مخ پیوس را با تلگرام زدیم

فیلم مستند «فرشاد آقای گل» ساخته جعفر صادقی که اکنون در حال اکران عمومی است، گوشه‌هایی از زندگی شخصی و ورزشی بهترین گلزن تاریخ فوتبال باشگاهی ایران را به تصویر می‌کشد و هنرنمایی کسی که عناوین آقای گلی را یکی پس از دیگری به تصاحب در می‌آورد را با حضور ستارگان تاریخ فوتبال ایران به نمایش می‌گذارد. به همین بهانه با جعفر صادقی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

به‌عنوان اولین سوال می‌خواهم بپرسم چرا فرشاد پیوس؟ چه شد که از میان این همه ورزش و شخصیت‌های ورزشی سراغ فرشاد پیوس رفتید؟

من حدود 12 سال به همراه دوستان دیگر گروهی را راه‌اندازی کردیم و بنا بر علاقه شخصی‌مان آرشیوهای فوتبال را به صورت تخصصی جمع آوری می‌کردیم و البته با برنامه‌های مختلف تلویزیونی هم همکاری داشتیم. حتی سال 87 یک فراخوان دادیم مبنی بر این‌که هر کسی تصویری از فوتبال از دهه 60 و 70 ایران دارد را خریداری می‌کنیم. بعدها به دلیل این‌که سینما و فوتبال هر دو جزو علاقه شخصی‌مان بود به این فکر افتادیم که چرا در ایران فیلمی از زندگی فوتبالیست‌های بزرگ ساخته نمی‌شود! و این در حالی بود که در دنیا نمونه‌هایی از آثار این چنینی را بسیار داریم. بر همین اساس به افراد مختلف فکر کردیم تا رسیدیم به فرشاد پیوس یکی از افرادی که به نظرم طی این سال‌ها مغفول مانده بود. ایشان کسی بودند که نامش را خیلی‌ها شنیده بودند، اما نمی‌دانستند ایشان چه کارهای بزرگی انجام دادند. خیلی‌ها نمی‌دانستند که ایشان بهترین گلزن تاریخ ایران است یا نمی‌دانستند ایشان در هر مسابقه‌ای که شرکت کردند آقای گل شدند یا... . بر همین اساس ما فکر کردیم ساخت این فیلم برای مردم و بخصوص علاقه‌مندان فوتبال می‌تواند جذاب باشد.

فرشاد پیوس را چطور برای ساخت فیلم زندگی‌شان راضی کردید؟

ما در ابتدا وقتی با ایشان موضوع ساخت این فیلم را مطرح کردیم، خیلی راضی به این کار نبودند و حتی بعدها به من گفتند که قبلا افراد دیگری هم قصد ساخت چنین فیلمی را داشتند که به‌دلیل عدم موافقت ایشان منتفی شده. ما برای این‌که ایشان را راضی به ساخت این فیلم کنیم کتابچه جامعی از کل رقابت‌هایشان تهیه کردیم که حتی خودشان هم از جزئیات و دقتی که در تهیه و جمع‌آوری آن شده بود، متعجب شدند. ضمن این‌که ما در حد واسطی که ایشان جواب مثبت را به ما بدهند هر روز صبح از طریق اینترنت گل‌های قدیمی‌شان را می‌فرستادیم.

در واقع کارهایی کردید که از ایشان جواب مثبت بگیرید؟

بله. ما تقریبا سی‌چهل روز پیگیری مداوم کردیم و بعد از آن که ایشان همکاری با ما را پذیرفتند الحق و الانصاف هر کاری که خواستیم را بدون هیچ چشمداشتی انجام دادند.

از ابتدا به نوع ساختار مستندگونه فیلم فکر کرده بودید؟

ما از همان اول ساختار مستند کلاسیک را برای فیلم مان در نظر گرفته بودیم که در ایران بخصوص منتقدان فیلم بنا به دلایل فنی علاقه زیادی به این گونه مستندها ندارند. در واقع مستندهایی که بخش اعظم آنها از تصاویر آرشیوی تشکیل شده چندان در ایران محبوب نیست که شاید مهم‌ترین دلیل آن این باشد که ما آرشیو غنی و دسته‌بندی شده‌ای در این حوزه نداریم. بر همین اساس نه تنها این گونه مستندسازی در ایران متداول نیست، بلکه مستندسازها از رفتن به این سمت واهمه دارند. خود ما با این‌که آرشیوی غنی از این موضوع داشتیم، اما تقریبا سه سال طول کشید و در نهایت فیلمی ساختیم که تا همیشه مرجعی موثق برای علاقه‌مندان خواهد بود.

به نظر می‌آید از منتقدان دل‌خوشی ندارید؟

نه، این‌طور نیست. ببینید ما از سوی مردم بازخورد قابل قبولی از فیلم مان گرفتیم و منتقدان هم حق دارند از منظر خودشان فیلم را نقد کنند. فقط نکته‌ای که در این میان گاهی نادیده گرفته می‌شود این است که بعضی از فیلمسازان که رویای ساخت فیلم‌های بلند داستانی دارند وارد سینمای مستند می‌شوند و سعی می‌کنند در اینجا فیلم داستانی بسازند. این‌کار به قدری باب شده که کم‌کم برخی منتقدان عادت کردند هر که وارد سینمای مستند می‌شود باید فیلم داستانی بسازد. در واقع برای بعضی منتقدان ما تفاوت و مرز بین سینمای فیلم مستند و فیلم داستانی هنوز مشخص نشده است. پرداخت به اصل قصه جزو لاینفک سینمای مستند است و ما خودمان در این فیلم راغب نبودیم شیطنت کنیم تا فیلم مان جذاب‌تر شود.

شما خودتان پرسپولیسی هستید؟

برای من هیچ فرقی ندارد. من فوتبال را دوست دارم. ضمن این‌که فرشاد پیوس چهره‌ای است که فوتبالدوستان از هر رنگی به او علاقه دارند. حتی روز خداحافظی ایشان از فوتبال، بازی پرسپولیس ـ استقلال بود و ایشان وقتی به سمت تماشاگران استقلالی رفتند خیلی بیشتر از خود پرسپولیسی‌ها مورد تشویق قرار گرفتند. اخلاق حرفه‌ای ایشان چه در دوران بازی و چه پس از آن باعث می‌شد همه دوستش داشته باشند. حتی در طول فیلمبرداری این فیلم، وقتی از فوتبالیست‌های استقلالی مثل امیر قلعه‌نویی، رضا حسن‌زاده و بهزاد غلامپور برای صحبت از فرشاد پیوس دعوت می‌کردیم با روی باز می‌آمدند و از او به عنوان کسی که همواره اخلاق را سر لوحه کارش قرار می‌دهد یاد کردند.

همان‌طور که اشاره کردید برای ساخت این فیلم از ستارگان فوتبال زیادی مانند علی دایی، علی پروین، محمد مایلی‌کهن و اشخاصی مانند عادل فردوسی‌پور و حمیدرضا صدر استفاده کردید. جمع کردن این همه صاحب‌نام کنار هم مشکل نبود؟

یکی از دلایلی که پروسه فیلم‌مان را به درازا کشید تعدد افرادی بود که می‌خواستیم با آنها مصاحبه کنیم. در واقع برای ما مهم بود اطلاعاتی که راجع به آقای پیوس داده می‌شود از زبان همبازی‌هایشان باشد. هماهنگی با هرکدام از این عزیزان قطعا سخت بود و دوستی ای که آنها با خود آقای پیوس داشتند کار را برای ما راحت‌تر می‌کرد، اما بی‌شک در تاریخ مستندهای ورزشی ایران فیلمی با حضور این همه ستاره ساخته نشده و کار ما بسیار مشکل بود.

خود آقای پیوس از نتیجه کار راضی هستند؟

روز اولی که فیلم را برایشان پخش کردیم خوشحال شدند و خیلی راضی بودند. ایشان هر جایی راجع به فیلم صحبت کردند ابراز رضایت نمودند و خستگی از تن ما به در شد. البته در کنار رضایت ایشان، رضایت مردمی که در انتهای فیلم در سالن سینما می‌ایستند و کف می‌زنند برایمان بسیار ارزشمند است.

از سختی‌های ساخت فیلم‌های ورزشی بگویید.

نکته‌ای که در ابتدای کار اصلا فکرش را نمی‌کردیم و بعدها متوجه آن شدیم آرشیو دسته بندی نشده و ناکامل صداوسیما در حوزه ورزش بود که این باعث مشکلات عدیده‌ای برای ما شد که امیدوارم مرتفع شود.

از وضعیت اکران فیلمتان در گروه هنر و تجربه راضی هستید؟

فیلم‌هایی که در گروه هنر و تجربه اکران می‌شوند مخاطبان خاص‌تری نسبت به فیلم‌های دیگر دارند، اما متاسفانه سانس‌های اکران فیلم در این گروه ساعت‌هایی از شبانه‌روز است که مردم معمولا در آن ساعت‌ها به سینما نمی‌روند. در واقع سئانس‌های اکران فیلم در گروه هنر و تجربه شلخته است و همین باعث می‌شود این فیلم‌ها نسبت به شایستگی‌ که دارند کمتر دیده شوند. به نظرم اگر ساعت‌های بهتری را برای پخش فیلم‌های این گروه اختصاص دهند گیشه بهتری شامل حالشان خواهد شد.

ساناز قنبری

سینما