سفته‌بازان از بازار خارج شدند/ روند نزولی قیمت دلار تازه آغازشده است

ازاین‌رو جام جم آنلاین گفت‌وگویی با مسعود دانشمند، دبیر کل خانه اقتصاد داشته تا از وی درباره دلیل اصلی اتفاقات اخیر در بازار ارز کشورمان بپرسد که در ادامه می‌خوانیم.

• به نظر شما اصلی‌ترین دلیل پایین آمدن نرخ ارز در بازار چیست؟
در پاسخ به این سؤال باید بپرسم چرا نباید نرخ دلار پایین می‌آمد؟ اصولاً افزایش چند ماهه اخیر نرخ دلار منطقی نبوده که بخواهیم از پایین آمدن آن تعجب کنیم. این روندی بود که باید اتفاق می‌افتاد و اکنون روی‌داده است. البته به نظر من شاید روشن‌ترین دلیل که می‌توان به آن استناد کرد حذف بازار چهارم دلار در کشورمان است.

• منظور شما از بازار چهارم چیست؟
ببینید؛ تا هفته گذشته اقتصاد کشورمان شاهد 4 بازار مجزای ارزی بود که به ترتیب عبارت‌اند از:
1. بازار اول که 45 درصد نیازهای ارزی کشورمان را به خود دیده بود، یعنی ارز 4200 تومانی برای تأمین کالاهای اساسی.
2. بازار دوم هم 50 درصد دیگر نیازهای ارزی کشورمان را به خود اختصاص داده که مربوط به نیازهای بازرگانی در اقلامی غیر از 70 قلم کالای گروه اول است، یعنی ارز سامانه نیما که حاصل از صادرات غیرنفتی است.
3. بازار سوم هم در اختیار صرافی‌ها بود که مربوط به تأمین ارز مسافرتی و موارد قانونی دیگر بود.
4. بازار چهارم که مشکل اصلی بازار دلار ایران شده بود درواقع همان بازار کوچه و خیابان بود که امروز باسیاست‌های بانک مرکزی درواقع حذف‌شده و بار روانی آن از ارز برداشته ‌شده است.

• سهم این بازار واقعاً چقدر بوده که تأثیرگذاری بالایی در نرخ دلار داشت؟
بر اساس نیازهای ارزی که قبلاً به آنها اشاره کردم بازار سوم و چهارم تنها 5 درصد از نیاز ارزی کشورمان بوده و اگر بخواهیم تنها درباره بازار چهارم صحبت کنیم باید در محدوده یک یا دو درصد صحبت کنیم. اما نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم اثرگذاری روانی بالای این بخش کوچک از بازار دلار است. به این دلیل که اگر در بازار چهارم نرخ دلار 17 هزار تومان می‌شد، فروشگاه‌های محلی در دورافتاده‌ترین نقاط هم به استناد آن قیمت کالاهایشان را افزایش می‌دادند؛ درحالی‌که هیچ ارتباطی میان کالاهای موردنظر با این بازار نیست. چون بازار دوم تأمین‌کننده نیازشان بوده بسیاری از آنها هم از طریق بازار اول یارانه‌ای خریداری تولید یا تأمین می‌شوند. این اثرگذاری روانی تا روز گذشته بلای جان اقتصاد ایران شده بود.

• گردانندگان اصلی بازار چهارم چه افرادی بودند؟
افراد عادی و برخی صاحبان سرمایه که به خریدوفروش دلار به‌عنوان بیزینس نگاه می‌کردند. مثلاً هرروز با حجم مشخصی از ریال و دلار وارد بازار می‌شدند و با خریدوفروش‌های مقطعی علاوه بر اینکه کاسبی می‌کردند، برخی اوقات هم قیمت‌های بالاتری را به بازار تحمیل می‌کردند. این درحالی‌که است که امروز این افراد ظاهراً از بازار خارج‌شده‌اند و تقاضای ارزی از بازار چهارم به سمت بازار قانونمندتر صرافی‌ها حرکت کرده است.

• با این شرایط فکر می‌کنید روند کاهشی قیمت‌ها ادامه داشته باشد؟
بله؛ همان‌طور که اشاره شد وقتی فشار روانی بازار چهارم از اقتصاد ایران دور شده باشد، قطعاً روند نزولی ادامه‌دار خواهد شد. چون خبری از سفته‌بازی نیست. همین اتفاق باعث شده که امروز نرخ دلار در کانال 10 تا 12 هزار تومان نوسان داشته باشد.

• فکر نمی‌کنید از بین رفتن جاذبه بازار چهارم باعث ورود نقدینگی حاضر در آن بازار در بازارهای موازی خواهد شد؟
به نکته خوبی اشاره کردید. قطعاً در این شرایط نقدینگی سرگردان وارد بازارهای موازی خواهد شد. پس منطقی‌ترین نکته این است که مسئولان بتوانند بازار منطقی و جذابی برای آن ارائه کنند که مبادا شاهد بروز مشکل در سایر بازارها باشیم. به‌عنوان‌مثال سیاست پیش‌فروش خودرو با این تعداد محدود برای کنترل نقدینگی خارج‌شده از بازار چهارم ارزی نبوده و باید گسترده‌تر در این زمینه برنامه‌ریزی شود.

• پیشنهاد شما چیست؟
بر اساس فرهنگ اقتصادی و رفتار جامعه بهترین گزینه به نظر بنده افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی است تا در این شرایط نقدینگی سرگردان از دست مردم به حساب‌های بانکی واردشده و به‌قول‌معروف در کنترل بانک‌ها قرار گیرد. در این شرایط مسئولان باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که این نقدینگی در اختیار تولیدکنندگان واقعی قرار گیرد و چرخ تولید با سرعت بیشتری به حرکت درآید. به‌این‌ترتیب ارزش‌افزوده ایجادشده به صورت‌های مختلف می‌تواند اقتصاد کشورمان را به سمت رونق هدایت کند. در غیر این صورت این سپرده‌ها به مطالبات معوق منجر خواهد شد که مشکل است.

عماد عزتی/ جام جم آنلاین