28 مرداد؛ کودتا یا قیام ملی؟

جبهه ملی و دکتر مصدق بر این ادعا بودند در جریان 28 مرداد چیزی جز کودتا نبود، اما از طرفی شاه و طرفداران خانواده سلطنتی از این جریان به عنوان قیام ملی یاد می‌کنند.

من معتقدم در این جریان نه کودتایی رخ داده است و نه قیام ملی انجام شده، چون کودتا دارای چارچوبی است که جریان 28 مرداد را نمی توان به آن ملحق کرد و به عبارتی ساده تر، تعاریفی در کودتا نهفته است که جریان 28 مرداد در آن نمی گنجد.

همچنین افرادی که ادعا می کنند این جریان قیام ملی بوده نیز در اشتباه هستند، زیرا قیام ملی هم دارای تعاریف و چارچوب خاص خود است که 28 مرداد ارتباطی با این موضوعات ندارد.

باید بررسی های دقیقی در رابطه با اقدامات و اشتباهات دکتر مصدق انجام گیرد و باید به سوالات زیادی در این رابطه پاسخ داد تا معنای واقعی داستان 28 مرداد سال 1332 آشکار شود. به عنوان مثال آیا همه‌پرسی مصدق درست بود یا خیر؟ آیا مصدق از شاه نخواست مجلس را منحل کند؟ دکتر مصدق قبل از به وقوع پیوستن جریان 28 مرداد در سیاست معادله منفی دولتش که می پنداشت آمریکا اهرم فشاری ا‌ست برای مقابله با انگلیس، آیا این فکر اصولا و از پایه و اساس اشتباه بود یا خیر؟ و سوالات متعدد دیگر ...

لذا باید تمام این ابعاد تک به تک مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد تا ماهیت اصلی 28 مرداد سال 32 برای همگان روشن شود. این جریان یک تحلیل جامعه شناختی نیاز دارد.

همچنین رئیس دولت یعنی مصدق لائیک بود و می خواست روحانیت را تخریب و آن را از صحنه خارج کند، چون روحانیت ضربه های مهمی به استعمار زده بود. در همه جنبش های معاصر اگر روحانیت در عرصه نبود آن اقدام به پبروزی نمی رسید.

نواب صفوی و فداییان اسلام، 48 افسر توده ای، دکتر فاطمی و کریم پور شیرازی همگی به نحوی اعدام شدند و هر کدام از این اعدام ها تحلیل های سیاسی- اجتماعی گستره ای دارد تا چرایی رخداد 28 مرداد آشکار شود.

جریان 28 مرداد پیامد ناآگاهی رئیس دولت از شرایط منطقه، دنیا، همستگی انگلیس و آمریکا و ناآشنایی دکتر مصدق از شرایط ملی و اعتقادی مردم است. دولت مصدق ناآگاه به زمانه بود. نمی دانست در حالی که ۸۵ درصد از صنایع انگلستان توسط آمریکا بازسازی شده، نمی شود بین این دو کشور اختلاف انداخت. بستر جریان ۲۸ مرداد را به نظر من خود دکتر مصدق فراهم کرد و این به‌خاطر ناآگاهی او از شرایط دنیا بود، لذا اگر اشتباهات دکتر مصدق نبود جریان ۲۸ مرداد رخ نمی داد.

محمد مهدی عبد خدایی
دبیر کل جمعیت فداییان اسلام