعاتی تعریف گردد.
- سازمان ملل متحد باید اثر حقوق مالکیت معنوی را بر حقوق بشر و فقر بررسی کند.
واژه های کلیدی : اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی - بیانیه اصول - نقشه عمل - گزارش نهایی اجلاس ژنو.