روزنامه سایبر یک روزنامه همیشه زنده

این خبر چیزی نبود جز آغاز به کار پایگاه اینترنتی «جام جم آن لاین » ، به عنوان نخستین روزنامه سایبر ایرانی . روزنامه «جام جم » که هر روز در سراسر ایران در 480هزار نسخه توزیع می شود و در حال حاضر پرشمارترین روزنامه ایرانی است ، سعی کرده است از این رسانه جدید (اینترنت ) نیز برای اطلاع رسانی خوب و صحیح به مخاطبانش استفاده کند. پیش از آن ، سایت روزنامه «جام جم » همانند سایت بسیاری دیگر از روزنامه ها و نشریات ، تنها شامل نسخه الکترونیکی روزنامه بود؛ اما با راه اندازی «جام جم آن لاین »، این روزنامه سایبر به طور مستقل به روز آمد کردن تولیدات خود پرداخت و نسخه الکترونیکی روزنامه ، تنها به قسمتی از این سایت تبدیل شد. تفاوت یک روزنامه الکترونیکی با روزنامه سایبر بسیار است که از آن میان ، می توان به امکان تعامل دائم با کاربران و واکنش نشان دادن به پس فرست های (Feedback)آنان در روزنامه سایبر اشاره کرد. علاوه بر این ، در این روزنامه ، امکان دارد عوامل موثر بر تعامل نیز چاشنی کار شوند. نسخه الکترونیک یک روزنامه ، همانند خود روزنامه در هر روز متولد می شود و در همان روز می میرد؛ چون امکان به روز شدن ندارد؛ اما یک روزنامه سایبر همیشه در حال زندگی است . هر لحظه خبری ، عکسی و یا مطلبی جدید بر پیشانی این سایت می نشیند و از مرگ او جلوگیری می کند.جام جم جلوه ای از چند رسانه ای (multimedia) دانسته می شود. تعریف جلوه های مختلف رسانه و ایجاد بسته (package) رسانه ای شاید مهمترین عامل موفقیت روزنامه ای دانسته شود که اولا صاحب امتیاز آن یک سازمان رسانه ای است و ثانیا حالا دیگر فقط یک روزنامه نیست و به یک بنگاه چند رسانه ای تبدیل شده است . ایده انتشار یک روزنامه الکترونیک واقعی که از تمام امکانات فضای سایبر استفاده می کند، از مدتها پیش ذهن مدیران روزنامه «جام جم » را به خود مشغول کرده بود. ازجمله در سرمقاله آخرین شماره سال گذشته و همچنین در یادداشتی در ابتدای خرداد ماه سال جاری به این نکته اشاره شده و تاسیس این سایت ، تلویحا نوید داده شده بود؛ تا بالاخره تابستان امسال موسسه فرهنگی مطبوعاتی «جام جم » در ادامه شعار «یک گام تازه » خود تکمیل سایت اینترنتی موجود و ایجاد روزنامه سایبر خود را به دکتر یونس شکرخواه سپرد و با این حرکت جدید عملا پای در راه ایجاد پدیده ای نو در عرصه رسانه های ایران گذاشت . اگر سری به سایت «جام جم آن لاین » که در نشانی www.Jamejamdaily.net قرار دارد، بزنید، می توانید بهتر با این روزنامه سایبر ایرانی آشنا شوید. پیوندهای بالای صفحه اول بیشتر مربوط به روزنامه «جام جم » هستند که می توان به صفحه اول نسخه چاپی ، PDF نسخه چاپی امروز، آرشیو، اشتراک روزنامه و انتشارات اشاره کرد. ذیل این پیوندها با توجه به اهمیت و ارزش خبرهای رسانه ای سه دسته بندی رادیو و تلویزیون ، سینما و تئاتر و اینترنت و رایانه قرار دارد و شما را با تازه های ایران و جهان در این سه موضوع آشنا می کند. در قسمت میانی سایت ، مجموعه اخبار و گزارش های مهم قرار دارند. در سمت راست عنوان ها و سرفصل های ثابت خبری سایت قرار دارند. سیاست داخلی ، بین الملل ، اقتصاد، جامعه ، اندیشه ، فرهنگ ، هنر، کتاب ، طنز و کاریکاتور، آموزش ، دانش ، تکنولوژی ، تغذیه و بهداشت ، ورزش و حوادث امروز ، عنوان های ثابت را تشکیل می دهند. در کنار این عنوان های پیوندی به ضمایم «جام جم » وجود دارد و سه پیوند با نامهای صفحات ویژه ، گفتگوهای ویژه و عکسهای ویژه قرار دارند. مطالب صفحات ویژه ، مطالبی هستند که در دسته بندی های ارائه شده نمی گنجد. عنوان دو بخش دیگر هم گویای محتوای آنهاست . سایت با آن که به تازگی راه اندازی شده ، با استقبال خوبی روبه رو است ؛ به گونه ای که گاه به طور همزمان بیش از 2500کاربر، مشغول بهره برداری از مطالب سایت هستند و این نشان از ارزش کار و توجه همگانی به اینترنت به عنوان رسانه اطلاع رسان دارد و به ما گوشزد می کند سرعت رشد استفاده از اینترنت میان مردم زیاد است و باید مراقب باشیم عقب نیفتیم . (اگر تا به حال چندین کیلومتر عقب نیفتاده باشیم !). برای آشنایی بیشتر با «جام جم آن لاین » به سراغ دکتر یونس شکرخواه ، سردبیر این روزنامه سایبر رفته ایم و در این باره با او گفتگو کرده ایم .
ایده «جام جم آن لاین » از کجا شکل گرفت ؛
از مدتها پیش به این فکر بودم که در ایران ، یک روزنامه سایبر و تعاملی (interactive)داشته باشیم که الزاما نسخه الکترونیکی خود روزنامه نباشد. تابستان امسال ، طرح مفصلی برای انجام این کار به موسسه دادم و سپس با زمانبندی شروع به پیاده سازی طرح کردیم . من 9عامل برای تعاملی کردن سایت در نظر دارم که هنوز همه آنها عملی نشده اند؛ اما مواردی که قطعیت پیدا کرده اند، یکی ، تبدیل فرمت فونتها به یونی کد بوده است و دومی ، اضافه کردن اطلاعاتی از سوی تحریریه «جام جم آن لاین » به سایت بود. نکته بعدی ، انتخاب مطالب از روزنامه و استفاده از آن به عنوان Backboneو بستر کار بود. مرحله بعدی ، پیوند (link)دهی است به منابعی که در اخبار به آنها اشاره می شود.
در نظر دارید چه امکانات و عنوان هایی به سایت اضافه کنید؛ مراحل بعدی کدام اند؛
امکان خرید آن لاین در عرصه محصولات فرهنگی و اجتماعی در سایت ، راه اندازی خواهد شد. در نظر داریم ستونی اضافه کنیم که با مطالب فرستاده شده از سوی نویسندگان مختلف پر خواهد شد. این ستون ، ستون یا صفحه مهمان نام دارد که با نوشته های کاربران پر می شود و مضمون در نظر گرفته شده برای این ستون ، در قالب مقاله خواهد بود. بخش دیگری که بزودی راه اندازی خواهد شد، وبلاگ نویسندگان روزنامه است که از سوی نویسندگان علاقه مند روزنامه به وبلاگ نویسی به روز خواهد شد. یکی دیگر از قسمتهای مورد نظر ما cool siteاست . در این بخش ، سایتهایی که با فضای فرهنگی - اجتماعی نشریه تطابق دارند، معرفی خواهند شد. همچنین در نظر داریم هر صفحه مجموعه پیوندهای (link)خاص خود را داشته باشد و الگوی ثابت در صفحات تکرار نشود. از بخشهای دیگری که هنوز راه اندازی نشده است ، بخش documentاست . در این بخش ، اسناد مرتبط با فضای الکترونیک و رسانه های الکترونیک مانند طرح جامع اطلاع رسانی کشور یا قوانین حاکم بر این فضا را بیابید. همچنین قصد داریم نسخه HTMLتمامی ضمایم را روی سایت قرار دهیم .
راه اندازی سایت چه مدت طول کشید و بخشهای پیاده سازی نشده را کی در سایت خواهیم دید؛
در اینجا لازم است ابتدا از مسوولان فنی روزنامه «جام جم » تشکر کنم که با درک صحیحشان از محیط سایبر، کمک شایانی در راه اندازی سایت داشتند. تصور می کردم شاید مسوولان درگیر مسائل چاپ و مشکلات روزنامه باشند و براحتی با مسائل سایبر کنار نیایند که خوشبختانه چنین نبود. از طرف دیگر، مثلا در این بخش تیم خوب و پرتلاشی در روزنامه بود که در حال حاضر، افتخار همکاری با آنها را دارم . تنها مشکل ما برای اضافه کردن تمامی بخشها بعضی مشکلات فنی و مهمتر از همه ، عرض باند اتصال به شبکه اینترنت است که در صورت حل این مشکلات ایده های بیشتری عملی خواهد شد.
تیم مطبوعاتی «جام جم آن لاین » چندنفرند و روند کار چگونه است ؛ اخبار را انتخاب می کنید؛
4نفر به اضافه من ؛ یعنی در مجموع 5نفر تحریریه «جام جم آن لاین » را تشکیل می دهند که مشغول ترجمه خبر از سایتهای مختلف و به روز رسانی سایت هستند. خوشبختانه با آن که به نظر می رسد تعداد نفرات کم هستند؛ اما تیم قوی و خوبی است و مصداق ضرب المثل یکی مرد جنگی به از صد هزار. البته با گسترش سایت ، قطعا به افراد بیشتر و تشکیل سرویس ها و انتخاب افراد برای هر سرویس نیاز خواهد بود، اما در حال حاضر، دوستان تحریریه اخبار را انتخاب می کنند و با توجه به تجربه ای که در این زمینه دارند، من در این عرصه دخالت نمی کنم ، اما مدیریت توازن تعداداخبار در بخشهای مختلف با خودمن است . در واقع من به جای سفارش خبر خاص سفارش آیتم می دهم.
نرخ به روز رسانی «جام جم » در روز چقدر است؛
اگر با همین 4نفر کادر نگاه کنیم ، در حالت خوشبینانه هر فرد 7یا 8خبر تهیه می کند که در مجموع حدود 30تا 40خبر در روز روی سایت قرار می گیرد، اما در حال حاضر، دغدغه موسسه «جام جم » تعداد اخبار و نرخ به روز رسانی نیست ؛ بلکه سعی می کنیم انتخاب اخبار هدفمند صورت بگیرد. سقف به روزرسانی در گروی تعداد نیرو است که آن هم با افزایش امکانات فنی ، مفید و میسر خواهد بود.
کدام یک از روزنامه های سایبر خارجی را می شناسید و «جام جم آن لاین » را به کدام یک شبیه می دانید؛ الگوی شما کدام است ؛
پیش از راه اندازی «جام جم آن لاین » سایتهای مختلفی دیده بودیم . نکته ای که بعضی افراد اشاره می کردند، این بود که «جام جم آن لاین » همان گاردین آنلیمیتد (unlimited)است . باید بگویم هنگام راه اندازی یک محیط سایبر، Redesignو طراحی ظاهر محیط، ساده ترین بخش و در عین حال مشکل ترین بخش است . ساده ترین است چون هر فردی که به زبان برنامه نویسی مسلط باشد، می تواند این کار را انجام دهد و مشکل ترین است ، چون باید بررسی کرد که محیط ایجاد شده برای ارتباط مناسب است یا خیر. در «جام جم آن لاین » با بررسی هایی که انجام دادیم ، به این نتیجه رسیدیم که مدل گاردین یک مدل تعاملی خوب است ؛ اما ساده لوحانه است که فکر کنیم «جام جم آن لاین » محیط صوری خود را از گاردین گرفته است . ما پویایی و دینامیزم را از این سایت گرفته ایم . اگر دقت کنید، براحتی می توانیم ظاهر سایت را تغییر دهیم ، مثلا یک پس زمینه زرد رنگ ، سایت را به محیط سایت نورتون و یا یک پس زمینه آبی روشن ، سایت را به محیط مایکروسافت نزدیک می کند. البته قرار نیست که این قالب را حفظ کنیم . طراحی اصلی را زمانی ارائه خواهیم داد که از نظر فنی مشکلی نداشته باشیم ؛ چون قصد نداریم خانه ای شیک ، با درهای قفل یا شهری شیک با خیابان های شلوغ و غیرقابل تردد داشته باشیم.
خط سیر کاری «جام جم آن لاین » با روزنامه یکی است ، یا خیر؛
هم بله و هم خیر. بله چون در قالب سیاستگذاری یک موسسه و به عنوان رسانه های مکمل دیده شده اند؛ و خیر، چون مخاطب متفاوت است و این تفاوت را برنامه ریزان بخوبی دیده اند. هنگامی که یک نشریه سایبر دارید، دیگر با شهروند طرف نیستید. با کسی طرف هستید که اهل کار با شبکه و اینترنت است . بنابراین ، جنس مخاطب متفاوت است . نسخه چاپی درگیر جغرافیای مخاطب است ؛ اما نسخه سایبر خیر. نوع علایق هم متفاوت هستند. سایت به گونه ای دیده شده است که در آینده کاملا از روزنامه مجزا می شود. در حال حاضر، روزنامه Backboneو بستر سایت است ، اما از آن انتخاب می شود و همه آن روی این سایت قرار نمی گیرد. سایت هر لحظه به روز می شود و در چندین مورد، اخبار ابتدا روی سایت قرار می گیرند و سپس در روزنامه استفاده می شوند. بعضی بخشها گاه گاه در روزنامه مطرح می شوند؛ اما در سایت ، هر روز به روز می شوند، مانند بخش کتاب «جام جم ». روزنامه های چاپی با تراکم مطلب و محدودیت فضا مواجه اند؛ اما در محیط سایبر، این مفاهیم جایی ندارند و حس نمی شوند. امیدوارم در آینده ای نه چندان دور، «جام جم آن لاین » هم به یکی از منابع خبری روزنامه ها تبدیل شود و مورد استفاده قرار گیرد.
با «جام جم آن لاین » چه هدفی را دنبال می کنید؛
من 20سال کار روزنامه ای مکتوب انجام داده ام و از طرف دیگر، از اولین BBSهای ایران درگیر فضای سایبر بوده ام و هر دو محیط را بخوبی می شناسم . در واقع ، حس کردیم که اگر سراغ روزنامه نگاری سایبر نرویم ، بسیاری چیزها را از دست می دهیم . آمارهای متعددی درباره میزان کاربران ایرانی اینترنت وجود دارد که می توان گفت حداقل نیم میلیون کاربر اینترنتی در سراسر کشور وجود دارند؛ یعنی تعداد مخاطبان اینترنتی بیش از فضای نوشتاری است ؛ چون بالاترین تیراژ روزنامه ها متعلق به «جام جم » است ، در حالی که از فضای سایبر عقب است ؛ لذا سعی کرده ایم این حجم وسیع از مخاطب را پاسخگو باشیم . از طرف دیگر، سعی داشته ایم تفاوت بین روزنامه الکترونیکی و روزنامه سایبر را آشکار کنیم ؛ چون روزنامه سایبر نسخه الکترونیکی روزنامه نیست . در ضمن ، سعی کردیم نشان دهیم ایجاد یک روزنامه سایبر میسر است تا ترس افراد بریزد.
تفاوت روزنامه نگاری سایبر با شیوه مکتوب چیست؛
مزیت اول فضای سایبر، میزان انعطاف بالاست . در هر لحظه می توانید تغییرات لازم را اجرا کنید و با فضایی خشک طرف نیستید. از طرف دیگر، در روزنامه نگاری سایبر یک جمع محدود برای یک جمع گسترده مطلب تولید نمی کنند، بلکه جمع گسترده برای یک جمع گسترده تولید مطلب می کنند. این بزرگترین اتفاق این فضاست . در یک شبکه تلویزیونی یا تحریریه یک روزنامه که برای یک کشور تولید مطلب می کنند، جمع کوچکی مشغولند؛ اما در فضای سایبر؛ هر فرد خود یک سردبیر است . دروبلاگ ها این مساله خود را بیشتر نشان می دهد که با فشردن یک دکمه post publishیک صفحه به ادبیات جهان سایبر اضافه می شود. همه چیز در فضای یک ماوس پد شکل می گیرد و همان ماوس پد به اندازه یک دنیا گسترده می شود. از طرف دیگر به علت وجود ابرمتن (hybertext) در دنیای سایبر، امکان دسترسی به ادبیات یک لغت با کلیک روی آن وجود دارد. چاپ براساس تقاضا نیز نشانه برتری دنیای سایبر است . یعنی این جور نیست که یک کتاب برای همه چاپ شود؛ بلکه هر فرد بنا به تقاضا می تواند کتاب خاص خود را داشته باشد. محصول نهایی روزنامه نگاری سایبر می تواند روزنامه نگاری عمومی باشد.
آیا به نظر شما زمانی روزنامه نگاری سایبر، روزنامه نگاری مکتوب را کنار می زند؛
از نظر شخصی دوست دارم این اتفاق نیفتد. در آن فضا، کار با سختی و قدرشناسی جلو می رفت ؛ اما این که واقعا این اتفاق خواهد افتاد یا خیر، بستگی به عادات انسان ها دارد. زمانی شاید خرید کتاب از طریق آن لاین معنا نداشت ، اما در حال حاضر، این امر مفهوم پیدا کرده است و بتدریج رواج پیدا می کند. بنابراین ممکن است زمانی ما به خواندن کتاب و نشریات به صورت آن لاین عادت کنیم . برای یافتن جواب ، بد نیست بدانیم برای تحقیق ترجیح می دهیم به کتابخانه برویم یا از شبکه و رایانه استفاده کنیم ؛ گرچه تنها 500میلیون کاربر اینترنت در سراسر جهان وجود دارند، لذا شاید از نظر کمی برتری روزنامه نگاری سایبر به صورت کامل دور به نظر برسد؛ اما اگر توجه کنیم که این افراد، افکارسازان جامعه هستند، نتیجه متفاوت خواهد بود.
سید محمدرضا رشتی