شانه یخ زده و عدم توانایی در حرکت دادن مفصل بعلت خشکی و گرفتگی شانه

به نقل از کلینیک درد امید کپسولیت چسبنده که با نام شانه‌ یخ زده نیز شناخته می‌شود عارضه‌ای است که در طی آن دامنه‌ حرکتی مفصل شانه تا حد زیادی محدود می‌شود.

یخ زدگی شانه کپسول این مفصل را درگیر می‌کند. کپسول بخش نازک و محکمی است که مایع سینوویال را درون مفصل گلنوهومرال نگه می‌دارد. در طی این عارضه مقداری بافت اسکار درون کپسول مفصل تشکیل می‌شود و توانایی حرکت بدون درد را از شانه سلب می‌کند.

برخی از بافت‌های احاطه کننده‌ی کپسول، دو رباط به نام‌های کوراکوهومرال و گلنوهومرال را تشکیل می‌دهند.

یخ زدگی شانه ممکن است در اثر انجام عمل جراحی بر روی این مفصل و یا استفاده‌ی طولانی مدت از اسلینگ برای دست ایجاد شود.

این عارضه همچنین ممکن است در اثر آسیب‌های بافت نرم روتاتور کاف مثل تاندونیت یا پارگی لابروم (SLAP) ایجاد شود. بروز عارضه پس از عارضه‌هایی مثل سندرم گیرافتادگی شانه و یا بورسیت شانه نیز دیده می‌شود.

زمانی که شانه‌ شما آسیب می‌بیند، شما احساس درد کرده و حرکت این مفصل را متوقف می‌کنید. ولی این عدم حرکت باعث می‌شود تا بافت اسکار پس از بهبودی بافت‌های آسیب دیده، در درون مفصل تجمع پیدا کند.

به همین دلیل فیزیوتراپی و دیگر روش‌های کاهش بافت اسکار برای بهبودی آسیب‌های شانه و پس از انجام عمل جراحی بر روی این مفصل اهمیت بالایی دارند.

احتمال گرفتگی و خشکی شانه در سنین 40 تا 70 سالگی

معمولاً یخ زدگی شانه در سنین 40 تا 70 سال رخ می‌دهد و بروز آن در افراد جوان نادر است. 60 درصد از زنان بالای 40 سال در خطر ابتلا به یخ زدگی شانه قرار دارند که احتمالاً دلیل آن تغییرات هورمونی در اثر یائسگی می‌باشد. البته این عارضه در مردان نیز دیده می‌شود.

چیزی که پزشکان را سردرگم می‌کند این است که بسیاری از افرادی که به این عارضه مبتلا می‌شوند به هیچ عارضه‌ی دیگری مبتلا نیستند. این عارضه به صورت یک گرفتگی در شانه شروع شده و سپس با افزایش درد و کاهش دامنه‌ی حرکتی مفصل شانه پیشرفت می‌کند. به دلیل درد و گرفتگی، فرد مبتلا کمتر از شانه‌ی خود استفاده می‌کند که این کار باعث تشدید عارضه خواهد شد. دکتر یزدانی با استفاده از روش‌های تشخیصی مناسب می‌تواند بهترین روش‌های درمانی (فیزیوتراپی و روش‌های دیگر) را به بیماران خود توصیه کند.

مراحل یخ زدگی شانه

سندرم شانه‌ی منجمد دارای سه مرحله‌ی اصلی می‌باشد که با توجه به علائم از یکدیگر تشخیص داده می‌شوند:

مرحله 1: مرحله‌ انجماد یا مرحله‌ دردناک

در طول این مرحله درد و گرفتگی در شانه افزایش پیدا می‌کند. با افزایش درد، حرکت دشوار شده و شانه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً عضلات پشت و گردن نیز دردناک می‌شوند چراکه برای جبران حرکات شانه به فعالیت بیشتری نیاز خواهند داشت. این مرحله ممکن است از چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.

مرحله 2: مرحله‌ یخ زدگی و گرفتگی

در مرحله‌ی بعد شما متوجه خواهید شد که گرفتگی شانه باقی مانده ولی درد آن تشدید نشده و حتی ممکن است شاهد کاهش میزان درد باشید. این مرحله ممکن است بین 4 ماه تا یک سال زمان ببرد.

مرحله 3: مرحله‌ ذوب شدن

در نهایت شما متوجه می‌شوید که دامنه‌ حرکتی کامل در حال بازگشت به مفصل شانه‌ شماست. این مرحله معمولاً به طور حداقل 5 ماه زمان می‌برد ولی ممکن است تا 2 سال نیز ادامه پیدا کند.

علل یخ زدگی شانه

به نقل متخصصین کلینیک توانبخشی امید عارضه‌ یخ زدگی شانه هیچ دلیل واضحی ندارد ولی به نظر می‌رسد که این عارضه در اثر التهاب و تشکیل بافت اسکار در کپسول شانه ایجاد می‌شود که منجر به کاهش اندازه‌ی کپسول و محدود شدن حرکات شانه و استخوان بازو می‌شود. این عارضه معمولاً به صورت درد خفیفی در سر بلند تاندون عضله‌ی دو سر بازو شروع می‌شود که این درد بهبود پیدا نمی‌کند. سپس کپسول مفصل شروع به ضخیم شدن کرده و در اطراف مفصل سفت می‌شود. التهاب منتشر شده و منجر به تورم در بافت‌های دیگر مثل بورس می‌گردد. سپس مقدار مایع سینوویال (که به حرکت مفصل شانه کمک می‌کند) کاهش پیدا کرده و منجر به درد و محدودیت‌های حرکتی در مفصل شانه می‌شود.

این عارضه ممکن است در اثر کپسولیت چسبنده اولیه و یا کپسولیت چسبنده ثانویه رخ داده باشد. کپسولیت چسبنده اولیه بدون داشتن دلیل خاصی (علت ایدیوپاتیک) رخ می‌دهد. کپسولیت چسبنده ثانویه معمولاً در اثر تغییراتی در ساختارها و بافت‌های اطراف شانه و یا در اثر بیماری‌ها ایجاد می‌شود.

دلایل دیگر

عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث آسیب به عضلات و بافت‌های شانه شوند مثل استفاده‌ی مکرر و یا استفاده‌ی بیش از حد در اثر شغل یا فعالیت‌های ورزشی، آسیب‌های فیزیکی و سالخوردگی. با گذشت زمان عضلات شما قدرت و حجم خود را از دست خواهند داد. همچنین انعطاف پذیری بافت‌ها کاهش یافته و خطر بروز آسیب‌های فیزیکی در بدن افزایش می‌یابد.

• تاندون‌ها و عضلات ضعیف شده یا آسیب به روتاتور کاف (پارگی و گیرافتادگی) (آسیب روتاتور کاف)، شکستگی‌های دست و شانه (شکستگی شانه)، آرتروز (آرتروز شانه)، بورسیت (بورسیت شانه)، تاندونیت (تاندونیت شانه) و عمل جراحی می‌توانند باعث بروز کپسولیت چسبنده شوند. در صورتی که دست و شانه‌ی شما برای مدت زمان زیادی بدون حرکت ثابت شده و آن را حرکت نداده باشید خطر بروز این آسیب در شما افزایش می‌یابد.
• یخ زدگی شانه با حالت نامناسب بدن و خمیده راه رفتن نیز مرتبط است چراکه این مشکل باعث کوتاه شدن رباط‌های اطراف مفصل شانه می‌شود.
• برخی از متخصصین عقیده دارند که یخ زدگی شانه در اثر یک واکنش خود ایمنی بدن رخ می‌دهد که در طی آن دستگاه ایمنی بدن به بافت‌های خودی حمله می‌کند (بدن تصور می‌کند که در حال حمله به بافت‌های بیگانه است). این واکنش باعث ایجاد التهاب در بافت‌های مورد حمله شده و درنتیجه شانه‌ی بیمار دچار یخ زدگی خواهد شد.
• عارضه‌های هورمونی و ژنتیکی نیز می‌توانند خطر بروز یخ زدگی شانه را افزایش دهند. افراد مبتلا به دیابت، بیماری‌های عروقی، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های ریوی، برونشیت مزمن، هایپرتیروئیدیسم، هیپوتیروئیدیسم، بیماری پارکینسون، بیماری دوپویترن و یا افرادی که عمل جراحی سینه انجام می‌دهند و یا به سکته و حمله‌ی قلبی مبتلا شده (یک طرف بدن آن‌ها فلج می‌شود) و تا مدتی نتوانند شانه‌ی خود را حرکت دهند در خطر بیشتری برای ابتلا به یخ زدگی شانه قرار دارند.

احساس خشکی و گرفتگی شانه‌ها چگونه است؟

یخ زدگی شانه مشکلی است که معمولاً پس از عدم درمان گیرافتادگی شانه اتفاق می افتد. تشخیص یخ زدگی شانه نیازمند نظر پزشک است که برای تشخیص نیز از سه علامت اصلی استفاده می‌شود:

• گرفتگی تدریجی و ناتوان کننده‌ی شانه
• درد شدید حتی به هنگام شب
• از دست دادن تقریباً کامل حرکت‌های فعال و انفعالی شانه به طرف خارج

معمولاً در اثر این عارضه شما نمی‌توانید دست خود را بالای سر برده و یا آن را از بدن خود دور کنید. همچنین نخواهید توانست آن را به طرف داخل بچرخانید. درنهایت نیز به طور کامل از حرکت دادن شانه‌ی خود ناتوان خواهید شد. عدم حرکت مفصل شانه در فعالیت‌های روزمره‌ی شما مثل لباس پوشیدن، رانندگی، کار کردن و حتی کارهای ساده مثل خاراندن پشت اختلال ایجاد می‌کند. گرفتگی‌های عضلانی در روتاتور کاف و تورم تاندون‌ها نیز توانایی حرکت شما را محدود خواهد کرد.

تشخیص یخ زدگی شانه

پزشک برای تشخیص صحیح این عارضه ابتدا از سوابق پزشکی، عارضه‌ی کنونی و علائم شما شروع خواهد کرد. او در مورد شدت درد از شما سؤال کرده و مدت زمان بروز علائم و محدودیت‌های ایجاد شده برای حرکت شما را بررسی می‌کند. جزئیاتی در مورد عوامل تحریک کننده‌ی عارضه، زمان شروع آن و درمان‌های قبلی برای این عارضه یا عارضه‌های شبیه به این در گذشته می‌توانند برای بررسی آسیب بسیار مفید باشند.

معاینه‌ی فیزیکی برای بررسی کپسولیت چسبنده و یا دیگر آسیب‌های شانه انجام می‌شود. پزشک به شکل دیداری و همچنین با استفاده از حس لامسه هر دو شانه‌ی شما را بررسی کرده و آن‌ها را مورد مقایسه قرار می‌دهد تا تفاوت‌های آن‌ها مشخص شوند. این کار موارد غیرطبیعی مثل التهاب خفیف یا متوسط، حساسیت نسبت به لمس، وجود مایعات و بدشکلی‌های استخوانی و بافتی، ضعف عضلانی و همچنین قرمز یا گرم بودن پوست را مشخص می‌کند. پزشک از شما می‌خواهد تا یک سری حرکات دست مثل بالا آوردن دست در جلوی بدن، بردن دست به پشت و یا کنار بدن را انجام دهید تا دامنه‌ی حرکتی شما را بررسی کرده و حرکاتی که منجر به درد و گرفتگی می‌شوند را تشخیص دهد.

آزمایشات دیگر

ازجمله رایج‌ترین آزمایشات تشخیصی شانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عکس برداری با اشعه‌ی ایکس یک تصویر کلی از ساختارهای شانه ایجاد کرده و می‌تواند در تشخیص شکل غیرطبیعی استخوان‌ها، وجود خارهای استخوانی، آرتروز و یا تاندونیت کلسیفیه مؤثر باشد.
• اسکن MRI و سی تی اسکن اطلاعات واضح‌تری را به دست داده و برای بررسی آسیب‌های بافت‌های نرم (عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها و بافت‌های همبند) مثل آب آوردن شانه، تاندونیت و یا انواع پارگی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• آرتروگرام نوع خاصی از عکس برداری با اشعه‌ی ایکس است که جزئیات کپسول شانه مثل کاهش اندازه را مشخص می‌کند (کپسول شانه‌ی سالم گرد بوده ولی در یخ زدگی شانه کپسول چروکیده و مربعی شکل می‌شود).
• آزمایش خون در صورت مشکوک بودن پزشک به وجود عارضه‌های سیستمیک در بدن و بروز یخ زدگی شانه در اثر آن‌ها انجام خواهد شد.

درمان یخ زدگی شانه

می‌توانید با استفاده از موارد زیر به درمان یخ زدگی شانه بپردازید:

کاهش درد و التهاب

التهاب پاسخ طبیعی بدن نسبت به آسیب‌های رباط‌ها، تاندون‌ها، عضلات و هر یک از بافت‌های نرم دیگر بوده و بخشی از فرایند ترمیم و بهبودی است. التهاب در مراحل اولیه‌ی آسیب به بافت کمک می‌کند تا عفونت را از بین ببرد. تورم، درد، احساس گرما، قرمز شدن و از دست دادن عملکرد ازجمله علائم اصلی عارضه هستند.

ترکیبی از سرما درمانی و وارد کردن فشار ثابت یک استاندارد طلایی در پزشکی برای کاهش آسیب‌های بافتی و کاهش التهاب در بیشتر درد ها حتی درمان فتق دیسک کمر موثر می باشد.

گردش خون در کپسول مفصل شانه را تقویت کنید

تاندون‌ها و رباط‌ها به عنوان بافت‌های نرم و متراکم در نظر گرفته می‌شوند. درنتیجه به طور طبیعی این بافت‌ها جریان خون محدودی را دریافت می‌کنند و به همین علت بهبود آسیب‌های وارد شده به این ساختارها به زمان زیادی نیاز خواهد داشت. چطور می‌توان جریان خون بافت‌های نرم را به طور مؤثر افزایش داد؟

• ورزش شدید توصیه نمی‌شود چراکه منجر به تشدید آسیب خواهد شد.
• فیزیوتراپی و ماساژ می‌توانند مفید واقع شوند (بسته به نوع آسیب) ولی تنها چند بار در هفته می‌توان از این روش‌ها استفاده کرد. در مورد یخ زدگی شانه، ورزش تأثیر بهتری نسبت به فیزیوتراپی خواهد داشت.
• انرژی الکترومغناطیسی: بدن انسان از طریق خون مواد غذایی، اکسیژن و آنتی بادی‌های موردنیاز بافت‌های آسیب دیده برای ترمیم را منتقل می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که انرژی الکترومغناطیسی یک روش بسیار کارآمد برای تقویت گردش خون به بافت‌های متراکم مثل تاندون‌ها، رباط‌ها، عضلات و حتی غضروف‌هاست. این کار تا حد قابل توجهی سرعت بهبودی را افزایش می‌دهد.
• نتیجه‌ی نهایی: به عروق خونی درون بافت‌های آسیب دیده و مناطق اطراف استراحت دهید. این عروق به طور طبیعی گسترش پیدا کرده و خون بیشتری را به بافت‌های در حال ترمیم و بهبودی منتقل می‌کنند. به علاوه این کار به پاک سازی سموم و تخلیه‌ی مایعات اضافی کمک کرده و درنتیجه التهاب را کاهش می‌دهد.

به یاد داشته باشید که بهبودی یک روند است

با داشتن تعهد، استفاده از ابزار مناسب و اطلاعات صحیح شما می‌توانید به هدف خود که بهبودی پایدار است دست پیدا کنید و در همین حین رشد بافت اسکار را کاهش دهید و دامنه‌ی حرکتی خود را به حداکثر میزان ممکن برسانید. در مورد یخ زدگی شانه، هدف پزشکان بهبودی هر چه سریع‌تر عارضه بدون ایجاد هرگونه محدودیت در دامنه‌ی حرکتی بیمار است. به یاد داشته باشید که از دست دادن دائمی بخشی از دامنه‌ی حرکتی یک مشکل شایع مربوط به سندرم شانه‌ی منجمد است که ممکن است حتی پس از بهبودی کامل این عارضه رخ دهد. یک روش درمانی ترکیبی با استفاده از سرما درمانی و فشار، الکترومغناطیس تراپی، تمرینات کششی و استفاده از وسایل حمایتی مناسب می‌توانند به شما در بهبودی سریع‌تر، کامل و بدون از دست دادن دامنه حرکتی کمک کنند. درست است که روند بهبودی در هر فرد متفاوت است ولی پزشکان مشاهده کرده‌اند که بهترین نتایج را افرادی می‌گیرند که به طور متعهدانه از روش‌های جامع استفاده می‌کنند.

منیپولاسیون تحت بی حسی (MUA)

منیپولاسیون یک روش خشن است که در طی آن در حالی که بیمار تحت بیهوشی عمومی است، شانه‌ی او کشیده می‌شود. برای این کار بیمار به خواب رفته و سپس شانه‌ی او در دامنه‌ی حرکتی کامل (فراتر از دامنه‌ی راحت بیمار) حرکت داده می‌شود که این کار می‌تواند تا حد زیادی دردناک باشد. این عمل اساساً برای پاره کردن بافت‌های اسکار درون مفصل و ترمیم بافت‌های آسیب دیده انجام می‌شود. هدف از انجام این کار، بازگشت دامنه‌ی حرکتی قبلی به مفصل شانه است.

به منظور اطمینان از عدم بازگشت عارضه‌ی یخ زدگی شانه، باید پس از بهبودی برای فیزیوتراپی اقدام کنید و تحرک پذیری شانه خود را حفظ کنید. احتمالاً بلافاصله تغییری در دامنه‌ی حرکتی خود احساس نخواهید کرد. بسیاری از بیماران باید چند هفته صبر کنند تا بتوانند دامنه‌ی حرکتی کامل خود را بازیابند. این روند نیازمند فیزیوتراپی و دیگر روش‌های درمانی محافظه کارانه می‌باشد.

اوزون تراپی

اوزون تراپی عبارت است از تزریق اوزون به درون بدن با استفاده از روش‌های مختلف. در این روش معمولاً اوزون با گازها و مایعات مختلف مخلوط شده و به مناطقی از بدن ازجمله واژن، مقعد، عضلات (درون عضله)، زیر پوست و یا درون وریدهای تزریق می‌شود. می‌توان اوزون را با استفاده از روش اتوهموتراپی نیز وارد بدن کرد که در این روش خون از بدن بیمار گرفته شده، در معرض اوزون قرار گرفته و سپس دوباره به درون بدن تزریق می‌شود.

استفاده از این روش درمانی برای بسیاری از عارضه‌ها ازجمله سرطان، ایدز، ام اس، آرتروز، بیماری‌های قلبی، آلزایمر، لایم و برخی از بیماری‌های دیگر توصیه می‌شود. یکی از دلایل استفاده از این روش برای درمان سرطان، عدم رشد سلول‌های سرطانی در محیط دارای اکسیژن زیاد است. این روش نیز با بالا بردن غلظت اکسیژن در خون به درمان سرطان کمک می‌کند. البته هیچ مدرکی مبنی بر صحیح بودن این تئوری وجود ندارد. برای درمان ایدز نیز، اوزون می‌تواند ذرات ویروسی خارج از بدن را غیرفعال کند و مدرکی مبنی بر مفید بودن این روش برای درمان بیماران وجود ندارد.

پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت)

تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از روی پی آر پی می‌تواند برای درمان بسیاری از عارضه‌های بافت نرم از جمله یخ زدگی شانه مؤثر باشد. بسیاری از تحقیقات دیگر نیز نشان داده‌اند که پی آر پی به صورت بالقوه می‌تواند در مدیریت عارضه‌های مربوط به روتاتور کاف مؤثر باشد.

رهاسازی کپسول به صورت باز و یا با عمل آرتروسکوپی

در برخی از موارد لازم است تا با استفاده از عمل جراحی باز یا آرتروسکوپی، کپسول مفصل شانه رها شود به خصوص زمانی که فرد پس از یک آسیب فیزیکی یا یک شکستگی (و یا در اثر دیابت) به کپسولیت چسبنده‌ی شدید مبتلا شده باشد. در جراحی آرتروسکوپی چند برش کوچک در اطراف مفصل شانه ایجاد شده و یک دوربین با ضخامت یک مداد به همراه چراغ و عدسی وارد یکی از بریدگی‌ها می‌شود. ابزارهای کوچک جراحی نیز از بریدگی‌های دیگر وارد بدن خواهند شد. جراح داخل مفصل شما را نگاه کرده و بافت‌های نرم و استخوان‌ها را بررسی می‌کند. این تصاویر به یک نمایشگر منتقل می‌شوند که به جراح اجازه می‌دهد تا تشخیص عارضه یا عمل جراحی کپسولیت چسبنده را با کمک تصاویر ویدیویی انجام دهد. در پایان عمل جراحی بریدگی‌های ایجاد شده بسته شده و پانسمان خواهند شد.

رهاسازی کپسول با جراحی آرتروسکوپی

در روش رهاسازی آرتروسکوپی کپسول، قسمت‌های سفت کپسول مفصلی، بافت اسکار و رباط کوروکوهومرال بریده می‌شوند. این کار مفصل شما را آزار کرده و علاوه بر تسکین درد، دامنه‌ی حرکتی را نیز به حالت قبلی باز می‌گرداند. انجام این عمل جراحی نسبت به منیپولاسیون تحت بیهوشی نتایج سریع‌تری خواهد داشت و در صورت باقی ماندن التهاب و بافت اسکار، می‌توان این عمل جراحی را چندین بار تکرار کرد. البته در صورتی که حرکات شانه بازیابی نشدند ممکن است انجام عمل جراحی باز لازم باشد (یک بریدگی بزرگ‌تر ایجاد می‌شود تا جراح دسترسی آسان‌تری به مفصل شانه داشته باشد). ازجمله عوارض این عمل جراحی می‌توان به درد و گرفتگی دائمی اشاره کرد.

توانبخشی

در صورتی که بر روی شانه‌ی خود و یا دیگر بافت‌های نرم این منطقه عمل جراحی انجام داده‌اید، پزشک شما سریعاً یک برنامه‌ی توانبخشی را برای شما آغاز خواهد کرد. شدت برنامه‌ی توانبخشی و توانایی بهبودی آسیب شما به عوامل مختلفی بستگی خواهند داشت که در زیر به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• سن، وضعیت سلامت عمومی و سطح فعالیت
• وضعیت آسیب شما قبل از آسیب ... آسیب‌های شدید مثل پارگی کامل رباط یا پارگی‌های چند گانه، آسیب استخوان و یا آسیب‌های شدید تاندون و عضله نیازمند عمل جراحی تهاجمی‌تر و شدیدتر خواهند بود.
• نوع عمل جراحی انجام شده
• زمانی که نیاز دارید به فعالیت‌های قبلی خود بازگردید
• هدف از برنامه‌ی توانبخشی، مدیریت درد و تورم به علاوه‌ بهبودی عملکرد، قدرت و دامنه‌ی حرکتی است. درنهایت شانه‌ شما تا حدی تقویت خواهد شد که بتوانید آن را حرکت داده و به فعالیت‌های قبلی بازگردید.
• احتمالاً پس از انجام عمل جراحی مدت زمان زیادی را برای فیزیوتراپی صرف خواهید کرد ولی در روند بهبودی، تاکید بر روی برنامه‌های درمانی خانگی خواهد بود.
• میزان موفقیت برنامه‌ی توانبخشی به میزان تعهد شما به این کار و همکاری با پزشک و فیزیوتراپیست و همچنین تمرکز بر روی برنامه‌های درمانی خانگی به صورت روزانه بستگی خواهد داشت.
• بدون توجه به نوع عمل جراحی انجام شده (حتی در صورت عدم انجام عمل جراحی) می‌توانید با روش‌های درمان خانگی مثل کنترل درد و تورم، تقویت گردش خون برای بهبود شانه و انجام روزانه‌ی تمرینات کششی برای افزایش دامنه‌ی حرکتی، به طور طولانی مدت به نتایج مثبتی دست پیدا کنید.