آناهیتا ؛ بنایی با ستونهای شگفت انگیز

شهرت کنگاور بیشتر به دلیل بنایی است که از پیش از اسلام بر فراز تپه ای وسیع و در دل آن برپا شده است.

کد خبر: ۲۷۲۷۶

این بنا امروز به نام معبد آناهیتا یا ناهید شهرت دارد. ابن فقیه در کتاب «البلدان» خود به سال 290 قمری در توصیف ستونهای قصر کنگاور آورده است : «هیچ ستونی شگفت انگیزتر از ستونهای آناهیتا نیست». کرپورتر اولین اروپایی است که در سال 1818 میلادی از ویرانه های کنگاور دیدار کرده ، وی در این باره می نویسد: تمامی محدوده حصار محوطه معبدی است که دیوارهایش سکوی مستطیل شکل عظیمی را به وجود می آورد که حدود 300مترمربع مساحت دارد و بر بالای این سکوی عظیم ، ردیف ستونها سر برافراشته اند. ناصرالدین شاه قاجار نیز در سفرنامه عتبات عالیات خود در این باره نوشته : «همین که از پل گذشتیم ، رفته رفته جلگه کم شد. خیلی راندیم . ده کثیف و بی درختی سر راه بود. گفتند رحمت آباد ملک ساری اصلان است قدری که رفتیم ، جلگه کنگور پیدا شد. اطراف جلگه کنگور کوه است و چمن و باصفاست». آناهیتا ، بنایی است مستطیل شکل با درازای 20 از 200 متر که جلو خانش به سمت جنوب است و ایوانش که بدرستی نمی توان جای آن را مشخص ساخت ، احتمالا باید چند پله از زمین بلندتر باشد و پله های آن نیز از میان رفته اند. بر بالای آخرین پله ، کف معبد است که با سنگهای عظیم مرمر و ملات مفروش است . در غرب بنا، مسجد کوچکی بنا شده است . در شمال غربی معبد، کوچه ای است که مهمترین و ارزنده ترین قسمت بنادر این جهت قرار دارد. این قسمت روی پایه هایی بس زیبا از مرمر سفید بنا شده که ارتفاع آن قابل محاسبه نیست . نیم رخ پایه ها و قواعد ستونها به سبک یونانی است . وضع سر ستونها دقیقا مشخص نیست ؛ ولی چنین به نظر می آید که طرحی داشته اند. معبد آناهیتا را با معبد پالمیرا مقایسه کرده اند. لویی واندنبرگ ، باستان شناس بلژیکی این بنا را معبدی مربوط به 200 سال پیش از میلاد مسیح دانسته و بنای آن را به سلوکی ها منسوب می داند. خرابه باشکوه این معبد از پشته ای به درازای 640 پا و پهنای 544 پا ایجاد شده است و در اطراف آن ایوانی به پهنای 44 پا با ستونهای بلند ساخته شده که هنوز هم چند ستون برپاست . کاوشهای علمی در بنای کنگاور در سال 1347 شمسی آغاز شده که هنوز هم ادامه دارد. طرح کاوش و احیای این بنای باستانی بخشی از برنامه چهارم عمرانی کشور در آن زمان بود که با خرید 210 خانه و مغازه و تخریب و تسطیح آنها خاکبرداری انجام شد. بنای آناهیتا بر پشته ای از صخره سنگی ساخته شده و اختلاف بلندترین سطح این پشته با پست ترین بخش آن که هم سطح اراضی اطراف است به 30متر می رسد. دیوار جنوبی در سراسر درازای خود در این سطح پست قرار دارد. بنای اصلی معبد ، 4ضلعی است که درازای دیوار آن 230متر و پهنای دیوار آن 220متر است . قطر این دیوار در بیشتر نقاط 18متر است . این دیوار قطور به مثابه ایوانی است که بر لبه خارجی آن یک ردیف ستون استوار بوده است . دیوار جنوبی از شرق به غرب کشیده شده و در 28متری گوشه جنوب شرقی و جنوب غربی دیوار پلکان های اصلی بنا شروع می شود. پلکان ها 2طرفه است که چسبیده به دیوار قرار دارند و به میزان قابل توجهی مانند پلکان 2طرفه کاخ تخت جمشید هستند. به این ترتیب بنای آناهیتا ، روی این پشته باید به صورت پله پله باشد و این همان شکلی است که در بناهای عهد هخامنشی که روی صخره و پشته های طبیعی ساخته شده اند ، مشاهده می شود. قابل توجه ترین بخش این بنا ، ستونهای آن است . ستون بندی در یک ردیف از منتهی الیه گوشه جنوب شرقی بر سطح دیوار شروع و به ترتیب 11ستون تا بالاترین پله سمت راست کشیده شده است . در معبد آناهیتا ، آثار زیادی از دوران ساسانی - اسلامی وجود دارد. یکی از بناهای جالب و در عین حال تقریبا سالمی که از دوره اسلامی باقی مانده ، بقایای حمامی است که با توجه به خصوصیات آن احتمالا به سده چهارم قمری تعلق دارد ، این حمام گلخانه و کانال های هدایت کننده حرارت دارد. لوله های آب رسانی که از تنپوشه بوجود آمده ، کانال های فاضلاب (آب چاله حوض) ، محوطه رختکن و سایر احتیاجات یک حمام هنوز باقی است . به طور کلی منطقه کنگاور در جدای از این معبد ، دارای آثار تاریخی قابل توجهی شامل حمامهای قدیمی ، آسیاب های کهن ، کاروانسرا ، پلهای آجری و گورستان های قدیمی است که تعداد آنها به بیش از 50 اثر تاریخی بالغ می شود.