خون سلیمانی و نظام رسانه ای مدرن

سخن گفتن از نظام معنا و ارتباطات در جامعه امروز ایران بدون اشاره به رویکرد ارتباطات آیینی شاید خروجی ناقصی را نصیب تحلیلگران وقایع اجتماعی و فرهنگی کند.

ارتباطات آیینی بیش و پیش از آن که به ساز‌و‌کارهای ارتباطی و رسانه ای جامعه توجه کند و امتداد یک معنا را در بعد مکان مورد ارزیابی قرار دهد‏ اولویت اصلی را به فرهنگ دارد و آن را مقدم بر نظام ارتباطی جامعه تعریف می‌کند.

در این نگاه‏ حفظ و حراست از جامعه در بعد زمان هدف اصلی در نظر گرفته می‌شود. در این صورت تمام مجاری و شبکه‌هایی که «معنا» را درون جامعه منتقل و جابه‌جا می‌کنند باعث امتداد هویت فرهنگی آن جامعه در بعد زمان و حراست از مرزهای فرهنگی و معنایی جامعه می‌شوند.

حالا شاید بتوان مفهوم «شهید» و «شهادت» را در چنین بستری بهتر تحلیل کرد. «شهید» و «شهادت» در جامعه ایرانی بعد از انقلاب یکی از شبکه‌های قدرتمند جریان و سیلان پیدا کردن معنا در اقشار و طبقات مختلف اجتماعی است.

یک شبکه قدرتمند فرهنگی که گویی قدرت ساحرانه دارد و چون عصای موسی(ع) معنا و مفاهیم عمیق هستی‌بخش را در رگ و پی نظام ارتباطی سنتی و مدرن جامعه جاری کرده و خونی تازه در شبکه‌های عصبی و ارتباطی جامعه پمپاژ می‌کند. اینگونه است که به یکباره خون «شهید» قدرتی مافوق تصور بسیاری از رسانه‌های مدرن پیدا کرده و به مثابه یک تریبون قدرتمندبرای رساندن معنا و مفهوم به دوردرست‌ترین طبقات اجتماعی و فرهنگی عمل می‌کند.

در چنین نگاه یک مفهوم و معنای فرامادی در بالادست نظام رسانه‌ای قرار گرفته و منشا و سرچشمه جوشش معنا و مفهوم شده و آن را در جوی‌های عریض و باریک جریان می‌دهد. جوی‌هایی که همچون شبکه‌های عصبی تا دوردست‌ترین گروه‌ها و افراد اجتماعی امتداد می‌یابند و «جریان» جاری در خود را به کام‌های عطش گرفته می‌رسانند.

این یک قاعده و سنت تاریخی است. در این نگاه برخلاف نگاه تنگ‌نظرانه دو گانه دعوای سنت و مدرنیته‏ هر قدرت تکنولوژی پیشرفت کند و نظام‌های رسانه ای مدرن تر با مخاطبان بیشتری پدید آیند پیام شهید بلندتر و رساتر می‌شود و به گوش‌های بیشتری خواهد رسید.

نظام رسانه ای مدرن اعم از تلویزیون و سینما و فیلم و پادکست و حتی متن‌های اینترنتی در این نگاه در حکم ایستگاه‌های تقویت‌کننده پیام شهید عمل می‌کنند. اینجاست که اهمیت تولید محتوا بر مبنای صنایع فرهنگی و رسانه ای مدرن ضرورت خویش را نشان می‌دهد.

قاسم سلیمانی و خون او هر چند به خودی خود یک منبع بزرگ پیام و الهام محسوب می‌شود. صنایع رسانه ای مدرن در حکم تقویت‌کننده‌‌ها و رله‌های این پیام هستند. ایستگاه‌های تقویت کننده که حالا به نظر می‌رسد بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی آنگونه که باید و شاید درست عمل نمی‌کنند و عملکردشان با اختلال همراه است.

محمدصادق علیزاده - دبیر فرهنگ و هنر روزنامه جام جم